Carlsen kreeg geen déjà vu
Welke partijen onthoud je, welke stellingen onthoud je? Ik begin maar met een bescheiden bekentenis: ik ben daar zelf niet zo goed in. Je kunt heel beroemde stellingen aan mij laten zien zonder dat ik de namen erbij kan noemen. Wel herken ik dan misschien wat er vanuit die stelling staat te gebeuren.
Maar laat ik niet al te bescheiden zijn: onderstaande stelling herken ik natuurlijk wel.
Het is de laatste tiebreakpartij uit de WK-match Carlsen-Karjakin. Wit (Carlsen) heeft zojuist zijn dame op h6 laten neerploffen en zwart geeft op. Carlsen blijft wereldkampioen. 1…gxh6 wordt beantwoord met 2.Txf7 mat en 1…Kxh6 wordt beantwoord met 2.Th8 mat. In beide varianten is een belangrijk detail dat veld g6 de zwarte koning wordt ontnomen door de pion op h5.
Je mag dit toch een van de meest historische stellingen noemen in de carrière van Magnus Carlsen. Het is daarom werkelijk ongelofelijk dat hij zaterdag in Wijk aan Zee in onderstaande stelling tegen Anish Giri geen déjà vu kreeg. Carlsen speelde 1.Lf7+ Kh8 2.Th5+ Kg7 3.Lxe6+. De toren slaan met schaak, dat was wat hij meteen zag. Wit kreeg voordeel, maar de partij eindigde in remise.
Maar ook als je die materiaalwinst ziet, ligt het toch voor de hand dat je in deze stelling eerst naar mat zoekt? Al is het maar een minuut. En dan moet Carlsen toch opvallen dat zijn torens op bijna dezelfde velden staan als in die droomstelling tegen Karjakin? En dat waar in die partij de pion van h5 zwart het veld g6 ontneemt, nu de loper van h5 hetzelfde doet? Dan krijg je toch een aha-erlebnis? Het mat in drie gaat als volgt: 1.Tc8+ Kg7 (of Kh7) 2.Tf7+ Kh6 3.Th8 mat. De motieven Tf7 en Th8 zijn gewoon gelijk aan die in de partij tegen Karjakin!
Toen het na afloop aan Giri werd laten zien, zei hij: “Dit moet wel het meest beschamende moment uit Carlsens loopbaan geweest zijn.” Bijzonder, dat dat beschamende moment nu juist kan worden gekoppeld aan een van de meest fameuze momenten uit zijn loopbaan.
De persdienst was zo goed om het kinderen toe te staan aan Giri te vertellen waaraan hij was ontsnapt. Een leuk moment. Let op het lachje van Giri op het moment dat hij het mat ziet.
Tot slot een paar kanttekeningen.
Ik ben juist degene die regelmatig schrijft: als de computer ‘mat in drie’ roept, is het wel makkelijk om hem dat na te zeggen. Volgens mij heeft zowel Hans Ree als Gert Ligterink ook wel meer dan eens geschreven: doe niet stoer alsof je iets gezien hebt, terwijl het de computer is die het gezien heeft. Dat blijf ik schrijven, maar het gaat er niet om dat u en ik het wel of niet hebben gezien, Carlsen had het natuurlijk moeten zien.
De computer op de toernooisite gaf geen ‘mat in drie’ aan, maar ‘+53’. Waarom? Omdat zwart nog 1…Te8 2.Txe8 Dxe8 3.Lxe8 kan spelen. Dan is het geen mat in drie. Langer dan tien zetten hoeft het dan volgens mij ook niet meer te duren, maar dat vind ik niet interessant genoeg om uit te rekenen.
Toen ik aan dit verhaal begon, zag ik dat Dimitri Reinderman de overeenkomst met de WK-partij ook was opgevallen. Het leek me toch aardig het even extra onder de aandacht te brengen.
Voor mij zijn het toch twee heel erg verschillende matbeelden. De overeenkomst is weliswaar dat de witte toren op h8 het schaakmat uitvoert en dat de zwarte koning op h6 staat. Maar de rest wijkt af:
– Het veld g7 is onbeschikbaar wegens een zwarte pion op g7, respectievelijk een witte toren op f7.
– Het veld g6 is onbeschikbaar wegens een witte pion op h5, respectievelijk een witte loper op h5.
– Het veld g5 is onbeschikbaar wegens een witte toren op f5, respectievelijk een witte pion op h4.
Het tweede (niet uitgevoerde) mat vind ik bijzonderder, omdat maar liefst vier witte stukken nodig zijn in dat matbeeld. Aan de ene kant is het opvallend dat Carlsen noch Giri dit eenvoudige mat-in-drie hadden uitgerekend. Aan de andere kant moet je, denk ik, concluderen dat het matbeeld blijkbaar niet in hun normale patroonherkenning is opgenomen. Een betrekkelijk zeldzaam mat dus, in tegenstelling tot het eerste mat uit het WK.