Idiote regels
Het lijkt wel een wet te zijn: hoe populairder de sport, des te hardnekkiger wordt er vastgehouden aan idiote regels. Regels die onnodig ingewikkeld zijn, die ingehaald zijn door de huidige stand van de techniek of die het werk van een scheidsrechter onnodig moeilijk – lees: praktisch onmogelijk – maken. De regels – of systemen – waar het om gaat gaan meestal ook ten koste van de puurheid van de sport.
Neem nu het extreemste voorbeeld: voetbal, misschien wel de populairste sport ter wereld. Bij een wedstrijd tussen twee teams die aan elkaar gewaagd zijn is de kans dat de uitslag wordt beslist door een dubieuze beslissing van de scheidsrechter levensgroot. De belangrijkste boosdoener is de buitenspelregel. Deze had natuurlijk afgeschaft moeten worden, zoals bij een minder populaire sport als hockey al lang geleden gebeurd is. Zelfs al zou je een videoscheidsrechter gebruiken, dan nog zouden er “randje buitenspel”-gevallen blijven, waarbij het al dan niet toekennen van een doelpunt afhangt van de willekeur van een (video)scheidsrechter. Afschaffen dus! Maar ondanks de inspanningen van een levende legende als Marco van Basten, die dit al jaren uitdraagt, is dat nog steeds niet gebeurd. Daarnaast is de buitenspelregel op een andere manier onnatuurlijk: het bestraft aanvallend voetbal. Want ren je als aanvaller te enthousiast naar voren voordat de bal gespeeld is, dan word je bestraft en krijgt de tegenstander zelfs de bal!
Sommige andere regels bij het voetbal zijn bijna net zo waardeloos. Neem de straffen die staan op overtredingen. Gele kaart: effectief geen straf, of pas in een volgende wedstrijd. Eventueel ten onrechte gegeven rode kaart: uitsluiting en scheve verhouding op het veld voor de rest van de wedstrijd. Maar twee keer geel is rood! Ik kan geen sport bedenken met slechtere regels voor straffen, overal is het beter geregeld, denk bijvoorbeeld aan hockey, handbal of rugby.
Maar wat heeft dit met schaken te maken? Er lijkt een parallel te zijn. Schaken is de populairste denksport ter wereld en wat blijkt? Qua vasthouden aan achterhaalde regels en systemen is het bij het schaken bijna net zo erg als bij voetbal. Nu dringen zich meer parallellen op (FIFA- FIDE, Blatter – Iljoemzjinov) die er waarschijnlijk ook mee te maken hebben, maar ik ben ervan overtuigd dat de hoofdoorzaak van het conservatisme tegen elk logisch argument in toch ligt bij de populariteit van de sporten zelf: het luxeprobleem. Het volk blijft voetbal kijken, ook na een totale farce als de recente champions league wedstrijd Real Madrid – Bayern München, met een dubieuze rode kaart en 2 cruciale buitenspeldoelpunten.
Ook de populariteit van schaken moet niet worden onderschat, zeker nu de liefhebber via internet zo veel mogelijkheden heeft om van topschaak te genieten. Er gaat natuurlijk veel minder geld om in schaken dan in voetbal, maar ook bij schaken kan dankzij de populariteit zeker de absolute top er goed van leven. En ondanks alle idiote en verouderde regels die het schaken ontsieren, blijven de liefhebbers toch wel kijken.
Wat is er dan allemaal mis bij het schaken? Iedereen denkt waarschijnlijk direct aan de “zero tolerance”-regel: als je niet aan je bord zit bij het begin van de partij, verlies je die partij. Inderdaad, krankzinnig, zeker bij een toernooi als de olympiade. Maar als je er eens goed over nadenkt, dan is er veel meer dan waar een gemiddelde schaker misschien in eerste instantie aan denkt. Dat komt denk ik omdat je als schaker (op welk niveau dan ook) veel idioterie al dusdanig hebt geïnternaliseerd, dat je denkt: ja, zo is het nu eenmaal. Of zelfs: ja, dat klinkt voor een buitenstaander wel erg gek, maar het heeft ook zijn charme. Nee dus! Nee, nee, nee! We moeten af van de idiote regels! In de eerste plaats voor het spelplezier van alle schakers, maar ik denk ook dat het de aantrekkelijkheid en toegankelijkheid van het schaken voor een breder publiek kan vergroten als we ons verlossen van die ballast.
Er deugt namelijk zoveel niet aan de regels en systemen die vandaag de dag bij het schaken worden gehanteerd, dat je daar een hele reeks artikelen aan zou kunnen wijden, en dat is dus precies mijn ambitieuze plan voor de column die ik hierbij start. Hiermee hoop ik aan te tonen dat qua modernisering van de regels en systemen het schaken misschien wel net zo hopeloos achterloopt bij een veel minder populaire denksport als dammen als voetbal bij hockey en rugby. Laten we dus gewoon maar ergens beginnen.
Klassiek speeltempo
Eerst het goede nieuws! Tijdscontroles zijn in zoverre met de tijd mee gegaan, dat increment tegenwoordig gelukkig eerder de standaard is dan de uitzondering. 3+2 voor snelschaken, 15+5 of 25+10 voor rapid lijken het meest gangbaar.
Blijft over het zogenaamde “klassieke speeltempo”. Begrijp me goed: ik heb niks tegen partijen waarbij de spelers een lange bedenktijd wordt gegund. Dit kan prachtige partijen opleveren, van hoog niveau. Maar waarom zo ingewikkeld doen bij het verstrekken van tijd? Ik snap dat in het pre-increment tijdperk van analoge klokken, er steeds na een bepaald aantal zetten extra tijd werd gegeven aan beide spelers, om er voor te zorgen dat de spelers in elke fase van de strijd weer wat tijd ter beschikking hadden om over hun zetten na te denken. Een soort zelfbescherming voor de spelers. Dat moest niet te vaak, want dat zou maar afleiden. Dus één keer na 40 zetten en dan eventueel nog een keer na 60 zetten. Maar nu is er increment! Na elke gedane zet komt er dus automatisch weer tijd bij.
Waarom dan nog een arbitraire grens leggen bij 40 zetten (en soms daarna bij 60 zetten)? Dit is totaal onnatuurlijk en gaat ten koste van de puurheid van het spel. Een mooi aspect van schaken is juist dat partijen zeer verschillend zijn. Bij sommige partijen wordt er eerst twintig zetten theorie gespeeld, bij andere partijen moet er op zet 5 al stevig worden nagedacht. Dat bij al deze partijen de veertigste zet binnen een bepaalde bedenktijd bereikt moet zijn is daarom even belachelijk als betuttelend. Als een speler inschat dat een stelling vòòr zet 40 cruciaal is, dan moet hij toch de beslissing mogen maken om dat kwartiertje in te zetten, dat de idiote regels hem pas na zet 40 gunnen?! De huidige regels leiden er ook toe dat het belang van noteren veel te groot wordt. Noteren hoort een bijzaak te zijn. (Bij topwedstrijden moet het helemaal worden afgeschaft, maar daar kom ik in een later artikel wel op terug.) Maar als je er mee bezig bent of je zet 40 nu wel of niet gehaald hebt leidt dat af van waar het om moet gaan: de stand op het bord en op de klok en niks meer dan dat. Je vraagt voetballers toch ook niet om precies bij te houden met welke minuut van de wedstrijd ze nu eigenlijk bezig zijn?! Erger nog: een foutje bij het noteren is zo gemaakt, en kan met de huidige regels de partij kosten.
De kunstmatige tijdnood voor zet 40, die vaak optreedt, verstoort de gemoedsrust van de spelers, en daardoor de partij. Berucht zijn de blunders op zet 40 of zet 41. “Het hoort erbij om je zenuwen in bedwang te houden” hoor ik veel schakers denken. Ja, natuurlijk, maar een partij hoeft toch niet extra zenuwslopend te worden door zo’n idiote regel?
“Ja, maar het is leuk voor de commentatoren en het publiek, als er ineens bij veel partijen tegelijk wederzijdse tijdnood is omdat zet 40 moet worden gehaald”. Nee, wat een onzin, het zou juist beter zijn als er een natuurlijke spreiding van deze momenten zou zijn. Er zouden minder spectaculaire momenten gemist worden en de commentatoren zouden minder tijd over koetjes en kalfjes hoeven te praten omdat er nergens actie is.
Ik kan dus echt geen enkel redelijk argument verzinnen om het huidige systeem met tijd erbij na een bepaald aantal zetten te handhaven. Daar komt bij dat de voor de hand liggende oplossing zo kinderlijk eenvoudig is! Laten we het speeltempo van de Masters van Tata Steel Chess nemen. De spelers krijgen 100 minuten voor de eerste 40 zetten, 50 minuten voor de 20 zetten daarna en een kwartier voor de rest van de partij op zet 60, met 30 seconden increment vanaf zet 1. Stel dat een partij de 90 zetten haalt, en beide spelers gebruiken hiervoor de volledige tijd, dan duurt de partij 7 uur precies. Voor de eerste 60 zetten heeft een speler dan 6 minuten per zet, voor de resterende zetten 2 minuten per zet, er vanuit gaande dat de spelers op zet 40, 60 en 90 alles verbruiken.
Een simpel systeem dat dit speeltempo benadert, zou zijn: 1 uur per persoon bij aanvang en 90 seconden increment per zet vanaf zet 1. Mooie ronde getallen, en je komt dan uit op 6,5 uur precies voor een partij van 90 zetten. 6 minuten gemiddeld per zet voor de eerste 40 zetten bij volledig gebruik van de tijd (net als nu), daarna 3 minuten per zet voor de rest van de partij (logisch: elke halve zet levert anderhalve minuut op).
In de praktijk verschilt dit dus nauwelijks, qua bedenktijd, behalve dat die kunstmatige hobbels zijn verwijderd bij het verstrekken van tijd.
Een wellicht nog beter systeem zou zijn: een half uur per persoon bij aanvang en 2 minuten increment per zet vanaf zet 1. Ook mooie ronde getallen. Dit komt uit op 7 uur precies voor een partij van 90 zetten (net als nu). 5,5 minuten gemiddeld per zet voor de eerste 40 zetten bij volledig gebruik van de tijd, daarna 4 minuten per zet voor de rest van de partij.
Beide veel beter toch? Verder finetunen is uiteraard mogelijk.
Het zal nu niemand meer verbazen dat ze bij het dammen al tot die voor de hand liggende conclusie waren gekomen. Bij het onlangs gespeelde WK in Nederland tussen Boomstra en Groenendijk werd er gespeeld met 80 minuten per persoon en 1 minuut increment per zet vanaf zet 1. PUNT!
Tot zover het eerste af te schaffen systeem. Een plotselinge zee van tijd erbij krijgen bij een bepaald aantal gespeelde zetten zou verleden tijd moeten zijn. Eén keer tijd aan het begin en dan een vaste increment per zet zou ook voor “klassiek speeltempo” de standaard moeten zijn, net als voor snelschaken en rapid.
Volgende keer gaan we verder met “remise claimen”.
Vandaag hebben organisatoren heel veel vrijheid om een tempo te kiezen. Zij kunnen de grootte van de increment kiezen of er al dan niet extra tijd na zet x bijkomt en met hoeveel tijd je start. Om voor fide-ratingverwerking in aanmerking te komen, moet je enkel voldoen aan bepaalde minimum condities.
Wat je nu voorstelt is een verdere verenging van de minimum condities. Dit staat in contradictie met je inleiding over te veel regeltjes.
Persoonlijk vind ik het goed om extra tijd na zet x te krijgen. De meeste spelers spelen vroeg of laat in de partij puur op increment. Spelen op puur increment is niet ideaal. Een toiletbezoek/ drankje halen aan de bar/ …. is heel moeilijk in de fase wanneer je op enkel increment speelt. Daarnaast is het ook goed voor de kwaliteit van de partij om eens een langere denkpauze te kunnen inlassen. Op increments spelen is vaak een synoniem voor zeer oppervlakkig spel. Tenslotte als je teveel tijd geeft in het begin dan wordt het soms erg lang wachten op het winstpunt wanneer je tegenstander geen zin heeft om op te geven.
Weinig of geen starttijd en een zeer grote increment vind ik evenmin goed. Dit wordt dan een soort gongschaak. De bedenktijd die je nodig hebt/ kunt gebruiken van een zet, varieert sterk. Soms is 1 seconde voldoende, een andere keer is een half uur nog niet genoeg. Geef de speler zoveel mogelijk de vrijheid om zijn tijd in te delen zoals hij het zelf wil.
Beste brabo, hartelijk dank voor het compliment voor mijn prikkelende stukje, want zo zal ik je reactie maar opvatten. Je argumenten overtuigen echter niet, en je reactie is tegenstrijdig, waar je mij een contradictie verwijt.
Om met die vermeende contradictie te beginnen: “Wat je nu voorstelt is een verdere verenging van de minimum condities. Dit staat in contradictie met je inleiding over te veel regeltjes.” Ik spreek nergens over een teveel aan regeltjes in mijn artikel, ik pleit alleen voor het afschaffen van idiote regels. Ook als je de “zee van tijd erbij op zet x” afschaft, kan er nog naar hartenlust gevarieerd worden met starttijden en increments -> het finetunen waar ik het over heb. Het is dus nauwelijks een beperking voor organisatoren.
Dan nu het argument: “toiletbezoek / drankje aan de bar halen / langere denkpauze kunnen inlassen”. Dezelfde problemen doen zich voor bij de nu gebruikelijke systemen, maar dan voor de veertigste zet, dat wil zeggen: op een totaal willekeurig moment in de partij. Als je teveel tijd verbruikt hebt kun je voor die veertigste zet niet naar de WC, geen drankje halen en ook niet rustig nadenken. Bovendien pleit ik dus voor een langere increment dan nu gebruikelijk (anderhalf à twee minuten minimaal), waardoor je in de meeste partijen, ook later in de partij en wanneer je je tijd nogal kwistig verbruikt hebt en dus “op increment” speelt, zeker nog wel een moment kunt vinden, na een kleine geforceerde zettenreeks, waarop je wel even weg kunt. “Op increment spelen” gaat sowieso minder ten koste van de kwaliteit van de partij bij een fatsoenlijke increment van anderhalf à twee minuten, dus hier zou je juist voor moeten zijn. Dan het argument: “te lang moeten wachten omdat een tegenstander weigert op te geven”. Daarom moet de starttijd dus omlaag, maar daar ben je ook weer op tegen, want dan wordt het volgens jou gongschaak! Dat is wel erg kort door de bocht, een begintijd van een uur of iets meer (zie 80 minuten + 1 minuut bij het dammen) lijkt me toch meer dan genoeg, zeker als je er anderhalf tot twee minuten per zet bij krijgt.
Tot slot: “Geef de speler zoveel mogelijk de vrijheid om zijn tijd in te delen zoals hij het zelf wil.” Precies! Geef hem dus dat kwartiertje vanaf het begin en laat hem zelf bepalen op welk moment van de partij hij die tijd gebruikt!
Ik heb 4 keer geprobeerd interesse te forceren , maar het lukt gewoon niet. Het Lijkt wel een orkest van violen met al het drama wat hier staat. 1 kleine intro met een alinea voor wat uitleg was voldoende geweest. Daar komt nog bij dat er een aantal keer het punt wat je over probeerd te brengen herhaald wordt.
Daar verlies je de lezer gelijk mee. Doorscheuren en in de prullenbak.
Ik heb je betoog met interesse gelezen en ben het er in hoofdlijnen ook wel mee eens.
“Als je teveel tijd verbruikt hebt kun je voor die veertigste zet niet naar de WC, geen drankje halen en ook niet rustig nadenken.”
“Geef hem dus dat kwartiertje vanaf het begin en laat hem zelf bepalen op welk moment van de partij hij die tijd gebruikt!”
Als ik die lijn doortrek dat kun je beter de increment ook afschaffen. Gewoon bv 2 uur K.O. en geen gezever. Iedereen moet maar zelf zijn tijd indelen.
Ik ken (sterke) spelers die dit graag zouden zien. Echter de overgrote meerderheid wil niet meer terug omdat men weet dat de tijd goed indelen zonder de increment vaak niet lukt.
De increment heeft het probleem van tijd goed indelen zeker geholpen maar niet opgelost. De meeste spelers sparen nog steeds onvoldoende tijd voor de latere fases van de partij. Dan is een extra tijdsblok na zet x, een heel welgekomen geschenk.
Zelfs bij een grote increment (1- 2 minuten) zal je vele spelers zien die niet in staat zijn om in de latere fase van een partij voldoende tijd op te sparen.
Ik zal nu op slechts een opmerking reageren: “Als ik die lijn doortrek dat kun je beter de increment ook afschaffen.” Dat is alleen zo als je van te voren weet hoeveel zetten een partij zal duren. Maar dat weet niemand en je mag ook niet van een speler verwachten dat hij die inschatting ook nog correct maakt en daar zijn tijdverbruik op aanpast (naast dat hij probeert een winst te vinden en niet door zijn vlag probeert te gaan.) DAAR is increment voor.
De rest raakt ook weer kant noch wal, brabo, sorry dat ik het zeg. Ik ga hier verder niet meer op in, ik kan niet aan de gang blijven. Tuurlijk, mijn stukje is ook niet perfect (misschien poets ik de stijl nog wat op als ik er tijd voor vind) en misschien is het te lang en haal ik er teveel bij. Maar het snijdt wel hout (mits je de moeite neemt om het goed te lezen) en ik beloof dat de volgende aflevering kort en bondig zal zijn, de inleiding kan ik dan sowieso overslaan.
“Ik ga hier verder niet meer op in, ik kan niet aan de gang blijven.”
Het standaard-antwoord op het internet wanneer iemand een gesprek niet meer leuk vindt. Begrijpelijk want je weet nooit hoe serieus iemand is. Ik vermoed dan ook dat je mijn blog niet kent (schaken-brabo.blogspot.be/).
“Ik spreek nergens over een teveel aan regeltjes in mijn artikel, ik pleit alleen voor het afschaffen van idiote regels.”
Zoals Bazman al schreef, het is moeilijk om je ideeen goed te begrijpen. Zo schrijf je al in de eerste alinea:
” …. idiote regels. Regels die onnodig ingewikkeld zijn, …”
Ingewikkelde regels linkte ik aan idiote regels. Ingewikkeld bekeek ik als bestaande uit vele diverse. Net zoals een ingewikkelde opening met zijn vele varianten.
“Beste brabo, hartelijk dank voor het compliment voor mijn prikkelende stukje, want zo zal ik je reactie maar opvatten. Je argumenten overtuigen echter niet, en je reactie is tegenstrijdig, waar je mij een contradictie verwijt.”
Ik vind het onderwerp best interessant maar ik ben het niet eens met je voorstellen. Je vertelt mij dat mijn reactie tegenstrijdig is. Wat bedoel je?
“Dat is alleen zo als je van te voren weet hoeveel zetten een partij zal duren. Maar dat weet niemand en je mag ook niet van een speler verwachten dat hij die inschatting ook nog correct inschat en daar zijn tijdverbruik op aanpast (naast dat hij probeert een winst te vinden en niet door zijn vlag probeert te gaan.) DAAR is increment voor.”
Vooraleer er increment bestond, kreeg je ook tijd bij na x-zetten. Je wist evenmin hoe lang een partij ging duren. Nee er zijn andere redenen waarom de increment erbij is gekomen.
De 2 belangrijkste zijn
1) Nu moet er steeds een complete notatie beschikbaar zijn van een partij.
2) Een arbiter hoeft geen claims meer te behandelen van spelers die puur op tijd spelen.
Voor de spelers is er als leuk neveneffect dat partijen niet meer zo vaak worden verknald met grote tijdnoodblunders.
In de eerste plaats wil ik mijn waardering uitspreken voor dit initiatief om “idiote” regels aan de kaak te stellen. Ik ben benieuwd wat er nog meer komt. Maar ik deel niet de mening die in dit artikel uiteen wordt gezet.
Qua vasthouden aan achterhaalde regels en systemen is het bij het schaken bijna net zo erg (…)
Wat het maar waar! Hield men in de georganiseerde schaaksport maar wat meer vast aan oude regels en systemen. Mijn inziens is juist het omgekeerde waarde: in de afgelopen 20 tot 30 jaar is er enorm veel gewijzigd aan de regels rond het speeltempo. Het speeltempo is in enkele stappen steeds verder opgevoerd, het afbreken is afgeschaft, het versneld uitspelen is tot heilige graal verheven en na een aantal jaren gelukkig ook weer afgeschaft. En nu hebben we dan sinds een paar jaar een systeem dat enigszins stabiel lijkt: het nationaal en internationaal veelgebruikte tempo van 40 zetten in 90 minuten met een tijdsincrement van 30 seconden per zet. Na die 40 zetten volgt een extra 30 minuten voor de rest van de partijen en ook weer die 30 seconden increment per zet.
Erger nog: een foutje bij het noteren is zo gemaakt, en kan met de huidige regels de partij kosten.
Dit is bepaald geen nieuw fenomeen. Tarrasch verloor bijvoorbeeld al in de eerste ronde van Hastings 1895, omdat hij 29 zetten had genoteerd in plaats van de voorgeschreven 30. Hij verloor door tijdsoverschrijding in gewonnen stelling.
De huidige regels leiden er ook toe dat het belang van noteren veel te groot wordt.
De notatie is om verschillende redenen een essentieel onderdeel van het schaken. Natuurlijk zou jij het noteren ook door iemand anders kunnen laten doen, maar is dat praktisch? Als je niet zou noteren, dan zou je ook niet kunnen bewijzen dat je mag rocheren of en passant slaan, om maar twee voorbeelden te noemen.
Wat betreft de tijdcontrole bij de 40ste zet heb je wel een punt. Deze grens lijkt arbitrair, maar is vanuit een historische context wel goed te begrijpen. Lange tijd was het speeltempo 40 zetten in 120 minuten, oftewel een gemiddelde van 3 minuten per zet. Zo’n vast speeltempo past goed bij het schaakspel, getuige het feit dat dit bijna 150 jaar in gebruik is geweest in de internationale schaakwereld.
Deze 40 zetten in 120 minuten zijn nu vervangen door 40 zetten in 110 minuten, een gemiddelde van 2,75 minuut per zet. Iets sneller dus, wat ik zelf jammer vind, maar nog redelijk in de buurt van het oude systeem.
Om te kunnen schaken in een georganiseerd verband, is het noodzakelijk een systeem te hebben dat verhindert dat een partij oneindig lang duurt. Afbreken, arbitrage en “versneld uitspelen” waren vroeger gangbare systemen, maar komen nu niet meer voor. In plaats daarvan heeft men door vallen en opstaan ontdekt dat het huidige systeem om te partij te beëindigen, dus 30 minuten voor de rest van de partij + 30 seconden increment per zet, in de praktijk redelijk goed blijkt te werken!
Dit is dus helemaal geen “idioot” systeem, naar mijn mening, maar juist een systeem dat beter is dan alle voorgaande systemen.
Alle voorgestelde systemen met een tijdsincrement (veel) langer dan 30 seconden zullen in de praktijk niet werken. In grote toernooi gebeurt het nu al soms dat een hele ronde wordt opgehouden door één zeeslang van bijv. 200 zetten. Reken maar uit hoeveel langer een partij dan zou duren met 60 seconden increment.
Tenslotte – het WK dammen is helaas een slecht voorbeeld. Bij zo’n match is het helemaal niet belangrijk dat een partij na een x-aantal uren is afgerond. De volgende ronde is immers pas de volgende dag, op zijn vroegst.
Eric, dank voor de reactie en de aanmoediging!
Laten we geen appels met peren vergelijken. In mijn artikel geef ik twee goede alternatieven voor het huidige Tata Steel Masters speeltempo. Deze twee in een uurtje bedachte, zeker niet geoptimaliseerde alternatieven zijn: 60 minuten bij de start + 90 sececonden increment of 30 min bij de start en 120 seconden increment. Hiermee probeer ik het huidige speeltempo van Tata Steel Masters (wat tegenwoordig als klassiek speeltempo wordt beschouwd) te vervangen door iets wat er in de buurt komt, maar dan zonder de pieken in de tijdsverstrekking. Beide zijn naar mijn mening dus sowieso beter dan het huidige systeem, omdat die rare pieken verwijderd zijn.
Natuurlijk is dit tempo niet geschikt om alle tegenwoordig als klassiek beschouwde speeltempo’s mee te vervangen. Het is wel een goed alternatief voor toernooien zoals de Tata Steel Masters, waarbij slechts één partij op een dag wordt gespeeld. In dat opzicht is het dus juist wèl uitstekend te vergelijken met het WK dammen.
Het door jou als “nieuwe standaard” bestempelde 40 zetten in 90 minuten + 30 minuten daarna voor de rest van de partij met 30 seconden increment per zet vanaf zet 1 is natuurlijk een heel ander tempo. De vraag is of je dit überhaupt nog als “klassiek” kunt bestempelen, het gaat behoorlijk richting rapid. Maar goed, zo’n tempo zou je prima kunnen vervangen door bijvoorbeeld 30 minuten + 90 seconden increment. Op zet 90 zit je dan bij beide systemen op 5,5 uur totale speeltijd.
Je noemt als bezwaar van een increment van 1 tot anderhalve minuut (of zelfs twee minuten, zoals door mij in een extreem geval voorgesteld), dat een partij dan oneindig lang kan duren. Dat kan inderdaad theoretisch, zowel bij de huidige “nieuwe standaard” (zoals door jou geformuleerd) als bij mijn hierboven genoemde alternatief. Maar dat is de theorie. Je zegt zelf dat men “door vallen en opstaan ontdekt [heeft] dat het huidige systeem om te partij te beëindigen, dus 30 minuten voor de rest van de partij + 30 seconden increment per zet, in de praktijk redelijk goed blijkt te werken!” Dit is helemaal niet verwonderlijk. Hetzelfde zal blijken voor 30 minuten + 90 seconden increment als standaardtempo. Dezelfde onheilstijdingen over “oneindige partijen” zullen geen bewaardheid worden. Er was ook helemaal geen “vallen en opstaan”, er waren alleen onheilstijdingen door conservatieven die deze risico’s veel te hoog hadden ingeschat bij een increment van 30 seconden, net als bij de reacties op mijn voorstel nu, die van jou inclusief, het spijt me, het moet gezegd.
90 zetten is al een verdomd lange partij. Je hebt het in je reactie zelfs over zeeslangen van 200+ zetten. Laten we die er niet bij halen… Tim Krabbé telt 15 zeeslangen van 200 of meer zetten in de gehele schaakgeschiedenis tot nu toe. Hierbij zitten veel partijen die tussentijds één of meerdere malen afgebroken zijn (zodat de spelers de kans hadden reeksen van foutloze zetten achter elkaar voor te bereiden). De kans dat zo’n partij zich voordoet bij een partij met maar één zitting is ongelooflijk klein. Het veronderstelt talloze foutloze zetten en/of wederzijdse fouten of blunders achter elkaar. Maar stel dàt Tata Steel partijen gespeeld worden volgens mijn voorgestelde tempo van 30 minuten bij het begin + 2 minuten increment per zet vanaf zet 1, en stel dàt er dan een partij van 120 zetten bij zou zitten, dan zou deze alsnog maar maximaal 9 uur duren, tegen 7,5 uur bij het huidige systeem. Dat verschil van anderhalf uur lijkt me relatief niet erg groot, voor dat incidentele geval. Bovendien: als we überhaupt klassiek speeltempo willen, dan willen we dat bij de partij als geheel kwaliteit voorop staat. Dus moeten we de spelers van begin tot eind voldoende bedenktijd geven, we moeten ze niet ineens aan het eind van de partij om praktische redenen gaan opjagen. Het is natuurlijk vervelend voor de schaakprof als hij bij een toernooi als Tata Steel Masters een partij van 9 uur moet spelen, helemaal als hij de volgende dag een tegenstander treft die na een uurtje klaar was. Maar dat is topsport! Kijk naar de “zeeslang” van Wimbledon, Isner – Mahut 2010: 6-4, 3-6, 6-7(7), 7-6(3) en 70-68. Dat zal waarschijnlijk bij ons leven niet meer overtroffen worden, maar het was fantastische reclame voor het “klassieke speeltempo” van alle Grand Slams, waarbij geen tie breaks gespeeld worden. Iedereen die er bij was zal het nooit vergeten. Isner en Mahut heeft het ook geen windeieren gelegd. Een recenter voorbeeld in een andere sport: Frankrijk – Wales, rugby Six Nations. 20 minuten extra tijd omdat de wedstrijd doorgaat zolang één team balbezit houdt. Epische wedstrijd. Er was kritiek op de scheidsrechter, die alleen maar overtredingen van Wales zag, waardoor Frankrijk het 20 minuten lang mocht blijven proberen, maar er was na afloop geen kritiek op de regel om door te spelen totdat de aanval voorbij was. (Die regel is ook veel beter ook dan bij voetbal, nu zijn we weer bij de inleiding van mijn betoog beland: voetbal vs. rugby.)
Tot slot, het feit dat een systeem beter is dan voorgaande systemen, maakt nog niet dat er geen betere systemen mogelijk zijn.
Tata Steel is 1 specifiek tornooi met uitzonderlijke speelcondities. Ik dacht dat het artikel ging over regels voor alle tornooien en niet enkel Tata Steel.
100 zetten is niet zo uitzonderlijk. Ik tel 7 partijen op 1056 partijen gespeeld over de laatste 2 jaren in de Belgische interclub. Dus gemiddeld 1/ 150 partijen. In grote tornooien met +300 spelers heb je dus bijna elke ronde 1 partij met 100+ zetten. Bij dubbele ronden is er vaak 5/6 uren slechts tussen de start van de ronden. Je wilt niet dat 1 partij al de rest ophoudt en je wil ook niet dat het tempo van alle andere partijen omhoog moet voor die 1 partij.
Inderdaad – dat is precies wat ik bedoelde. Bij het huidige standaard-tempo duurt een “nominale” partij van 60 zetten 5 uur. En een partij van 120 zetten duurt dus 6 uur, en een partij van 150 zetten 6½ uur.
Dit bracht de organisatie van een toernooi dat ik een paar jaar geleden op Malta speelde al tot wanhoop. Want zij hadden een pauze van 1 uur tussen twee ronden gepland. Dat gaat dus alleen goed zolang alle partijen maar minder dan ca. 100 zetten duren. Er moet bij het Zwitsers systeem immers ook nog een indeling worden gemaakt van de volgende ronde, plus wat er verder nog qua voorbereiding nodig is.
Maar nu was er op een gegeven moment nog één partij bezig waar ze al ver boven de 100 zetten waren gekomen. Wat was het geval? Een gesloten stelling met aan de ene kant een relatief sterke speler die slechter stond, en aan de andere kant een relatief zwakke speler duidelijk beter stond. De zwakke speler vond remise voldoende en greep dus iedere mogelijkheid aan om de zetten te herhalen. Maar de sterke speler wilde absoluut geen remise. De stelling was echter zodanig dat hij nauwelijks een winstpoging kon ondernemen, zonder zijn stelling nóg verder te verslechteren. Het gevolg was dus dat er anderhalf uur lang alleen maar wat heen en weer geschoven werd. De volgende ronde moest formeel al beginnen, maar de andere 200 schakers konden niets anders dan wachten.
En dit was dus met een 30 seconden increment! Met een 60 seconden increment zou dit probleem precies twee keer zo lang duren, oftewel: niet uitvoerbaar.
Wat betreft het Tata Steel Masters is mijn mening: ze gaan hun gang maar! Daar hebben “gewone” schakers, zoals ik, totaal geen last van. Ik had net als brabo ook de indruk dat dit artikel vooral betrekking had op de “idiote” regels waar we eventueel allemaal last van hebben.
Eric en Brabo: het artikel heeft natuurlijk wel degelijk betrekking op alle speeltempo’s waarbij op zet x ineens een veelvoud van de normale increment wordt toegevoegd. Zo moet je het namelijk zien. Laten we het eens omdraaien. Stel dat digitale klokken altijd al bestaan hadden en er nooit anders was geschaakt dan een bepaalde tijd aan het begin + een vaste increment per zet. Stel dat dan iemand voorstelt: dit is te saai en te regelmatig, laten we er bij een bepaald aantal zetten ineens een half uur bij op gooien! Gewoon, lekker wat chaos creëren rond dat moment! Zo iemand zou toch voor gek worden verklaard?!
In het artikel wordt als voorbeeld een alternatief voorgesteld voor het huidige Tata Steel Masters speeltempo. Dit huidige speeltempo is extra idioot omdat het twee hobbels heeft, bij zet 40 en bij zet 60. Daarom vond ik het een mooi voorbeeld.
Voor vervanging van het FIDE standaard tempo (dank voor de correctie, Eric) kunnen organisatoren die uitloop vrezen gaan voor: 1 uur bij aanvang + 1 minuut increment. Met dit speeltempo duren de eerste 40 zetten maximaal dus 3 uur en 20 minuten, tegen 3 uur en 40 minuten nu. Vrij minimaal minder dus. Bij 60 zetten zit je nog maar op 4 uur maximaal, tegen 5 uur nu. Bij 90 zetten zit je op 5 uur, tegen 5,5 uur nu. Het “break even” punt zit dan dus pas op 120 zetten. Partijen van boven de 120 zetten duren dus maximaal wat langer dan bij de huidige standaard.
Krijg ik dan nu weer het bezwaar dat je niet naar het toilet kunt of een drankje kunt halen, bij een increment van slechts 1 minuut? Tja, als je dat tòch belangrijker vindt moet de starttijd toch wat omlaag en de increment wat omhoog.
Maar die idiote hobbels zijn eruit, en dat is heel wat waard!
Horst, nog even in reactie op je volgende opmerking:
Het door jou als “nieuwe standaard” bestempelde 40 zetten in 90 minuten + 30 minuten daarna voor de rest van de partij met 30 seconden increment per zet vanaf zet 1 is natuurlijk een heel ander tempo.
Dit tempo is niet door mij maar door de FIDE als nieuwe standaard bestempeld.
Handbook :: C. General Rules and Recommendations for Tournaments
07. Time Control
Schaken is een bijzonder spel, doordat het een combinatie is van tactiek en strategie. Door deze combinatie bestaat het schaakspel uit 3 stadia.
1. De opening (Hier worden de stukken ontwikkeld, waardoor er tactiek ontstaat.)
2. Het middenspel (De tactiek wordt gewoven, door aanvalsdoelen te maken en aan te vallen, of er vinden voordelige ruilen plaats.)
3. Het eindspel (De verzilvering van de voordelen.)
Een tijdscontrole (bijvoorbeeld bij zet 40) zorgt ervoor dat een speler kan blijven drukken (pushen) tot aan zet 40, vanwege de potentiele tijdnood. Bijvoorbeeld door het ruilen van stukken uit de weg te gaan, met in het bijzonder de dames. Dit is een belangrijk verschil met bijvoorbeeld dammen, waarbij ruilen geforceerd zijn.
De overgang naar een eindspel moet hierbij niet worden onderschat, aangezien het eindspel een net iets andere instelling vereist dan het middenspel. Dat van geduld, uithoudingsvermogen en vaak ook strategie. Dit is prachtig om te zien bij het spel van bijvoorbeeld Magnus Carlsen. Het spelen met alleen increment geeft in het eindspel helaas vaak een vervlakking, doordat er relatief weinig tijd is (na het dynamische spel) voor het maken van een transitieplan naar en een speelplan in het eindspel. Het verzilveren van een gewonnen stelling is een nieuwe partij op zich.
Een gebrek aan een tijdscontrole straft hierdoor de objectieve spelers af, dus de spelers die op kleine voordelen spelen (en hierdoor vaak afwikkelen naar een beter eindspel).
Hierdoor vraag ik mij af: wat maakt het spelen met alleen increment beter?
Bij het beantwoorden van deze vraag moet rekening worden gehouden met de relatie tussen het spelverloop van een (gemiddelde) partij en een (eerlijke) tijdsverdeling.
Een eerlijke tijdsverdeling geeft een balans tussen het middenspel en het eindspel. Door de planmatige benadering in het eindspel vereist het eindspel meer tijd voor het formuleren van een goed plan (plantijd), dan de tijd die nodig is bij de uitvoering hiervan (zettijd). Vandaar dat een increment van 2 minuten onlogisch is voor dit stadium.
In mijn ogen is het spelen met een tijdscontrole goed voor liefhebbers van zowel een dynamisch middenspel als een strategisch eindspel.
Daarnaast is het speeltempo afhankelijk van het type toernooi. Bij een belangrijk internationaal toernooi, of een prestigieuze landelijke competitie, zou de kwaliteit van het schaken voorop moeten staan. De belangen zijn namelijk groter. Maar bij een weekendtoernooi bijvoorbeeld, zou het schaakplezier voorop moeten staan. Dan spelen de belangen een net iets lagere rol.
Beste MathLoek,
Naar mijn onbescheiden mening (ik denk dat iedereen nu wel door heeft dat ik niet uitblink in valse bescheidenheid) is het onderscheid tussen tactiek en strategie kunstmatig. De begrippen “opening”, “middenspel” en “eindspel” zijn ook niet absoluut. (Probeer ze maar eens eenduidig te definiëren!) Deze fases hebben ook geen universele kenmerken. Laat staan dat ze na hetzelfde aantal zetten ontstaan!
Een “middenspel” is niet per definitie “dynamisch”, een “eindspel” kan “tactisch” zijn (als je überhaupt die vage begrippen wilt gebruiken). Dat maakt juist het spel zo mooi!
In slechts één opzicht ben ik het met je reactie eens: “Het spelen met alleen increment geeft in het eindspel helaas vaak een vervlakking, doordat er relatief weinig tijd is”, maar dit komt doordat een increment van 30 seconden (waarbij je ook nog moet noteren) te weinig is. Daardoor worden schakers aan het eind van een partij met “klassiek speeltempo” ineens opgejaagd naar rapid-tempo of blitz. Daarom moet de verhouding begintempo / increment dus omlaag, zodat het ritme niet teveel versneld wordt aan het eind (bij welke zet dat einde zich ook bevindt!)
Op www.chess.com/article/view/interesting-chess-data-time-controls-and-game-results#comments werd er toevallig een leuk artikeltje gepubliceerd over tijdscontroles online. Wellicht het meest interessante is om te zien dat increments helemaal niet populair zijn.
@Brabo: Volgens mij is het spelen met increment op internet niet zo populair, doordat het valsspelen makkelijker maakt en dat een aantal spelers onnodig lang doorspelen in een totaal verloren stelling/eindspel.
@ MathLoek:
We zien dat 10 minuten bijna 10 keer populairder is dan 2/1. Nochtans is 10 minuten veel makkelijker om vals te spelen dan 2/1. Valsspelen verklaart dus niet waarom increment niet zo populair is.
@ brabo:
In het algemeen vindt de mens het fijn om te weten waar zij aan toe zijn, regelmaat dus. Het wachten in een wachtrij die maar niet opschiet is hiervan een mooi voorbeeld. Of natuurlijk een file. Het spelen met increment (tijdens een korte koffiepauze bijvoorbeeld) maakt de duur van een partij lastiger in te schatten. Dat is wat ik eigenlijk indirect bedoelde met het onnodig lang doorspelen.
Daarnaast is er bij schaken op internet altijd een impliciet tijdsincrement. De netwerkvertraging (“lag”) wordt namelijk niet meegenomen in de gebruikte bedenktijd. In feite wordt de klok na iedere zet heel even uitgeschakeld, totdat de zet bij de tegenpartij is gearriveerd. Deze internetvertraging is bij moderne apparatuur niet zo groot meer, bijvoorbeeld 30 ms. Maar je kunt ook een tegenstander treffen met waarbij de vertraging kan oplopen tot bijvoorbeeld 500 ms of meer. Voor een partij van 60 zetten levert dit 30 seconden extra op, wat relatief veel is bij het populaire 3/0 tempo.
Klopt. Trouwens we spreken niet alleen over de spelers. Ook organisatoren, scheidsrechters,… willen graag zo exact mogelijk weten wanneer de laatste partij gedaan zal zijn. Dubbele ronden is 1 reden maar ook afhuren van de zaal, andere afspraken die er zijn…. De agenda’s worden steeds drukker van iedereen. Het is niet leuk om iedereen op te houden met die ene lange partij. In het algemeen belang wordt beslist om de kwaliteit van die enkele lange partijen te verminderen door middel van kleinere increments.
Tenslotte kan je natuurlijk altijd zelf een tornooi organiseren waarin je het tempo kiest. Het is te makkelijk om te klagen over het tempo in een tornooi als je zelf niets doet.