Vier oude helden bijeen

Vijftig jaar geleden werd het Nederlands kampioenschap gespeeld in Zierikzee. De meeste deelnemers leven nog. Twee van de twaalf zeker niet en van twee weet ik het niet. Het Witte Paard uit Haarlem brengt vier van hen weer bij elkaar. Zaterdag spelen ze een erevierkamp, ter gelegenheid van het tweede lustrum van de Karel Kuip Vierkampen.

Het NK van 1967 was de vierde in een bijzondere rij. Hein Donner was kampioen geworden in 1954, 1957 en 1958. Het kampioenschap werd ongeveer eens per twee jaar gespeeld. In 1961 werd Hoan Liong Tan kampioen, in 1963 Frans Kuijpers, in 1965 Lodewijk Prins en in 1967 Hans Ree. Donner werd wel nog steeds als de sterkste beschouwd, welke status hij bevestigde met zijn legendarische toernooizeges in Beverwijk 1963 (Hoogovens) en Venetië 1967. Kampioen van Nederland werd hij echter niet meer, terwijl hij er in drie van de vier genoemde jaren wel bij was.

 

Sterk bezet

Een bijzonderheid van het NK 1967 was iets waar we nu om kunnen lachen. Voor het eerst in de geschiedenis was er geen enkele speler die op de speeldagen ook naar zijn werk moest. Het werd beschouwd als een professioneel kampioenschap en was ook sterk bezet. De vorige kampioen Prins was er niet bij, maar die nam sowieso zelden aan het NK deel. Behalve naar Donner keek men vooral naar Hans Bouwmeester, de ervaren speler die ook zelden aan het NK deelnam, en naar Ree, het jonge aanstormende talent. Ook Kick Langeweg was op dat moment een absolute topper, alsmede Coen Zuidema, die twee jaar eerder pas na een beslissingstweekamp de titel aan Prins moest laten.

Al in de eerste ronde verloor Donner van Tim Krabbé, terwijl Ree vernietigend werd verslagen door Zuidema. Maar Ree zette de achtervolging in en eindigde samen met Bouwmeester bovenaan. Opvallend was de derde plaats van debutant Eddie Scholl, die dus heel wat gevestigde namen achter zich liet.

 

Geen bezetene

Enkele maanden later won Ree de beslissingsmatch met een overwinning en drie remises. In het bondsblad is te lezen over de rol van Nederlandse schakers in de wereld: “Men zou slechts wensen dat zich uit de toplaag enkelen wat verder omhoog zouden werken. Dat is voorshands uitsluitend aan Donner gelukt. Maar wie weet wat Ree gaat doen? Hij is weliswaar geen ‘bezetene’ die zich ten koste van elke prijs op het schaken werpt, maar hij heeft onmiskenbaar talent en is in betrekkelijk korte tijd al ver gevorderd. Indien hij in de gelegenheid is een redelijk gedeelte van zijn tijd aan het schaken te besteden en bovendien de kans krijgt zich met zeer sterke tegenstanders te meten, zou het wel eens kunnen zijn dat de opgaande lijn van de laatste jaren zich ongewijzigd blijft voortzetten.”

 

 

Tweekamp en vierkamp

Ree werd ook in 1969 en 1971 kampioen. Ik zeg wel eens dat hij van 1967 tot aan de eerste titel van Jan Timman in 1974 de sterkste schaker van Nederland was, maar ik zou hem in die periode toch moeten gelijkschakelen met Donner. In 1971 wonnen ze het NK samen, maar werd Ree tot kampioen uitgeroepen op basis van het Sonneborn-Bergersysteem, wat heel discutabel is. Er kwam dus geen beslissingstweekamp, zoals in de voorgaande jaren. In 1972 organiseerde het tijdschrift Vrij Nederland op initiatief van redacteur Joris van den Berg (vader van Jeroen) toch een tweekamp, die Ree met 4,5-3,5 won. In 1973 werd de nieuwe Nederlander Genna Sosonko kampioen, terwijl Ree, Donner en Timman er niet bij waren. Dat leidde datzelfde jaar tot de ‘Amsterdamse Vierkamp’, bedoeld om de ex-Rus een lesje te leren en te laten zien hoe de verhoudingen in Nederland lagen. Dat lukte niet echt, Ree en Donner scoorden 6,5 uit 12, Timman en Sosonko 5,5. De verschillen waren te klein om daar conclusies aan te verbinden.

 

Haarlem 2017

Hieronder de eindstand van het NK 1967. De spelers van wie de naam gekleurd is, spelen zaterdag in Haarlem. Als u op hun naam klikt, kunt u de door mij geschreven beschrijvingen lezen. Daaronder staat steeds de partij die de speler zelf als favoriet heeft aangegeven, geanalyseerd door HWP’ers, op aanwijzingen van de spelers.

1/2. Hans Ree

Hans Bouwmeester

3. Eddie Scholl

4/6 Hein Donner

Frans Kuijpers

Kick Langeweg

7. Theo van Scheltinga

8. Coen Zuidema

9. A. Rosenthal

10/11 Piet Bakker

Tim Krabbé

12. J. Boomgaardt

De vier foto’s zijn door HWP verzameld.