Schaakrubrieken weekend 3 juni 2017
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Tomeloos aanvallen
Op 22 mei overleed de Wit-Russische aanvalskunstenaar Viktor Koeprejtsjik, 67 jaar oud. De laatste keer dat ik hem zag was in 2002 bij het eerste Aeroflottoernooi in Moskou. Op het openingsfeest vroeg hij of ik hem nog herkende. Natuurlijk deed ik dat. We hadden voor het eerst in 1965 tegen elkaar gespeeld in het Niemeyer jeugdtoernooi in Groningen. Hij had die partij gewonnen en in Moskou vertelde hij me dat hij nog steeds de krantenknipsels had waarin werd voorspeld, nadat hij met 3 uit 3 was begonnen, dat hij het toernooi zou winnen. Dat gebeurde niet. Hij werd derde en ik deelde de eerste plaats met de Engelsman Andrew Whiteley.
Dat hij toch een speler van een hogere categorie was, kon me duidelijk worden, als ik het al niet wist, toen we beiden speelden in het traditionele toernooi in Hastings, rond de jaarwisseling van 1981-’82. Hij won weer van me en hij won ook het toernooi, boven geweldenaars als Smyslov, Speelman, Andersson en Short. Ik was in 2002 als toerist bij dat Aeroflottoernooi om het nieuwe Moskou te bekijken, dat heel anders was dan toen ik er vroeger was, in de communistische tijd. Een van de dingen die veranderd waren, was dat Viktor als Wit-Rus nu in Moskou een buitenlander was. De Russische overvloed van spijs en drank bij zulke feestelijkheden was niet veranderd. Viktor hief het glas en zei: „We zijn nog sterk. En jong van geest.” Het was niet ons eerste glas. We dronken op onze eeuwige jeugd. Hij was inderdaad nog steeds sterk. Hij had zich ingeschreven voor de B-groep, omdat hij had geschat dat zijn financiële vooruitzichten daar beter waren dan in de A-groep. Zijn berekening klopte, want hij won zijn groep en daarmee een prijs van 10.000 dollar. Iemand schreef eens dat Viktors schaakvocabulair uit drie woorden bestond: aanvallen, aanvallen en aanvallen. Uit de vele partijen waarin hij zijn tegenstander met een explosie van energie van het bord blies koos ik er een die een wijsheid illustreert van Emil Josef Diemer (1908-1990), een Duitse apostel van het dolzinnige aanvalsspel: als er twee stukken instaan, moet je nog een derde inzetten.
Viktor Koeprejtsjik – Jaime Sunye Neto, Palma de Mallorca 1989
1. e4 c5 2. Pc3 a6 3. Pf3 b5 4. d4 cxd4 5. Pxd4 Lb7 6. Ld3 e6 7. 0-0 Dc7 8. De2 Pc6 9. Pxc6 Dxc6 9…dxc6 is niet mooi, maar wel voorzichtiger. 10. a4 b4 11. Pd5 Pf6 12. Lc4 Ld6 13. Td1 Lc5 Na 13…Lb8 zou de overval 14. Lh6 niet goed zijn wegens 14…Pxd5 15. exd5 Dc7. 14. Lh6 0-0-0 Uit de koekenpan springt hij in het vuur. Zwart kan niet kort rocheren en op den duur niet in het midden blijven staan en vlucht dan maar naar de damevleugel.
15. Lb5 Wits paard en loper staan in, dus hij zet nog een derde stuk in. 15…axb5 16. axb5 Dd6 Na 16…Dxd5 17. exd5 gxh6 heeft zwart drie stukken voor de dame, maar na 18. Dc4 d6 19. dxe6 heeft wit dan groot voordeel. 17. Pxf6 Df8 18. Lxg7 Dxg7 19. Dc4 d6 Na 19…Df8 wint wit met 20. e5, met de dreiging 21. Td6.
Het uitdijende imperium van schaakfamilie Van Foreest
Zoals een graveltennisser opbloeit als Roland Garros nadert, zo heeft Jorden van Foreest op tijd het zelfvertrouwen hervonden dat hij nodig zal hebben tijdens zijn belangrijkste opdracht van het jaar. Over drie weken verdedigt hij in Amsterdam zijn Nederlandse titel in een achtkamp, waarin Loek van Wely en Ivan Sokolov zijn gevaarlijkste tegenstanders zullen zijn. De eerste stap in de goede richting zette Van Foreest in april met een tweede plaats in het open toernooi van Reykjavik. Vorige week zette hij in Chartres de opgaande lijn voort in het toernooi om het clubkampioenschap van Frankrijk. Zijn club Clichy veroverde de titel en Van Foreest werd topscorer met 9 uit 11. Een winst van twintig ratingpunten bracht hem terug op het niveau dat hij vorig jaar voor het eerst bereikte. Een uitstapje naar het Franse teamkampioenschap is vaker weldadig gebleken voor Nederlandse schakers. Zo klom Anish Giri twee jaar geleden dankzij een reuzenscore in Montpellier naar de zesde plaats op de wereldranglijst. Ook Van Wely onderhoudt een warme relatie met het toernooi. In Chartres deed hij met zijn bijdrage van 8 uit 10 nauwelijks onder voor teamgenoot Van Foreest. Terwijl Jorden de winstpartijen aaneenreeg in Frankrijk, leverde zijn 9-jarige zus Machteld in eigen land een andere opmerkelijke prestatie. In Rijswijk werd ze nationaal jeugdkampioen (jongens en meisjes) in de categorie tot 12 jaar. Het imperium van de schaakfamilie Van Foreest breidt zich steeds verder uit.
Van Foreest – Naiditsch Chartres 2017
1. e4 e6 2. d4 d5 3. Pc3 Pf6 4. e5 Pfd7 5. f4 c5 6. Pf3 a6 7. Le3 Db6 Met deze zijvariant hoopte Naiditsch zijn tegenstander te verrassen. Helaas voor hem blijkt Van Foreest precies te weten hoe wit moet spelen. 8. Pa4 Da5+ 9. c3 cxd4 10. b4 Dc7 11. Dxd4 Pc6 12. Dd2 Le7 13. Ld3 b5 14. Pb2 a5 15. 0-0! Een tijdelijk pionoffer is de juiste oplossing. Na 15. bxa5 Txa5 16. 0- 0 0-0 17. Pd4 La6 staat zwart goed. 15 … axb4 16. cxb4 Lxb4 17. De2 Ta3 Vooral niet 17 … 0-0? vanwege het klassieke, winnende loperoffer 18. Lxh7+. 18. Tfc1 Db7 19. Pd1 Ta5 20. Dc2 Pdb8 Zwart moet zich in bochten wringen om overeind te blijven. 21. Pd4 Ld7 22. Pb3 Ta3 23. Pc5 Lxc5 24. Lxc5 Daarmee is duidelijk dat wit de slag in het vroege middenspel heeft gewonnen. De moordenaar op c5 houdt zwarts koning vast in het midden van het bord.
24 … b4 25. Tab1 Pa6 26. Ld6 h5 27. Kh1 Pd4 28. Dd2 Pc6
31. Dxg7 Le6 32. Dxh8+ Kd7 33. Dxh5 Td2 34. a3 b3 35. Df3 b2
Keigoed
Een foto kan meer zeggen dan duizend woorden. Precies dertig jaar geleden gaf ik samen met het grote talent Jeroen Piket (toen achttien jaar) een simultaan voor schaakvereniging Rokade in Lichtenvoorde, een plaatsje in de Achterhoek dicht bij de Duitse grens.
Bij de viering van het 60-jarig jubileum gaf ik vorige week op dezelfde plek in hotel-restaurant-zalencentrum ’t Zwaantje een lezing (over de fysieke kant van de schaaksport, variërend op ‘een gezonde geest in een gezond lichaam’) en aan de wand hingen de foto’s uit 1987. Nog net niet zwart/wit maar ik moest toch twee keer kijken voor ik mezelf herkende. Maar dan vervluchtigt de tussenliggende tijd ook weer snel en weet je weer ‘o ja, die deur, die tegenstander, ongeveer die stelling’. Drie leden van het eerste uur kregen een lintje en er werd nog meer luister bijgezet.
De volgende dag vond in het pas gerestaureerde Gemeentehuis de finale van de Bekercompetitie plaats. De vier teams kwamen uit Groningen (Groninger Combinatie), Haarlem (Kennemer Combinatie), Apeldoorn (MU Consult) en Tilburg (De Stukkenjagers). Een compliment voor de drijvende kracht achter al deze activiteiten: voorzitter Gert-Jan van Vliet. De loting werd verricht door wethouder Jos Hoenderboom en hij gebruikte daarbij kleine keien. “De kei staat bij ons symbool voor kracht en overwinning”, legde hij aan de schakers uit, “99 schoenmakers hebben in 1874 een zwerfkei van ruim 20.000 kilo naar het centrum gesleept en daaraan danken wij de bijnaam Keistad.”
De bekercompetitie zelf is een lange weg van een jaar, waar men op bezoek moet in verre plaatsen op door-de-weekse-dagen, bij gelijk eindigen vluggertjes de doorslag geven en men vaak ver na middernacht weer thuis komt. Maar de verenigingseer wordt hoog gehouden en ook de sterke spelers doen mee. Deze finale was een waardige afsluiting met als eindresultaat 1.Kennemer Combinatie 2.Groninger Combinatie 3.MU Consult 4.Stukkenjagers.
Felicitaties voor de frisse jonge ploeg uit Haarlem die ook al het landskampioenschap in de Meesterklasse behaalde! Een origineel grootmeesterlijk treffen viel te beleven aan het eerste bord tussen de nummers één en twee.
S. Ernst – D. Klein
1.Pf3 d5 2.c4 d4 3.b4 g5!? Deze bizarre zet werd in 2005 geïntroduceerd in een Tsjechisch schaakblad door David Navarra, gebruikelijker is hier 3…f6 om met e5 het centrum te bezetten. Zwart maakt er nu een gambiet van: 4.Pxg5 e5 en ook onduidelijk is 4.Lb2 Lg7 5.Pxg5 e5 6.h4 h6 7.Pe4 f5.
4.c5 g4 5.Pe5 Lg7 6.Da4+ Kf8!? Zwart blijft origineel opereren. De stelling doet denken aan Fischer-random schaak, waarbij de stukken op andere beginvelden staan. Het is bijna onvoorstelbaar maar het is moeilijk om zelfs volwaardige voortzettingen te vinden voor wit, bijvoorbeeld 7.f4 Pd7 8.Pxg4 Pxc5 of 7.Pc4 Le6 8.Pba3 h5 en zwart ontwikkelt makkelijk verder. 7.Pd3 e5 8.Pa3 Pe7 9.Lb2 Pg6 Met de dreiging e4 en wit wordt teruggedrongen. Wit moet hard vechten om zijn stukken op werkbare plaatsen te krijgen. 10.e4!? f5! Precies en niet 10…dxe3 ep 11.fxe3 en wit heeft ook iets: de half open f-lijn.
11.exf5 Lxf5
12.c6?! Pxc6 13.Pc5 Pf4 14.g3 Dd5 15.Tg1 Ph3 16.Lg2 e4 17.Th1 Wit doet liever lelijke zetten dan positionele overgave met 17.Lxh3 gxh3 18.g4 Lg6. Zwart blijft ook in het vervolg alert en goed reageren en dus krijgt wit geen enkele kans op loon voor zijn vindingrijke verdediging. 17…b6 18.Pd3 a5 19.b5 Te8! 20.0-0-0 Pe7 21.Tde1 Pg6 22.Pc2 Td8 23.Kb1 Pg5 24.Pc1 Kf7 Nu kan het enige inactieve stuk (Th8) ook deelnemen en is het pleit definitief beslecht.
25.Td1 Pf3 26.Pb3 Pe7 27.Lxf3 exf3 28.d3 c5 29.Pa3 Pc8 30.Pc4 The8 31.Lc1 Te2 32.Thf1 Tde8 33.Lf4 T8e6 34.Pc1 Dd7! Maakt ruimte voor een paard.
35.Db3 Kf8 36.Td2 Txd2 37.Pxd2 Pe7 38.Pc4 Pd5 39.Ld2 Pc3+ 40.Kc2 a4 41.Db2 Lg6 42.Pa3 Dd5 43.Pb1 Te2 44.Pxe2 Lxd3+!
Een waardige slotzet, wit loopt mat (45.Kxd3 De4+ 46.Kc4 De2 mat). Natuurlijk, het speelt ook wel lekker zo’n stelling want er waren meerdere wegen naar Rome. Maar tegen menigeen was Ernst nog door het oog van de naald gekropen. Vrolijke partij!
Foto’s zijn gemaakt door Ad Reijnoudt van S.V. Rokade
Een bekende grap bij commentaar bij een schaakpartij is: ‘Hier maakt zwart een grote fout, hij begint zijn eigen hersens te gebruiken!’ Zeker, vooral het aanstormend talent op schaakgebied, zeg maar de ‘schermpjesgeneratie’, heeft het hoofd volgestouwd met varianten, soms zijn de gesprekken tussen de jongelui nauwelijks te volgen als ze het hebben over de Sickbock variant van de Prlwytzkofsky opening. Maar dit is niet naar de smaak van de auteur van het boek Chess Training for Candidate Masters van de Russische schaaktrainer Kalinin, verschenen bij New in Chess (€18,95). Hij stelt (na toegegeven te hebben dat de ontwikkeling van de schaakcomputer voor het schaken heel belangrijk is geweest) dat wie vooruit wil komen, niet meer input van het apparaat nodig heeft maar juist wel de eigen hersenen moet trainen via oefening die tot begrip van stellingen leidt.
Na een historisch overzicht (waarin wordt toegegeven dat de computer menige beroemde partij uit de dagen van Olim heeft ontmaskerd) wordt aangegeven hoe men het analyseren moet aanpakken zonder de computer. Soms met eigen partijen, waaronder een leuke tussen de negenjarige auteur en zijn vader. Maar natuurlijk ook partijen van de bekende toppers uit heden en verleden. Een mooi hoofdstuk over de euforie die een fraaie combinatie kan oproepen, vooral als je hem zelf uitvoert, vergelijkbaar met het scoren in een voetbalwedstrijd. Tarrasch: zoals de liefde en de muziek kan schaken iemand gelukkig maken. Een interessant hoofdstuk voor de gemiddelde clubspeler is ‘The fight against weaknesses’ waarin menigeen met het schaamrood op de kaken zaken zal her- en erkennen: een gebrek aan zelfkritiek, geen zin om zich via studie te ontwikkelen, gebrek aan fighting spirit en wat dies meer zij, zoals het naspelen en analyseren van verliespartijen. De auteur biedt oplossingen maar helaas, ook hier geldt, zeker voor schrijver dezes, dat de geest wel gewillig is maar het vlees veel te vet. Een fraaie overwinning van Giri in Reykjavik al was hij daar natuurlijk wel de allerhoogste ELO, maar 8½ uit 10 is toch prima.
Gelijktijdig was er het Gashimov toernooi met bijvoorbeeld Topalov, Karjakin, So, Kramnik, maar goed, Giri werd door zijn zege wel weer per 1 mei in de top 10 van de wereld opgenomen. Hij zal dus wel weer betere uitnodigingen krijgen. In de laatste ronde moest hij winnen van L’Ami en dat deed hij ook: 1.Pf3 Pf6 2.d4 e6 3.g3 b5 4.Lg5 Lb7 5.Pbd2 b5 6.e3 a6 7.a4 b4 8.Pb3 Pbd7 9.Pa5 Dc8 10.Lxf6 Pxf6 11.c4 dxc (beter was 11..bxc 12. bxc c5)
12.Pxb7 Dxb7 13.Lg2 c3 14.bxc bxc 15.0-0 Lb4? (15..a5 16.Pe5 Pd5) Nu komt wit in het voordeel 16.Pe5 Pd5 17.a5 Tb8 18. Da4† Db5 19.Lxd5 exd 20.Pc6 0-0 21.Tfb1 Dc4? zwart verliest de bekende draad 22.Txb4 Txb4 23.Pxb4 Tb8 hoopt nog op de c-pion 24.Pc2 De2? beter afruil 25.Pe1 h6 26.Dc2 Dc4 eigenlijk is het al uit 27.Pd3 Tb3 28.Kg2 g6 29.Pc5 Tb2 30.Dd3 soms laat Giri iets nog in remise verzanden maar nu gelooft zwart het wel:1-0.
Probleem 2633 is een 2-zet van Pirrone:
Machteld heeft bij meisjes niets te zoeken
De kans is klein dat Machteld van Foreest in Nederland ooit nog zal deelnemen aan een meisjestoernooi. Dat is geen mededeling waarvoor mensen deze rubriek lezen. Toch is er wel degelijk iets bijzonders gebeurd. Het negenjarige meisje uit Groningen werd vorige week Nederlands kampioen tot en met twaalf jaar. Niet bij de meisjes, maar in de categorie ‘algemeen’, dus tussen vooral jongens. Het zou al bijzonder zijn als een jongen dat zou presteren. Dus dat is het zeker voor een meisje, zou je bijna denken, maar misschien is dat onzin. Er zijn veel minder schakende meisjes dan jongens, dus springen ze er ook minder vaak bovenuit. Aan beschouwingen over linker en rechter hersenhelften waag ik mij niet, al wordt dat wel degelijk met regelmaat aangevoerd. Machteld van Foreest, die een schakende tweelingbroer en drie schakende oudere broers heeft, heeft in Nederland bij de meisjes geen uitdaging meer. Misschien zou ze de jongste willen zijn die Nederlands meisjeskampioen tot en met twintig jaar wordt, wat Bianca Muhren op haar twaalfde werd. Maar ze kan beter tussen de jongens blijven uitblinken. Internationaal wil ze nog wel wereldkampioen bij de meisjes worden, dat lijkt haar leuk. In de KNSB-competitie won ze dit seizoen vijf van haar acht partijen. Hoe moet dat zijn voor volwassen mannen, om te verliezen van een meisje van negen?
Machteld wordt getraind door Sergei Tiviakov en Sipke Ernst. Meestal krijgt een kind eerst jeugdtrainers en komen de grootmeesters er pas bij op tienerleeftijd.
Of veelvoudig Nederlands kampioene Zhaoqin Peng een voorbeeld voor Machteld is weet ik niet, maar zij blonk dit seizoen uit in de meesterklasse van de KNSB-competitie. Ze was bijna topscorer van En Passant en kreeg de prijs voor de mooiste partij in de laatste ronde, een fraaie zege op topgrootmeester Dimitri Reinderman.
Reinderman-Peng
1.c4 e5 2.Pc3 Pc6 3.Pf3 f5 4.g3 Pf6 5.d4 e4 6.Ph4 d6 7.Lh3 g6 8.0-0 Lg7 9.Lg5 0-0 10.Dd2 De8 11.f3 e3
Een onverwachte wending. Na 12.Lxe3 f4 wint zwart op h3 een stuk tegen twee pionnen. Na 12.Dxe3 Pe4! Met dreiging Lxd4 heeft zwart ook groot voordeel.
12.Dc1 Een vreemd antwoord. Na Dd1 wist Peng tijdens de partij nog niet wat ze zou gaan spelen. 12…Pxd4 13.Td1 Ph5 14.Td3
De e-pion blijft lastig. Na 14.Lxe3 Pc2 15.Dxc2 Dxe3+ 16.Kg2 Lxc3 17.bxc3 Te8 staat zwart overwegend. 14…f4 15.Lxc8 Txc8 16.Lxf4 Txf4 17.gxf4 Pxf4
Het kwaliteitsoffer is zo overtuigend dat wit het materiaal meteen terug geeft.
18.Txd4 Lxd4 19.Pg2 Ph3+ 20.Kh1 Pf2+ 21.Kg1 Ph3+ 22.Kh1 De5 23.Dc2 Pf2+ 24.Kg1 Ph3+
Peng voelt dat ze gewonnen staat en herhaalt nu en straks weer enkele malen de zetten om bedenktijd te winnen. Dat haar tegenstander dan ook bedenktijd wint, is niet erg.
25.Kh1 Lxc3 26.bxc3 c6 27.c5 d5 28.Tb1 Tc7 29.Tb4 a5 30.Ta4 g5 31.Txa5
De beslissing. Na Kxh2 mag u zelf het mat zoeken.
42.Txb7+ Kf8 43.Tb8+ Ke7
Wit geeft het op.
De sleutelzetten van de zes schaakproblemen uit de puzzelbijlage, die in december bij de krant verscheen, zijn in de voorgaande schaakrubrieken nader toegelicht.
Deze sleutelzetten worden, volgens de spelregels, op een leeg bord geplaatst . De zwarte koning moet neergezet worden op veld d5.
De sleutelzet is 1. Ld8! Zwart is in tempodwang. Op 1. …Kd6 komt 2. Dd4 mat en op 1. …Kc5 2. De5 mat. Dit is niet alles was Stephanov wil laten zien. De tweezet is onderdeel van een tweeling. De stelling van het diagram is het eerste deel van de tweeling. Het tweede deel van de tweeling is de stelling na verplaatsing van pion a3 naar a4. Dan is er een nieuwe tweezet op te lossen. De oplossing van het eerste deel werkt niet, want na 1. ….Kc5 vlucht de koning naar b4. De sleutelzet is nu 1. Lf6! en weer is zwart in tempodwang. Na 1. …Kd6 komt nu 2. De5 mat en na 1. …Kc5 2. Dd4 mat. De matzetten na 1. ….Kd6 en 1. …Kc5 zijn precies verwisseld. De matverwisseling in een miniatuur, dit is een stelling met maximaal zeven stukken, is een mooie prestatie.
Onder de goede inzendingen zijn twee prijzen in de vorm van schaakboeken verloot. De gelukkigen zijn: Bertus Eijkelenboom uit Krimpen a/d IJssel en Paul Dekker uit Rotterdam.
Verjaardag koning.
Ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van koning Willem-Alexander werd enkele weken geleden tweezet 915 geplaatst.
