Top-40 Nederlandse schakers. 38: Norman van Lennep
In deze fase van de lijst komen we spelers tegen die hoger zouden hebben gestaan, als ze hun kansen hadden benut. Norman van Lennep is daar het grootste voorbeeld van.
De jonkheer, ook familie van schrijver Jacob van Lennep, werd geboren op 20 september 1872 in Amsterdam en verhuisde als kind met zijn ouders naar een landgoed in ’s-Graveland, een buurdorp van Hilversum. Al op z’n twintigste werd hij secretaris van de schaakbond en eindredacteur van het bondsblad. Hij reisde het land door om simultaanseances te geven en andere promotionele activiteiten te ondernemen. De gebrekkige financiën van de bond vulde hij anoniem aan uit zijn familievermogen.
Eerste meester
In Nederland was hij als schaker nog niet eens zo groot, toen hij in 1894 in Leipzig een enorm succes boekte. Hij won de tweede groep, in de eerste groep speelde de wereldtop. De FIDE bestond nog niet, maar vanwege dat resultaat werd Van Lennep meester genoemd. Daarmee was hij de eerste Nederlander met die titel.
Van Lennep maakte internationaal indruk met zijn prestatie en werd kandidaat om deel te nemen aan het toernooi in Hastings in 1895. Dat zou een legendarisch toernooi worden, met onder anderen Pillsbury, Tsjigorin, Lasker, Tarrasch, Steinitz, Schlechter en Blackburne. Alle groten van die tijd. Van de 38 aanmelders werden er 22 uitverkoren, Van Lennep werd aangewezen als eerste reserve en mag dus misschien wel worden gezien als Nederlands eerste wereldtopper. Hij kreeg zijn kans toen Gunsberg zich terugtrok, maar zag op tegen de enorme inspanning. Daarop liet Gunsberg zich alsnog overhalen mee te doen. Van Lennep ging wel naar Hastings en schreef prachtige verslagen voor het bondsblad. Die verslagen verdienden een plaats in de schaakliteratuur, uitgeverij Andriessen maakte er in 1978 een boekje van.
Doodongelukkig
In dat boekje staat nog dat Van Lennep op 29 september 1897 in Londen overleed, 25 jaar oud. Jaren later kwam Hans Ree achter de waarheid, na met veel moeite correspondentie van de familie losgekregen te hebben. Uit een brief aan zijn vader:
“Ik heb zeer mooie meisjes ontmoet, lieve, zelfopofferende meisjes, maar het is als ware ik geheel onvatbaar voor vrouwelijke bekoorlijkheid. Noch hoogere innige liefde, noch geslachtsdrift vermag zij in mij op te wekken. Als God nu dit hoofddoel des levens op aarde niet voor mij bereikbaar heeft gesteld, is daarmee dan niet mijn gansche bestaan veroordeeld?”
Van Lennep was homoseksueel en kon het leven niet aan. Hij maakte het gymnasium niet af en deed alles met volstrekte weerzin. Alleen schaken vond hij leuk. Zijn vader schaamde zich voor zijn zoon. Hij vroeg hem in Engeland te blijven en ondersteunde hem daar financieel. Norman van Lennep werd er doodongelukkig.
In september 1897 keerde hij even terug naar Nederland. Naar later bleek: om afscheid te nemen. Op 29 september reisde hij weer naar Engeland. Midden op de Noordzee sprong hij van de boot en verdronk. In een brief aan zijn vader, die hij bij een Britse vriend achterliet, had hij zijn daad aangekondigd.
Als schaker heeft Norman van Lennep niet zo heel veel gepresteerd. Een toernooiwinst in Leipzig, de eerste Nederlandse meester en een uitnodiging tussen de wereldtop. Ik zet hem op 38. Het had veel hoger moeten worden.
36 …
37 …
38 Norman van Lennep
39 Rudy Douven
40 Rob Hartoch
De top-40 is niet gebaseerd op ratings en titels, maar op de positie en prestaties van Nederlandse schakers ten opzichte van hun tijdgenoten, nationaal en internationaal.
Dan zal de beste man geen moeite hebben gehad zijn dame te offeren. 😉
Alweer zo’n leuk verslag. Wat ik een beetje mis is een kenmerkende partij.
Een heel tragisch verhaal. In die tijd was homoseksualiteit, ook tussen volwassenen, strafbaar gesteld in de wetgeving van Nederland, Engeland en veel andere landen. Dat kan het nog ondraaglijker hebben gemaakt.