Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.

Hans Ree

De laatste van Zürich 1953

Afgelopen woensdag werd Joeri Averbach 95 jaar. Hij is de oudste nog levende grootmeester, de laatste mohikaan van de topschakers van de jaren ’50. Hij was in 1922 geboren in Kaloega, niet ver van Moskou. Als je bedenkt welke rampen een Rus die in 1922 werd geboren heeft gezien, verbaast het niet dat hij zichzelf niet een christen noemde zoals zijn moeder, of een joodse atheïst zoals zijn vader, maar een fatalist.
Als schaker was hij een duizendpoot. In 1953 speelde hij in het formidabele kandidatentoernooi in Zürich en een jaar later werd hij kampioen van de Sovjet-Unie met anderhalve punt voorsprong op de achtervolgers, waaronder Kortchnoi, Taimanov en Petrosian. Hij was hoofdredacteur van het maandblad Schaken in de Sovjet-Unie, dat ik in de jaren ’60 kocht bij de communistische boekhandel Pegasus in de Amsterdamse Leidsestraat; overal ter wereld wilde iedere ambitieuze schaker dat blad hebben. Later las ik dat de Binnenlandse Veiligheidsdienst vanuit een pand aan de overkant van de straat de klanten van Pegasus in de gaten hield. Misschien had ik met een schaaktijdschrift naar hun camera moeten zwaaien om mijn politieke onschuld te betuigen.
Averbach schreef een reeks belangrijke eindspelboeken, hij schreef over de schaakgeschiedenis en hij was ook schaakbestuurder. In zijn memoires beschreef hij een vergadering van de FIDE in 1975 waar hij als president van de Sovjetschaakbond in conflict moest komen met FIDE-president Euwe. Vooraf ging hij naar Euwe en zei: „Max, ik moet je vanmiddag hard aanvallen. Je begrijpt het toch?” Euwe glimlachte en zei: „Natuurlijk Joeri, ik voel met je mee.” Zo ging het vaker. Die twee hadden in Zürich 1953 als WK-kandidaten tegen elkaar gespeeld en ze maakten het elkaar niet moeilijker dan strikt noodzakelijk was.

David Bronstein – Joeri Averbach, kampioenschap Sovjet-Unie, Tbilisi 1959

1.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 d6 6. Lg5 e6 7. Dd2 Le7 8. 0-0-0 0-0 9.Pb3 Db6 10.f3 Td8 11. Te1 Het standaardplan voor wit was ook toen al 11. Le3 gevolgd door een bestorming met g- en h-pion. 11…Dc7 12. g4 a6 13. Lh4 Een merkwaardige zet. De loper staat hier slecht. 13…b5 Niet 13…Pxe4 wegens 14. Txe4 Lxh4 15. g5 met voordeel voor wit. 14. g5 Pd7 15. f4 Pb6 16. Df2 b4 17. Pe2 a5 Zwarts aanval komt veel sneller dan die van wit, die tijd heeft verloren. 18. Pbd4 g6 19. Pxc6 Dxc6 20. Pd4 Dc5 21. f5 e5 22. Pf3 Er was een uitweg met het pionoffer 22. Pb5. Na 22…Lxg5+ 23. Kb1 Dxf2 24. Lxf2 Tb8 25. Pc7 zou wit volgens Averbach genoeg compensatie voor de geofferde pion hebben. 22…Dc7 23. Ld3 Lf8 24. Lg3 a4 25. Dd2 b3 26. Kb1 Pc4 27. Lxc4 Wit mag kiezen of hij in het middenspel verliest of in het eindspel na 27. Dc3 Pa3+ 28. Ka1 Dxc3. 27…Dxc4 28. f6 Lb7 29. De2 Tdc8 30. cxb3 axb3 31. a3 Na 31. Dxc4 Txc4 32. Pd2 Td4 33. Pxb3 Lxe4+ moet wit een kwaliteit geven om niet mat te gaan. 31…Da4 32. Pd2 Tc2 33. Dd3

 [FEN "r4bk1/1b3p1p/3p1Pp1/4p1P1/q3P3/Pp1Q2B1/1PrN3P/1K2R2R w - - 0 1"] 

Gert Ligterink

Merkwaardig protest en belachelijke zetten

Toen de wereldschaakbond FIDE het knock-out WK-toernooi voor vrouwen toewees aan Teheran, werd rekening gehouden met protest. Velen, zo was de verwachting, zouden zich verzetten tegen de verplichting een hoofddoek te dragen. Maar de deelneemsters zelf hielden zich opvallend stil. De Amerikaanse Nazi Paikidze-Barnes sloeg als enige de invitatie voor het WK af vanwege de hoofddoekplicht. Om een geheel andere reden doet ook de Chinese wereldkampioene Yifan Hou niet mee aan het toernooi dat dit weekend begint. Hou verlangt van de FIDE dat het WK van de vrouwen dezelfde status krijgt als dat van de mannen. Zij wil haar titel graag verdedigen, maar dan in een tweekamp tegen de winnaar van de ‘loterij’, zoals zij het toernooi in Teheran noemt. Volgens de FIDE is Hou’s wens niet realistisch. Als het knock-out WK wordt veranderd in een kandidatentoernooi, zou het onmogelijk zijn daarvoor sponsors te vinden.
Hoezeer het afscheid van de wereldtitel Hou in verwarring heeft gebracht, bleek tijdens het open toernooi in Gibraltar. In de laatste ronde permitteerde ze zich een merkwaardig protest tegen het computerprogramma dat haar in zeven van de tien ronden had gekoppeld aan een vrouwelijke tegenstander. Met wit gaf ze tegen de Indiër Lalith (een man) op na de belachelijke zettenreeks 1. g4 d5 2. f3 e5 3. d3 Dh4+ 4. Kd2 h5 5. h3 hxg4. Het zal aan de tijdgeest liggen dat Hou op de internetfora opvallend veel steun kreeg voor haar zinloze protest. Velen veronderstelden dat de organisatoren om duistere redenen de indelingen hadden gemanipuleerd. Verstandige mensen, die na onderzoek vaststelden dat de paringen correct waren geweest, vonden nauwelijks gehoor. Het toernooi in Gibraltar werd na een play-off gewonnen door Hikaru Nakamura. De prijs voor de hoogst geëindigde vrouw ging naar de Chinese Wenjun Ju, een van de favorieten voor de loterij in Teheran.

Yifan Hou – Wenjun Ju Gibraltar 2017
1. e4 e6 2. d4 d5 3. Pc3 Pf6 4. e5 Pfd7 5. f4 c5 6. Pf3 Pc6 7. Le3 Le7 8. Dd2 0-0 9. dxc5 Pxc5 10. 0-0-0 a6 11. Df2 b6 12. Pd4 Dc7 13. g3 Lb7 14. Lg2 Pa5 15. f5 Dxe5 16. Lf4 Df6 17. h4 e5 18. Pxd5
Te proberen valt 18. Lg5 Dd6 19. Lxe7 Dxe7 20. f6 Dxf6 21. Dxf6 gxf6 22. Pf5, al zal zwart zich kunnen handhaven.
18 … Lxd5 19. Lg5 Dd6 20. Lxe7 Dxe7 21. Lxd5 exd4 22. Lxa8 Txa8 23. The1 Dc7

 [FEN "r5k1/2q2ppp/pp6/n1n2P2/3p3P/6P1/PPP2Q2/2KRR3 w - - 0 1"] 

 [FEN "4R3/5ppk/pqnQ4/5P1p/3p3P/2p3P1/P1P5/2K5 w - - 0 1"] 

Hans Böhm

Oplossingen Kerstpuzzels

Dank voor de vele inzendingen per mail en post van de Kerstpuzzels 2016. Velen hebben uren, dagen, weken zitten puzzelen, vaak ook met familie of vrienden. Mooi om te lezen. Niemand had alles goed: de slotvraag bleek de nekkenbreker. Eerst de zes opgaven.

Diagram 1

 [FEN "8/8/4Q3/6pp/4Np1b/5k2/3P3R/1K6 w - - 0 1"] 

 [FEN "kr6/rpQ3n1/p5R1/K1pB4/8/8/8/8 w - - 0 1"] 

 [FEN "8/6B1/8/8/5Q2/p4N2/rp6/kb2K3 w - - 0 1"] 

 [FEN "4R3/4p3/2kn4/KR6/8/8/7p/8 w - - 0 1"] 

 [FEN "8/8/8/8/1P6/kP6/2PP4/KBb5 w - - 0 1"] 

 [FEN "3n3k/4p3/3p2K1/2pP3N/6RB/2rp2PP/2p3P1/2q2N2 w - - 0 1"] 

De slotvraag was: hoeveel punten halen Anish Giri (6,5), Loek van Wely (3,5) en Jorden van Foreest (4) in het TataSteel-toernooi? Goede antwoord 14.

Aparte vermelding voor H. Sibbing, A. Versteeg, P. Peelen en J. Ponjee en felicitaties voor de prijswinnaars Joop Elderhorst (Rotterdam), Auke Brugsma (Veendam) en Gert Reichardt (Spakenburg).

Bab Wilders

Wereldkampioen Carlsen kan slecht tegen zijn verlies (net als miljoenen andere schakers). Dat bleek al bij de WK’s Rapid en Blitz, waar hij slecht kon verwerken dat respectievelijk Ivanchuk en Karjakin er met de titel vandoor gingen. Maar ook na het debacle tegen Giri was hij not amused. Bij mijn bezoek aan de speelzaal zag ik beide heren elkaar passeren alsof ze lucht voor elkaar waren. Het was toch al geen vriendschap maar na al die uren van onnozele missers en zinloze zetten tegenover elkaar, zijn de rapen natuurlijk helemaal gaar.
En de dag na het drama was Carlsen kennelijk nog steeds in de war (Giri ging tegen Aronian roemloos ten onder) zoals bleek tegen Richard Rapport, op papier een te kloppen tegenstander voor de wereldkampioen, hoewel volgens velen voor Rapport een grote toekomst in het verschiet ligt. Dat de Hongaar ongebruikelijk opende bracht wellicht nog meer irritatie en dan weet elke schaker dat het misgaat:

Rapport-Carlsen
1.Pf3 d5 2.b3 Lf5 3.Lb2 e6 4.d3 h6 5.Pbd2 Pf6 6.c4 c6 7.g3 Le7 8.Lg2 0-0 9.0-0 Pbd7 10.a3 a5 11.Db1 voorbereid natuurlijk Lh7 12. b4 axb 13. axb Db6 (Hier lag al 13..dxc 14.Pc4 Pd5 voor de hand) 14.Lc3 Txa1 15.Da1 Lxb4 16.Lxb4 Dxb4 17.Tb1 Dd6 18.Txb7 e5 remise daagt aan de horizon 19.d4 exd 20.Pxd4 c5 21.P4b3 d4 22.Lh3 d3? Carlsen wil kennelijk winnen maar deze agressieve zet wordt weerlegd met 23.e3De e- en de f-pion gaan het zwarte centrum bestormen 23.. Pe5 24.Lg2 Tc8 en hier was Ped7 beter 25.f4! Peg4 maar ook dan wint wit een paard tegen 2 pionnen 26.e4 Te8 27.e5 Pxe5 28.fxe5 Txe5 29. Tb6 De7? (Dc7, maar het was al verloren) 30.Tb8† Pe8 31.Lc6!Carlsen pleegt nog wat zinloze wraakschaakjes: 31..Te1† 32.Dxe1 Dxe1† 33.Pf1 en 1-0.

Via New In Chess kunnen we weer kennis maken met het boek dat zowel de gemiddelde clubspeler als de grootmeester een genoegen is: De Chess Informant, dit keer met de titel Knocker Up, met alles wat zich op belangrijk schaakgebied heeft afgespeeld in de periode augustusnovember 2016, en daaronder vallen de match Carlsen-Karjakin en de gigantische Olympiade in Baku.
Voor de liefhebbers van partijen naspelen (met summier commentaar) zijn er weer tweehonderd exemplaren. Maar men kan ook genieten van interessante artikelen van gerenommeerde schaakauteurs als Michael Adams, Karsten Mueller (met een mooi verhaal over zijn specialiteit: het eindspel) en Ivan Sokolov, om er een paar te noemen. En bekende rubrieken als Combinaties en Eindspelen die de lezer moet oplossen. Weer veel moois dus uit Belgrado (voor € 29.95; www.chessinformant.org.). De belangwekkendste nieuwe zet in de opening kwam dit keer uit de partij So-Aronian, nl. na 1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 Lc5 4. c3 Pf6 5.d3 0-0 6.00 h6 7.d4 Lb6 8.dxe Pe4 9.Ld5 Pxf2! Leuk dat in zo’n middeleeuwse opening nog op zet 9 een nieuwtje mogelijk blijkt.
Het probleem van vandaag is van de bekende Eeltje Visserman (2617).

 [FEN "1n3K2/6P1/3P3Q/2N1kp1p/pn1Rpp2/4qB1r/bB3N1r/4R3 w - - 0 1"] 

Johan Hut

Kennemers fluitend naar landstitel

Er moet een wonder gebeuren wil Kennemer Combinatie geen kampioen van Nederland worden. Vorige week zaterdag won de ploeg in de zesde ronde met 7,5-2,5 van HMC Calder uit Den Bosch. Concurrent Groninger Combinatie verloor met dezelfde cijfers van degradatiekandidaat Pathena Rotterdam. Het geluk lacht de Kennemers toe, ze hebben met nog drie ronden te gaan vier punten voorsprong op Groninger Combinatie en LSG (Leiden). Die komen ze wel nog allebei tegen, maar waarom zou dat een probleem zijn?
Het is wat onaardig nu juist een nederlaag te publiceren van de Kennemer kopman Loek van Wely. De topgrootmeester ging tegen HMC opvallend hard onderuit tegen de jonge Tycho Dijkhuis. Maar daar staat tegenover dat David Klein, Quinten Ducarmon en Miguoel Admiraal de landelijke topscorerslijst aanvoeren met 5,5 uit 6. Wat is er nou mooier dan dat de hoogste scores juist niet van de grootste sterren komen?

Dijkhuis-Van Wely
1.e4 c5 2.Pf3 e6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pc6 5.Pc3 d6 6.Le3 Pf6 7.Lc4 Le7 8.De2 a6 9.0-0-0 0-0 10.Lb3 Dc7
Talloze keren is deze of een vergelijkbare stelling al op het bord geweest, vanuit verschillende zetvolgorden. Dit is het moment dat wit een keus maakt: met welke pion(nen) stormt hij naar voren? 11.Thg1 Pa5 12.g4 b5 13.g5 Pxb3+ 14.axb3 Pd7 15.f4 b4 16.Pf5 Een standaardoffer in het Siciliaans, wat zeker niet wil zeggen dat het altijd goed is. Deze stelling is wel eerder voorgekomen, onder andere in een partij Nijboer-Winants in 1988 in Wijk aan Zee. 16…exf5 17.Pd5 Dd8 18.exf5 Te8 19.Ld4 Lf8
Nijboer-Winants ging verder met 19…Lf6 20.Dxe8+! Dxe8 21.gxf6 en zwart was hulpeloos tegen het witte geweld. 20.Dh5 Lb7

 [FEN "r2qrbk1/1b1n1ppp/p2p4/3N1PPQ/1p1B1P2/1P6/1PP4P/2KR2R1 w - - 0 1"] 

 [FEN "r4bk1/1b3pPp/p2p4/q4P1Q/1p1r1P2/1P1R4/1PP4P/2K3R1 w - - 0 1"] 

Het grootste nieuws van vorige week was het overlijden van Joop van Oosterom, met de mysterieuze toevoeging dat dat al in oktober had plaatsgevonden. De miljardair wilde al decennialang geen contact met de pers, maar liet dat hiermee door zijn naasten tot in het extreme doorvoeren. De 78-jarige Van Oosterom was een groot liefhebber van het spel. Een paar miljoen euro schonk hij aan schakers, niet om kampioenschappen te behalen, maar om zelf van hen te genieten. Vele andere liefhebbers genoten ervan mee. Hij werd erelid van de wereldschaakbond, van de KNSB en natuurlijk van HSG. Wonend in het duurste appartement van Monaco bleef hij altijd lid van de club in Hilversum, de plaats waar de miljardair in 1937 was geboren in een arbeidersgezin.

Rini Kuijf

 [FEN "2r1r1k1/pp5p/3b4/8/3NP1p1/1P1Q3b/PB2KR1q/RN6 w - - 0 1"] 

 [FEN "r4rk1/p4p1p/1pp2Pp1/q3pN1Q/2P5/P1P2P2/8/2R4K w - - 0 1"] 

Henk Prins

Thema A: een veld in het bereik van de zwarte koning (themaveld) is door twee stukken via een rechte of diagonale lijn gedekt. Wit heeft een dreiging in een van de dekkingslijnen en zwart kan de dreiging pareren door in de andere lijn met een stuk te gaan staan. Het themaveld komt dan vrij voor de zwarte koning. Dit thema leent zich goed om te combineren met andere thema’s. De Duitse grootmeester in schaakcompositie en promotor van deze thematiek, H. Ahues, combineerde op een mooie manier thema A en het klassieke Grimshaw-thema.

 [FEN "3B4/p2K3R/2QpBN1n/r3k3/4p1P1/b6r/1n2NR2/q6b w - - 0 1"] 

 [FEN "4QnnB/1Nppb3/2P2rp1/3k1p2/BR6/1KP2P2/1P2R3/3r1N2 w - - 0 1"]