Schaakrubrieken weekend 4 maart 2017
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
In het zeemanskwartier
Ik kom graag bij het Bataviatoernooi in Amsterdam. Alleen al de wandeling erheen, over de Kloveniersburgwal en de Geldersekade, is een genoegen. Soms maak ik een kleine omweg over de Kromboomsloot en de Rechtboomsloot. Al heten ze maar een sloot, het zijn kleine grachtjes zoals je zou willen dat alle grachten in Amsterdam waren, nog nauwelijks door toeristen ontdekt. Voor ik naar binnen ga in het café Batavia 1920 aan de kade die genoemd is naar Prins Hendrik de Zeevaarder kijk ik nog even om me heen naar het Centraal Station, het kindermuseum Nemo en in de verte het Scheepvaartmuseum, en met trots bedenk ik dat ook ik uit een geslacht van zeevarenden ko m . Het is al het negende toernooi hier. Ik was verrast toen ik op de lijst van deelnemers een oude vriend zag, de Duitse grootmeester Eric Lobron. De laatste serieuze toernooien die hij speelde, in Wijk aan Zee en in Amsterdam, waren in 2004. Hij zei dat hij net had besloten dat hij toch weer wat toernooitjes wilde spelen, om te beginnen niet al te sterke, en dat hij toen de volgende dag werd opgebeld met de vraag of hij bij Batavia mee wilde doen. Het gaat hem daar slecht. Drie remises en drie verloren. Vaak speelde hij goed en kwam hij gewonnen te staan, maar dan kwam er een blunder, de straf voor bijna dertien jaar afwezigheid. Lucas van Foreest, de jongere broer van de Nederlandse kampioen Jorden, stond na zes van de negen ronden samen met de Braziliaanse grootmeester Fier bovenaan. Drie spelers volgden met een half punt minder en een van hen was de Amsterdammer Barry Brink. Brink is 42 jaar, hij heeft verreweg de laagste rating van de groep en in het inleidende snelschaaktoernooi scoorde hij nul uit negen, zodat het leek of zijn dossier gesloten kon worden. Het ging heel anders, als in een sprookje.
Hing Ting Lai – Barry Brink, 9de Bataviatoernooi Amsterdam 2017
1. d4 Pf6 2. Lg5 d5 3. e3 Pbd7 4. Pf3 e6 5. Pbd2 Le7 6. Ld3 c5 7. c3 b6 8. Pe5 Pxe5 9. dxe5 Pd7 10. Lf4 Met 10. Lxe7 Dxe7 11. f4 had wit zich veel problemen bespaard. 10…Dc7 11. Pf3 De stelling lijkt erg op die uit een beroemde partij Spasski – Petrosian uit hun WK-match van 1966. Daar had wit kort gerocheerd en zijn Lf4 werd het aanknopingspunt voor een beslissende koningsaanval van Petrosian. 11…Lb7 12. De2 h6 13. h4 0-0-0 14. 0-0-0 Spasski’s koning stond onveilig aan de andere kant, maar op de damevleugel is het ook niet pluis. 14…Kb8 15. Kb1 c4 16. Lc2 Pc5 17. Pd4 a6 18. h5 b5 19. Lh2 Hij wil zijn g-pion niet blokkeren, maar op g3 zou de loper veel beter staan. 19…Ka8 20. f4 Db6 21. f5 a5 22. Thf1 b4 23. Ka1 b3 24. Lb1 bxa2 25. Lxa2 La6 26. fxe6 fxe6 27. Tf7 Td7 28. T xg 7 Hij laat zwart te ver komen. Met 28. e4 kon wit terugvechten. 28…a4 29. Tg6 Tb7 30. e4 Nu komt dit te laat. 3 0. . . a 3 Zie diagram 31. exd5 Of 31. bxa3 Da5 en zwart wint. 31…Pa4 32. bxa3 De laatste kans was 32. Tg3 axb2+ 33. Kb1, waarna wit slecht staat, maar nog niet kansloos is. 32…Pxc3 33. Dd2 Lxa3 Wit gaf op.
Een saai toernooi met een enkel hoogtepunt
Zelden is zo gemopperd over de kwaliteit van het vertoonde spel als na het Grand Prix toernooi in Sharjah in de Verenigde Arabische Emiraten. Niemand zal klagen over een paar saaie remises, maar als 74 procent van de gespeelde partijen onbeslist eindigt, ligt de zaak anders. Voorop in de stoet der ontevredenen liepen de internettoeschouwers met vlak achter hen sommige deelnemers.
De Oekraïner Eljanov schreef op Twitter dat hij slecht in vorm was geweest in een van de saaiste toernooien van zijn leven. Het lag niet aan de kwaliteit van het deelnemersveld dat het toernooi niet tot leven kwam en ook op de speelomstandigheden viel weinig aan te merken. Misschien kwam het vooral doordat in Sharjah de eerste prijs minder belangrijk was dan een behoorlijk eindresultaat. Het toernooi was het eerste van vier kwalificatiewedstrijden met 24 topgrootmeesters, waarin twee plaatsen voor het kandidatentoernooi in 2018 op het spel staan.
Een onvoldoende voorzien gevolg was dat spelers die een partij hadden gewonnen hun plusscore koesterden om uitzicht te behouden op een van die twee fel begeerde entreebewijzen tot het voorportaal van de WK-match. Zo handhaafde de Fransman Vachier Lagrave zich na winst in zijn eerste twee partijen met zeven remises op de gedeelde eerste plaats in de eindrangschikking. Tevreden over zijn spel was hij niet, maar wel over de 140 punten die hij verzamelde voor het eindklassement van de Grand Prix serie. Natuurlijk was het niet alleen kommer en kwel. In een indrukwekkende partij won de Rus Ian Nepomniachtsji van de Chinees Chao Li.
Nepomniachtsji – Li Sharjah 2017
1. e4 e5 2. Pf3 Pf6 3. Pxe5 d6 4.Pf3 Pxe4 5. d4 d5 6. Ld3 Ld6 7. 0-0 0-0 8. c4 c6 9. Pc3 Pxc3 10. bxc3 dxc4 11. Lxc4 Lf5
Deze zijvariant van de Russische opening was door Nepomniachtsji zorgvuldig geanalyseerd. De standaardzet is 11 … Lg4.
12. Lg5 Dc7 13. Te1 h6 14. Ph4! Een zet die alleen gekozen kan worden als wit precies weet wat hij doet. Na zwarts antwoord is er geen weg terug meer. 14 … Lh7
16. Kh1 Lf4 17. Lxg7! Door op de ingeslagen weg. Met 17. Lxf4 Dxf4 valt niets te bereiken. 17 … Kxg7 18. Dg4+ Kh8 19. Pf5 Lxf5 Opnieuw wordt 19 … Tg8 weerlegd door 20. Te8.
20. Dxf5 Dd6 Of 20 … f6 21. Ld3 Kg8 22. Te4 Lg5 23. Tg4 met beslissende aanval.
21. g3 Lh6 22. Kg2 b5 23. Lb3 Dg6 24. Dxg6 fxg6 25. Te7 g5
Na 29 … Kf6 30. The1 g4 31.T1e6+ Kg5 32. Tg6+ volgt mat in twee zetten. Zwart geeft op.
WK vrouwen
Het WK-vrouwen dat in Teheran verspeeld wordt, loopt vandaag met de officiële huldiging af. Al voor aanvang was er alle reden voor commotie. Om te beginnen eiste de organisatie dat alle 64 deelneemsters met een hoofddoek moesten spelen. Als je dat niet gewend bent is dat een reden om af te zeggen en dat deden er velen. Anderen droegen uit een soort stil protest de meest extravagante sjaals. Regerend wereldkampioene Hou Yifan beviel het knock-out systeem niet dat ze vergeleek met een loterij. Na twee serieuze partijen volgen er bij gelijke stand twee rapidpartijen, dan twee snelschaakpartijtjes en als het dan nog gelijk staat een allerlaatste partij om de boel te forceren, het Armageddonvluggertje waarin wit vijf minuten krijgt en zwart vier maar bij remise zwart doorgaat. Het totale prijzenfonds bedraagt 450.000 dollar, waarvan 60.000 voor de winnares. We komen er in bij de laatst overgebleven vier. Anna Muzychuk uit de Oekraïne, haar zus Maria was kampioene in 2015. Alexandra Kosteniuk uit Rusland, kampioene in 2008 en lid van Champions for peace, een club van elite-sporters die vrede door sport nastreven. Dronavalli Harika uit India, drie keer wereldkampioene bij de jeugd en sinds 2011 grootmeester. Deze drie dames waren trouwens 2, 3 en 4 geplaatst. Ze kregen gezelschap van de Chinese Zhongyi Tan, die haar landgenote de nummer 1 Wenjun Ju in de kwartfinale had verslagen. In de eerste ronde van de halve finale werden gelijk harde klappen uitgedeeld.
Met origineel spel heeft wit een pluspion verkregen en zit dicht tegen winst aan: 50.Db4 of 50.Db2 zijn goede voortzettingen. Kosteniuk raakt plotseling de draad kwijt.
50.g3?
Nu kan zwart met 50…Pe4! 51.Kg2 Dc2 52.Db2+ Dxb2 53.Txb2 Ta8 54.Tb4 Pc5 (of 54.Ta2 Ta5) de remise veilig stellen. Maar het wordt nog erger
50…Da5 51.Tb4 Td8 52.Db5 Da8 53.De2 Te8 54.Dd1 Pe4 55.Dd4+ Kg8 56.Pe5??
Dat verandert een kansrijke stelling (56.Kh2 Pd6 57.Dxd6 Dxf3 58.Tf4 of 56.Kg2 Pg5 57.Df4) in een verloren stelling.
56…Pg5! 57.Tb3 Pxh3+ 58.Kh2 Pxf2 59.Dxf2 Txe5 60.Db2 Dxa4 61.Tf3 Db5 62.Dc3 Te2+ 63.Kg1 Db1+ 64.Tf1 Db6+
en wit gaf hoofdschuddend op. In de tweede partij had Kosteniuk dit frustrerende verlies nog niet verwerkt: ze verloor zonder veel weerstand met wit vanuit de opening.
Z. Tan – D. Harika
1.d4 e6 2.c4 Pf6 3.Pc3 Lb4 4.e3 0-0 5.Ld3 c5 6.Pf3 d5 7.0-0 cxd4 8.exd4 dxc4 9.Lxc4 b6 10.Lg5 Lb7 11.De2 Lxc3 12.bxc3 Pbd7 13.Ld3 Dc7 14.Tac1 Pg4 15.Le4 Tfe8 16.h3 Lxe4 17.Dxe4 Pgf6 18.De2 Tac8
Zwart is goed uit deze Nimzo-Indische opening gekomen, het staat gelijk: wit heeft iets meer ruimte maar een mindere pionnenstructuur.
19.c4 Db7 20.Tfe1 Da6 21.Pe5 Pxe5 22.dxe5 Pd7 23.Dg4 Kh8 24.Dh5 Kg8 25.Dg4 Kh8 26.Te4!
Tan, de zwakkere op papier, gaat zetherhaling uit de weg en speelt op aanval. Ze neemt voor lief dat a2 geslagen kan worden.
26…Da3 27.Td1 Pf8 28.h4 Dc3 29.h5 h6 30.Lh4 Tc7 31.Ted4
31…Dc2 32.T1d3! Tc5 33.Tg3 Dh7 34.Tf4 Tc7 35.Df3 Pd7 36.De2 Tf8 37.Le7 Tg8 38.Ld6 Tc8 39.Txf7 Db1+ 40.Kh2 Pc5 41.De3 Dh7 42.Tg6 a5 43.Le7 Tc7 44.Txh6 en omdat 44…Dxh6 45.Dxh6+ gxh6 46.Lf6+ Tg7 47.Txc7 kansloos is, gaf zwart op. Harika won de tweede serieuze partij. En ze nam een voorsprong bij rapid:
D. Harika – Z. Tan (rapid 1)
1.e4 g6 2.d4 Lg7 3.Pc3 a6 4.f4 d6 5.Pf3 Pd7 6.Lc4 e6 7.f5 Pb6 8.Lb3 exf5 9.0-0 Pe7 10.Lg5 0-0 11.De1 h6? 12.Dh4! Te8 13.Lxh6 d5 14.e5 Pd7 15.Pg5 Lxh6 16.Dxh6 Pf8 17.Tf4 zwart geeft op. Maar Tan kwam terug en won uiteindelijk in een waanzinnige Armageddon. De nieuwe wereldkampioene wordt dus Anna Muzychuk of Zongyi Tan.
Er is veel aandacht besteed aan het overlijden, in 2016, van de in 1947 geboren schaakcoach Mark Dvoretzky die niet alleen zelf op het hoogste niveau speelde maar er daarna ook genoegen in schepte de talentrijke Russische jeugd naar de top van de schaakwereld te brengen, wat lukte met bijvoorbeeld Jussupov en Dolmatov. We kunnen nu via New in Chess kennismaken met een van de talrijke leerboeken die verschijnen bij russell-enterprises.com, als men ze rechtstreeks wil bestellen kan dat maar je weet het natuurlijk nooit sinds Kabouter Plop daar aan de macht is. Het gaat om één van de beste boeken van Dvoresky Maneuvering, The Art of Piece Play, € 24,95. Het boek is systematisch opgebouwd met honderden diagrammen verdeeld over de bekende onderdelen opening, middenspel en eindspel waarbij de moeilijkheidsgraad wordt opgevoerd. Alle thema’s komen aan bod (bijvoorbeeld het verrassende effect wanneer een stuk niet vooruit maar achteruit gaat, wat de tegenstander vaak niet in zijn berekeningen heeft opgenomen), maar steeds gaat het hierom: wat zijn de beste velden voor de stukken en hoe kun je deze het beste laten samenwerken. Na ieder onderdeel volgen oplossingen maar lezers moeten daar natuurlijk niet te snel naar kijken. Leuk is ook het onderdeel Kleine Meesterlijke Partijen. Aan het eind van het boek wordt het echt ingewikkeld wanneer de vraag ‘hoe en waar zet je de stukken neer’ wordt gecombineerd met andere motieven. En als je dan het zweet van het voorhoofd hebt gewist, deelt de auteur vrolijk mee dat hij nog een aantal echt moeilijke opgaven aanbiedt … Ook een aantal bedachte maar leerzame studies zijn van de partij. Uiteraard is dit boek geschikt voor instructie aan degenen die al redelijk schaken kunnen. Maar laten we niet vergeten dat Dvoretsky ook een voortreffelijk schaker was voordat hij besloot het bord aan de wilgen te hangen (omdat de absolute top er niet in zat in de USSR) om zich aan het trainen en boeken schrijven te wijden. Hier een goed voorbeeld: als wereldkampioen
Smyslov even niet oplet, wordt hij opgeknoopt:
Dvoretsky-Smyslov
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.Lxc6 dxc 5.0-0 De7 6.d4 exd 7.Dxd4 Lg4 8.Lf4 Lxf3 9.gxf3 Pf6 Dvoretzky heeft vrijwillig het voordeel van het loperpaar opgegeven maar hij heeft dit kennelijk voorbereid. 10.Pc3 Ph5 11.Lg3 Td8 12.De3 Pxg3 13.hxg3 Dc5 14.Tad1 Dxe3 later zei wit dat hij wist na deze zet dat hij ging winnen 15.Txd8† Kxd8 16. Td1† Kc8 veel kritiek op deze zet, immers het spel komt, niet op de wagen, maar op de koningsvleugel 17.fxe g6 beter f6 want nu komt 18.e5 ruimte voordeel voor wit Lg7 19.f4 f6 Torens afruilen leidt na Pe4 tot een ongemakkelijk eindspel voor zwart. 20.exf Lxf6 21.e4 h5 22.Kg2 Lxc3? een ernstige fout nu de zwarte koning te laat komt op de koningsvleugel 23.bxc b5 24.e5 a5 Zwart hoopt kennelijk op een vrijpion op de damevleugel maar 25.Kh3 b4 26.Kh4 Te8 27.Kg5 Te6 28.Kh6 en 1-0 de zwarte stelling is hopeloos.
Probleem 2620 is een driezet van Savchenko:wit:
Anish Giri meedogenloos in Leiden
Simultaanschaak is voor topschakers iets dat ze moeten leren. Niet zozeer het winnen van de partijen, dat kunnen ze wel. Maar hoe ga je met je publiek om? Toen Anish Giri voor het eerst simultaan speelde, was hij nog zo jong dat hij daar geen gevoel voor had. Vorige week in Leiden bleek hij te hebben geleerd. Bij zijn eerste rondje mocht iedere deelnemer zich aan Giri voorstellen en hem een vraag stellen. Hilarisch was een kleine jongen die aan de grootmeester vroeg: “Hoe lang zit u al op schaken?” Na het eerste rondje verdween de vriendelijkheid van Giri en liep hij als een razende roeland langs de 29 borden, om al zijn tegenstanders te verslaan. Daarmee zondigde hij tegen het advies van Hein Donner, die ooit zei: je moet altijd remise spelen tegen de voorzitter en de penningmeester, want dan word je volgend jaar weer uitgenodigd.
De simultaan was een nevenevenement van het jaarlijkse Noteboomtoernooi, dat al sinds 1936 door het Leidsch Schaakgenootschap wordt georganiseerd. Altijd een boeiend evenement voor sterke schakers en modale clubschakers, maar dit extraatje was leuk voor een nog groter publiek. Na de simultaan ging Giri verder met het ‘schaken tegen de Beer’. Iedereen mocht met drie minuten bedenktijd met wit aantreden tegen Giri, die twee minuten had. Nog een makkie voor de wereldtopper, totdat de tegenstand steeds sterker werd. Erik van den Doel en Lucas van Foreest kon hij nog wel de baas, maar snelschaakbeest Hing Ting Lai en collega-grootmeester Jan Smeets snoepten hem toch elk een punt af. Zo ging Giri naar huis met, simultaan en snelschaak bij elkaar opgeteld, 53 overwinningen, twee nederlagen en een gevulde envelop.
De hoofdmoot, het weekendtoernooi, werd gewonnen door de Oekraïner Sergey Fedorchuk en Roeland Pruijssers. Vanwege sterkere tegenstand werd de naam van Fedorchuk gegraveerd op de 81-jarige wisselbeker, die de winnaar overigens nooit mee naar huis mag nemen. Zeker niet naar Oekraïne. In de slotronde won Fedorchuk een prachtige partij van Floris van Assendelft, met een moeilijk speculatief kwaliteitsoffer.
Fedorchuk-Van Assendelft
1.e4 c5 2.Pf3 e6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 a6 5.Le2 Pf6 6.Pc3 d6 7.f4 Le7 8.0-0 Pc6 9.Kh1 Dc7 10.Le3 0-0 11.De1 e5 12.fxe5 dxe5 13.Dg3 Ld8
Zwart staat al niet optimaal, die loper hoort daar niet.
14.Pb3 Kh8 15.Tad1 Le6 16.Pc5 Le7 17.Pd5 Lxd5 18.exd5 Pb4
19.Txf6! Lxf6
Of 19…gxf6 20.d6 Lxd6 21.Dh4 De7 (21…Le7 22.Td7) 22.Pe4 Tg8 23.Pxd6 Pc6 24.Lc4 en wit wint er nog meer materiaal bij.
20.d6 Dd8 21.c3 Pc6 22.Lf3 Tb8 23.Dh3 Tg8
Nodig omdat wit Pd7 dreigde, maar de zwarte koningsstelling is nu niet prettig.
24.Pd7 Ta8 25.Df5
Dreigt Le4, dus doet zwart weer een ongemakkelijke zet.
25…Lh4
26.Lxc6 g6
Ook verschrikkelijk is 26…bxc6 27.Pxe5 met als leukste variant 27…g6 28.Pxf7+ Kg7 29.Lh6 mat.
27.Dxe5+ f6 28.Dd4 bxc6 29.Dxh4 g5
Na 29…Dxd7 30.Dxf6+ Dg7 31.Ld4 wint wit niet alleen zijn kwaliteit terug, maar de d-pion gaat ook doorlopen.
30.Dg4
Zwart geeft het op. Wit heeft loper, paard, een reusachtige pluspion en een overweldigende stelling tegen enkel een toren.
Voor beginners A7263
Voor gevorderden B7263
Over combinatiemotieven in schaakpartijen is veel geschreven. Het is altijd weer mooi als er in een partij verrassende offers plaats vinden. De nog jonge Russische grootmeester Victor Kortsjnoi, die vorig jaar op 85-jarige leeftijd overleed, speelde in Havana in 1963 de volgende partij en liet een verbluffend, onverwacht dameoffer zien. Zijn toernooi-overwinning was onder meer te danken aan deze partij tegen de Oostenrijker Karl Robatsch.
Kortsjnoi – Robatsch
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 d5 4. Lg5 h6 5. Lxf6 Dxf6 (Een wat oude variant in het halfklassiek Damegambiet.) 6. Pc3 c6 7. e3 Pd7 8. Ld3 Lb4 9. 0–0 De7 10. Tc1 0–0 11. a3 Ld6 (11. …Lxc3 12. Txc3 dxc4 13. Lxc4 e5 is beter, omdat 11. …Ld6 een tempo verliest. Achteraf was het verstandiger om al op de achtste zet de loper naar d6 te spelen.) 12. c5 Lc7 13. e4 dxe4 14. Lxe4 e5 (Het valt moeilijk te zien dat deze zet leidt tot groot nadeel. Het is nooit verstandig om de stelling te openen als er een achterstand in ontwikkeling is. 14. …Pf6 15. Lb1 Pd5 16. Dc2 f5 enz. had voor zwart meer kansen gegeven.) 15. d5 Pxc5 (Andere zetten zijn niet beter, bijvoorbeeld 15. …cxd5 16. Pxd5 Dd8 17. c6 bxc6 18. Pxc7 Dxc7 19. Txc6 en wit wint.) 16. dxc6 Td8 (Na 16. …Pe4 komt ook 17. Pd5 Dd6 18. cxb7 Lxb7 19. Pxc7 gaat pion e5 er af, en na 16. …bxc6 17. Lxc8 Tb8 18. Pd5 Dd6 19. Pxc7 Dxc6 20. b4 Dxc7 21. Txc5 is zwart ook kansloos.) 17. Pd5 Dd6 (Zwart had de combinatie van Kortsjnoi kunnen voorkomen door 17. …Df8 te spelen.) 18. Pxc7 Dxc7
De diagram in Kortsjnoi tegen Robatsch werkt niet.
Ironisch genoeg maak ik direct de fout die Wilders als voorbeeld geeft in zijn review over het Dvoretsky boek: “(bijvoorbeeld het verrassende effect wanneer een stuk niet vooruit maar achteruit gaat, wat de tegenstander vaak niet in zijn berekeningen heeft opgenomen)”
Dus na dit gelezen te hebben, maak ik de gevorderde opgave van Kuijf fout. Ik dacht 1 Df3 met dubbele aanval op f7 en b7, ware het niet dat de toren op a8 nooit zal hangen vanwege de ‘achterwaartse’ dekking van het paard op b6.
1 Df3, Df6!
2 Dxb7 en wit wint geen toren
Ook heb ik een tag op Chesstempo aangemaakt met achterwaartse combinaties, maar ondanks dat blijft het een lastig verhaal voor het menselijk brein. Het brein denkt automatisch vooruit en het schort bij achteruit denken.