Schaakrubrieken weekend 18 maart 2017
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Een romanticus uit Londen
In het laatste nummer van het tijdschrift New in Chess staat een artikel van de Belgische Fidemeester en schaakhistoricus Hans Renette. Het gaat over de Engelse schaker Henry Edward Bird (1829-1908) en het kan gezien worden als een synopsis van de monumentale biografie van Bird die Renette vorig jaar publiceerde, een werk van bijna 600 grote bladzijden dat als een verleidelijke maar moeilijk te veroveren uitdaging op mijn bureau ligt. Het staat niet in het artikel in New in Chess, maar natuurlijk wel in de biografie, dat Bird in 1880 kampioen van Nederland werd, al heette dat toen anders en stelde het nog niet veel voor. Bird was uit Engeland naar Amsterdam gekomen om wat te verdienen met simultaanséances en individuele partijen, maar het verdiende geld moest steeds weer aangevuld worden doordat Bird het prompt verbraste in de Nes, de Amsterdamse straat vol cafés en bordelen. De Amsterdammers wilden van hem af. Ze schreven hem in als lid van de Nederlandsche Schaakbond en stuurden hem naar Gouda, waar de jaarlijkse Bondswedstrijd werd gehouden. Het had heel wat voeten in de aarde voordat Bird mee mocht doen. In de eerste ronde kampte hij nog met de naweeën van een Amsterdamse nacht en moest hij een remise afstaan aan Levi Benima uit Winschoten, maar ten slotte werd hij kampioen met 9,5 uit 10. Bird was een romantische schaker die schoonheid belangrijker vond dan correctheid. Hij won de eerste schoonheidsprijs in de schaakgeschiedenis, voor een partij in New York in 1876 tegen James Mason. De meedogenloze schaakcomputers laten zien dat er veel op die partij aan te merken valt, maar het blijft een mooi schouwspel.
Henry Bird – James Mason, New York 1876 1. e4 e6 2. d4 d5 3. Pc3 Pf6 4. exd5 exd5 5. Pf3 Ld6 6. Ld3 0-0 7. 0-0 h6 8. Te1 Pc6 9. Pb5 Lb4 10. c3 La5 11. Pa3 Lg4 12. Pc2 Dd7 13. b4 Lb6 14. h3 Lh5 15. Pe3 Tfe8 16. b5 Pe7 17. g4 Lg6 18. Pe5 Dc8 19. a4 c6 20. bxc6 bxc6 21. La3 Pe4 22. Dc2 Pg5 23. Lxe7 Txe7 24. Lxg6 fxg6 25. Dxg6 Pxh3+ 26. Kh2 Pf4 27. Df5 Pe6 28. Pg2 Dc7 29. a5 In het pre-computertijdperk werd deze zet door eminente commentatoren bejubeld en niemand zag dat zwart met 29…Lxd4 30. cxd4 Pxd4 31. Df4 Txe5 32. Kh3 Txe1 33. Dxc7 Txa1 groot voordeel kon krijgen. 29…Lxa5 30. Txa5 Olie op het vuur. 30…Tf8 31. Ta6
Hoe Gawain Jones het gras maait en wint
In een artikel van de Engelsman Gawain Jones in het tijdschrift New in Chess kwam ik een term tegen die ik niet kende: het grasmaaierthema. Omdat Jones niet uitlegde welk gras waar wordt gemaaid, moest Google uitkomst bieden. Een vervelende bijkomstigheid was dat ik een paar dagen werd bestookt door bedrijven die mij een grasmaaier probeerden te verkopen. Tevergeefs, op mijn balkon groeit geen gras. De zoektocht gaf geen bevredigend resultaat. In alle artikelen over het grasmaaierthema wordt uitgelegd dat het gaat om de matvoering van twee torens (of dame en toren) tegen een hulpeloze koning. In het simpelste voorbeeld zetten twee torens op een verder leeg bord mat door als een grasmaaier de kale vijandelijke koning lijn voor lijn naar de rand te drijven. Een illustratie uit de praktijk komt uit het laatste Tata toernooi:
39 … Kf5? 40. Ph4+ Kg5
Ook na 40 … Ke4 41. Tc3 zit zwarts koning in een matnet en een weg terug is er evenmin. Na 40 … Ke6 41. Pf4+ Kf7 42. Tg1 wint wit. 41. Tg6+! Kxh4 42. Th1+ Lh3 43.
Tg3 Met mat op de volgende zet. Zwart gaf op. Alles goed en wel, maar Jones had deze matvoering niet in gedachten toen hij de grasmaaier noemde. Met genoegen beschreef hij het slot van zijn partij uit de voorlaatste ronde van de Challengers, de tweede grootmeestergroep van het Tata toernooi.
Jones – Dobrov Wijk aan Zee 2017
1. e4 c5 2. Pf3 e6 3. c3 d5 4. exd5 Dxd5 5. d4 Pf6 6. Pa3 Pc6 7. Le3 cxd4 8. Pb5 Dd8 9. Pbxd4 Pd5 10. Pxc6 bxc6 11. Ld4 f6 12. Lc4 Ld6 13. Pd2 e5 Als hij wits volgende zet had gezien, zou hij kort hebben gerokeerd. 14. Da4! Ld7 15. Pe4 Db8 16. Le3 Pxe3 Nu is rokeren nauwelijk meer mogelijk. Na 16 … 0-0 17. Lxd5 hangt de loper op d7. 17. fxe3 Le7 18. 0-0-0 Db6 19.Lf7+! Kxf7 20. Txd7 Thb8 21. Dc4+ Kf8 Niet 21 … Ke8 22. De6! Dxb2+ 23. Ke1 Db1+ 24. Ke2, waarna zwart wordt mat gezet zodra zijn schaakjes zijn uitgeput. 22. b4 Dxe3+ 23. Kb1 Tb5? Volgens Jones moet zwart 23 … Df4 of 23 … Dh6 proberen. Na de tekstzet wint wit geforceerd.
mat. 25 … Td8 26. Tf7+ Kg8 27. Txg7+! Zo maait Jones het gras. Opnieuw verliest zwart de dame na 27 …Kxg7 28. Pf5+. 27 … Kh8 28. Tg3Zwart geeft op. Met deze winstpartij zette Jones een grote stap op weg naar de eindzege in de Challengers. Volgend jaar speelt hij in de hoofdgroep.
Studietoernooi
Eindspelstudievereniging ARVES organiseert jaarlijks een oplostoernooi. De studies zijn origineel voor dat doel gecomponeerd en het niveau van de schakers moet hoog zijn want het zijn altijd zware opgaven, dat is men aan de internationale stand verplicht. Het lijkt op een eindexamenklas als ze bezig zijn: het is muisstil en ieder zit aan zijn eigen tafeltje met een schaakbord en een vel papier met de opgaven waar de oplossingen ernaast bijgeschreven moeten worden. Meer niet. Hulp van buiten, op welke manier dan ook, is ten strengste verboden. Omdat dit bijzondere toernooi tijdens TataSteel wordt gehouden kan ik meestal niet meedoen vanwege andere verplichtingen maar in 2004 kon het een keer wel. Ons grootste talent van die tijd grootmeester Daniël Stellwagen presteerde toen iets unieks door alle negen opgaven niet alleen foutloos af te maken maar ook nog eens makkelijk binnen de toegestane twee uur bedenktijd. Dat was en is nooit meer voorgekomen. Ik mocht blij zijn met een derde prijs, meer zat er niet in. Ook dit jaar werd in het laatste weekend in Wijk aan Zee het studietoernooi gehouden en ik pak er drie opgaven uit. Probeer het eerst zelf op te lossen, kijk eens hoe ver u komt in een kwartiertje.
De componist is Jan Timman en zoals zo vaak bij zijn studies moet je even rustig de tijd nemen om überhaupt te begrijpen wat er gaande is. De beide lopers van wit staan aangevallen en als er eentje verloren gaat kun je net zo goed opgeven. De witte koning heeft problemen met onderste-rij-mat-motieven. Iets als 1.La7 Ta2 helpt niet. Ook 1.Ke1 Tf1+ 2.Kd2 Kxh5 leidt tot niets. Dus proberen we 1.Te8 en we weten dat we op de goede weg zitten want 1…Txe8 2.Lxe8 Tf8 lijkt wel gewonnen maar het listige tussenzetje 3.g3+ brengt redding. Dus antwoordt zwart 1.Te8 Txd5 en er dreigt een dodelijk aftrekschaak. Wit heeft niets aan 2.Lf3 Txf3 3.Th8+ Lh7+ 4.Ke2 Tf7 en de materiële overmacht wint vanzelf. Dus wordt een beroep gedaan op de fantasie: 2.Le2! Het moet bekend zijn dat een eindspel na 2…Txe2 3.Txe2 Lxe2+ 4.Kxe2 theoretisch remise is. Zwart heeft beter: 2…Lxe2++ 3.Ke1 en er staan twee stukken aangevallen. 3…Txg2 4.Txe2 is het niet. Nu is het de beurt aan zwart om de strijd gaande te houden: 3…Td2! Een prachtige zet want welke toren ook geslagen wordt er volgt een winnend aftrekschaak. We zijn er bijna: 4.Th8+ Lh5 of 4.Te4+ Lg4 verliest. Wit gaat verder met het dwingende 4.La7! Txg2 en hier moet je zien dat er een patweb gesponnen is: 5.Lf2+! Txf2 6.Th8+, nu moet je als basiskennis weten dat 6…Kg3 7.Kxd2 weer een theoretische remisestelling overlaat. Dus de slotzetten zijn 6…Lh5 7.Txh5+ en remise! Niemand van de negentien deelnemers, en daar zaten zelfs enkele studiecomponisten bij, had deze opgave volledig goed.
Het is in de huidige wereld een beetje mode rare mannetjes als leider te hebben. Ook de FIDE, de schaakbond, scoort met de Kalmukkische dictator Iljumzhinov. Zo komt het wellicht dat ze daar niet onder wilden doen voor de FIFA: voetballen in Qatar, nou, dan organiseren wij gewoon het WK schaken voor vrouwen in Iran. Het land dat een Iraans meisje dat in Spanje studeert, schorst omdat ze geschaakt had zonder hoofddoekje in Gibraltar. Nog schandelijker was haar broertje van vijftien, die had zelfs tegen een Israëli geschaakt!
Maar sporters willen sporten, zelfs in een dictatuur die de terreur steunt en dus zat het vrouwvolk daar braaf met hoofddoekje (er waren verstandigen die dit toernooi hadden geboycot). Of dat een oorzaak was van het feit dat soms partijen niet om aan te zien waren, laat ik in het midden, halve finaliste Harika had in ieder geval haast vijftig zetten nodig om het eindspel Koning tegen Koning + Loper + Paard te winnen.
Gelukkig kwam in het knock-outsysteem, eigenlijk een onding, uiteindelijk toch de kwaliteit bovendrijven.
Anna Muzychuk, zus van wereldkampioen Marija, verslaat Kosteniuk met wit:
1.e4 c5 2.Pf3 e6 3.c4 Pf6 4.d4 cxd 5,Pxd4 Pf6 6.Pc3 Lc5 7.Pxc6 bxc (dxc is toch echt beter) 8.e5 Pg8 9.Pe4 Db6 10.Pxc5 (beter Ld2) Dxc5 11.Dd6 Dxd6 12.exd6 a5 13.b3 Pf6 14.f3 0-0 Wit staat beter maar niet gewonnen 15.Le3 Pe8 16.0-0-0 e5 Zwart weigert hardnekkig Lb7 te spelen 17.Ld3 g6 18.Lh6 Pg7 19.The1 f6 20.f4 Te8 21.fxe fxe 22.Td2 Te6 weer geen Lb7 23.c5 La6? Ja, die gaat er gelijk af 24.Lxa6 Txa6 onhandig veld voor de toren 25.Lxg7 Kxg7 26.Tde2 Kf6? 27.Tf1† Kg7?
28.Tef2 na twee domme koningszetten staat zwart verloren 28..e4 29.Tf7† Kh6 30.Te7 en 1-0.
2016 ligt alweer enige tijd achter ons en er is natuurlijk heel wat interessants op schaakgebied gebeurd. Reden voor Csaba Balogh van Chess Evolution tot nabetrachting aan de hand van twee boeken. Het eerste is weer van het genre waarin Csaba aan de weg timmert: Schaakpuzzels en wel Greatest 551 puzzles (€ 19.99), alle genomen uit partijen van 2016. Zoals gebruikelijk ingedeeld in de categorieën easy, medium, hard. Persoonlijk vind ik dit heerlijke boeken en naar ik weet velen met mij. Bovendien voor iedere clubschaker leerzaam om de tactische vaardigheden te verbeteren. Van nog hoger niveau, dus leren en genieten, is het boek van Naiditsch en Balogh Most instructive Endgames of 2016, pareltjes van eindspelen, voorzien van het deskundige commentaar van beide heren (€ 24.95). Voor de liefhebbers van eindspelen – en welke schaker is dit niet – een prachtige gelegenheid om mee te maken hoe wereldtoppers op schaakgebied briljante oplossingen bedenken om in een op het oog potremise eindspel toch nog de volle winst te grijpen. Uiteraard komen alle soorten voorbij en een ieder komt aan zijn/haar trekken al naar gelang de voorkeur uitgaat naar bijvoorbeeld toren-, pionnen- of dame-eindspel.
Probleem 2622 is een driezet van Müllner
Landstitel naar Leiden of Haarlem
Twee ronden voor het einde van de KNSB-competitie is één ding zeker: we krijgen een kampioen van Nederland die dat nog niet eerder is geweest. Kennemer Combinatie had dat vorige week al kunnen worden en dat komt niet vaak voor, twee ronden voor het einde. Dan had de ploeg moeten winnen van LSG IntelliMagic (Leiden), maar die hield het spannend. LSG won thuis met het kleinst mogelijke verschil, 5,5-4,5, en is de Haarlemmers nu genaderd tot twee matchpunten en vijf bordpunten. Dat verschil in bordpunten betekent wel dat Kennemer Combinatie een van de laatste twee wedstrijden mag verliezen en dan waarschijnlijk nog kampioen wordt. Daarbij komt dat LSG nog een wedstrijd wacht tegen de aftredende landskampioen En Passant (Bunschoten-Spakenburg), die vast nog een keer zijn tanden wil laten zien. Het zal Haarlem worden. De kans voor Leiden is heel minimaal.
LSG speelt sinds 1996 in de hoogste klasse, met zeer wisselend resultaat. Bij het debuut in de meesterklasse bereikte de ploeg meteen de play-offs, die inmiddels niet meer bestaan. Een vergelijkbare stunt haalde LSG uit door na degradatie in 2012 na een jaar terug te keren en meteen tweede te worden achter En Passant.
LSG is vooral een brede ploeg. Grootmeester Predrag Nikolic en bijna-grootmeester Jan Sprenger spelen regelmatig mee, maar de ploeg bestaat vooral uit meesters die in wisselende volgordes spelen omdat er niemand boven uitsteekt. Daardoor weten tegenstanders ook niet van tevoren wie ze tegenover zich krijgen. Het is ook een hechte ploeg. In de negentien seizoenen in de hoogste klasse speelde de ploeg 171 wedstrijden. Edwin van Haastert en Michiel Bosman misten er daarvan maar dertien. Ook Rudy van Wessel, Mark van der Werf, Stefan van Blitterswijk en Martin Roobol speelden meer dan honderd wedstrijden. Eelke Wiersma komt binnenkort ook boven de honderd. Het zijn geen reuzen, maar ze scoren wel.
Van Haastert is topscorer, 22 punten voor Bosman dus dat blijft hij nog jaren. Tegen Kennemer Combinatie won hij vorige week een leuke aanvalspartij.
Van Haastert-Van der Lende
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pc3 Lb4 4.e5 c5 5.a3 Lxc3+ 6.bxc3 Pe7 7.Dg4 cxd4 8.Ld3 Van Haastert gaat niet in op de varianten met Dxg7, die wit ook volop kansen geven, maar geeft zwart de kans te rokeren. Daar heeft hij uiteraard zijn plannen mee. 8…Dc7 9.Pe2 0-0 10.cxd4 Pbc6 11.0-0 Pg6 12.h4 f5 Perkt de kracht van Ld3 in, maar nu heeft zwart geen enkele druk meer op het witte centrum. Daarvoor zou hij een keer f6 moeten spelen, maar niet op dit moment. Vanaf nu kan het ook niet meer, f5 is een heel definitieve beslissing. Dat Lc8 zwak is, is in het Frans altijd wel overkomelijk, maar nu heeft zwart eigenlijk helemaal geen nuttige stukken. 13.Dh3 h6 14.Dg3 Kh7 15.a4 b6 16.La3 Tg8 17.Tfc1 Pa5 18.h5 Ph8 19.Dh3 Pf7 20.f4 Kh8 21.Kf2 g5 Misschien niet de beste, maar g4 komt er sowieso aan. 22.hxg6 Txg6 23.Dh5 Kg7
26.gxf5 exf5
Voor beginners A7275
Voor gevorderden B7275
In de Iraanse hoofdstad Teheran is afgelopen maand het wereldkampioenschap schaken voor vrouwen gehouden. Daarbij werd de knock-outformule met mini-tweekampen gehanteerd. De Chinese Zhongyi Tan eindigde verrassend als de nieuwe wereldkampioene. In de finale won zij van de favoriet, Anna Muzychuk uit Oekraïne. De korte tweekamp over vier normale partijen bracht geen beslissing (2-2) en daardoor werd dit wereldkampioenschap beslist met snelschaken. Zhongyi Tan neemt de titel over van haar landgenote Hou Yifan, die vanwege de gehanteerde formule niet mee wilde spelen. Een interessante aanvalspartij van de nieuwe wereldkampioene in de halve finale tegen Dronavalli Harika is de moeite waard om nagespeeld te worden.
Tan – Harika
1. d4 e6 2. c4 Pf6 3. Pc3 Lb4 4. e3 0-0 (Het bekende Nimzo-indisch.) 5. Ld3 c5 6. Pf3 d5 7. 0-0 cxd4 8. exd4 dxc4 9. Lxc4 b6 (Zwart wil iets bereiken via de witte velden. Wit heerst in het centrum en krijgt meer activiteit.) 10. Lg5 Lb7 11. De2 Lxc3 (Past in de opening. Wit krijgt nu het loperpaar.) 12. bxc3 Pbd7 13. Ld3 Dc7 14. Tac1 Pg4 15. Le4 Tfe8 (Dit is een zet die zelden wordt gespeeld.) 16. h3 Lxe4 17. Dxe4 Pgf6 18. De2 Tac8?! (Aangeraden is om hier te spelen 16. …h6 om Tan te dwingen een besluit te nemen over haar loper. Ook is 16. …e5 een interessante gedachte en een logisch gevolg van zwarts 15e zet.) 19. c4 Db7 (Een wellicht verkeerd en tijdrovend plan. 19. …h6 is hier beter, of zelfs noodzaak.) 20. Tfe1 Da6 (Ook hier was beter 20. …h6.) 21. Pe5 Pxe5 22. dxe5 Pd7 23. Dg4 Kh8? (Beter is direct 23. …Pf8.) 24. Dh5 Kg8 25. Dg4 Kh8 26. Te4 Da3? (De beslissende fout. Aan wit wordt de vrije hand gegeven om de druk op de koningsstelling verder op te voeren. Beter is 26. …Tc5 27. Dh5 Kg8 28. De2 Da5 29. Te1 f5!) 27. Td1 Pf8 28. h4 Dc3 (Hier was nog 28. …h6 mogelijk.) 29. h5 h6 30. Lh4 Tc7 31. Ted4 Dc2 32. T1d3 Tc5 33. Tg3 Dh7 34. Tf4? (Tan mist de directe winst met 34. Df4!) 34. … Tc7 35. Df3 Pd7 36. De2 Tf8 (De beste kans voor zwart was 36. …Tec8 37. Txf7 Txc4 38. Txd7 Txh4 39. Dd1 Thc4 40. Tgxg7 Dxg7 41. Txg7 Tc1 42. Td7 Kg8 43. g3 b5 44. Td8+ Kf7 45. Txc8 Txd1+ 46, Kg2, en wit moet nog vechten om de pionwinst om te zetten in partijwinst. Nu slaat de koningsaanval van Tan door.) 37. Le7 Tg8 38. Ld6 Tcc8 39. Txf7 Db1+ 40. Kh2 Pc5 41. De3 Dh7 42. Tg6 a5 43. Le7 Tc7 44. Txh6
