Benjamin Bok naar Wereldbeker!
Het Europees Kampioenschap individueel werd dit jaar in Minsk, de hoofdstad van Wit-Rusland gehouden. Het toernooi vond plaats van 30 mei t/m 10 juni. Schaaksite volgde vooral de verrichtingen van de Nederlandse grootmeester Benjamin Bok.
In Minsk is Benjamin Bok er op de valreep in geslaagd om zich te kwalificeren voor de wereldbeker in Tbilisi (Georgië) die van 2 september tot en met 28 september gehouden zal worden. In de voorlaatste ronde had hij ogenschijnlijk groot voordeel in handen tegen GM Rakhmanov (2676) maar ineens werd er remise overeen gekomen. Dan moest hij het gaan doen in de laatste ronde. Daarin trof hij met wit de Rus Khismatullin (2651) en voor de kwalificatie moest absoluut gewonnen worden. Khismatullin, waar kennen we die naam ook al weer van? Had hij niet dé zet van het jaar 2015 weten te spelen.
Een lachende Benjamin Bok (foto Harry Gielen)
In deze stelling speelde Khismatullin, tegen bepaald geen misselijke tegenstander (Eljanov) het briljante 44. Kg1!! Hij laat een toren met schaak van het bord slaan en vreemd genoeg zit de zwarte koning daarna in een matnet. Waren de commentaren niet zo lyrisch naar aanleiding van deze zet dat men al sprak over ‘de zet van de eeuw’?
Ik heb de partij uit de Megadatabase van Chessbase gehaald met commentaar van de Poolse GM Krasenkow. Die valt na te spelen in de viewer.
Nu moest Bok tegen deze geweldenaar nog aan een vol punt zien te komen. Opnieuw haalde hij zijn 1. Pf3 van stal. Maar de beoogde flankspelen gingen over in de Siciliaanse Najdorf. De Veldhovenaar blijkt opnieuw goed in zijn openingen te zitten. Hij volgt de laatste ontwikkelingen van een vrij positionele variant, waarin wit veld d5 in handen krijgt. Na een verdacht nieuwtje van zwart slaagt Benjamin erin om een pion te winnen. Die weet hij tot in het eindspel vast te houden, maar het binnenhalen van de winst is nog een hele klus. In een eindspel van toren en paard tegen een toren en paard, waarin wit ook nog een dubbelpion bezit, boekt wit steeds meer vorderingen. En langzaam maar zeker en met vaste hand krijgt Bok een tweede pion; maar belangrijker: een sterke vrijpion. Dat hij daarvoor een andere pion moet geven en dat zwart ook een vrij a-pion als tegenkans krijgt, deert hem allerminst. Met grote nauwkeurigheid wordt wits g-pion naar de overkant geloodst. Als die een stuk oplevert en de Rus even later zijn koning omlegt is het wachten op de slottabel. En door diverse malen op de ‘F5-toets’ te drukken, komt dan eindelijk de volgende eindstand op mijn scherm tevoorschijn:
Eindstand aan kop na 11 ronden:
(voor de hele eindstand klik op het plaatje)
Daar staat hij dan heel fier: 15de plaats, de beste van alle 7½ punters. In het reglement lees ik dat er op weerstandspunten wordt bepaald wie naar het WK mogen. Dat zijn 22 deelnemers. Nog even in verwarring over hoe het nou precies zit, surf ik weer verder. In het verleden vonden vaak tiebreaks plaats volgens bepaalde criteria. Zijn die dus weer afgeschaft? De toernooisite zegt er niets over. En dan zie ik ineens dit op utrechtschaak staan:
Dan zal het wel kloppen, want Facebook heeft altijd gelijk! Benjamin Bok dus naar het Fide wereldbekertoernooi. Daar is maar een handjevol Nederlanders hem in voorgegaan. Schaaksite feliciteert Benjamin Bok met dit schitterende resultaat!
De persoonlijke resultaten van Benjamin Bok in dit toernooi.
Analyses
Rakhmanov, Aleksandr – Bok, Benjamin
1. d4 Pf6 2. Pf3 g6 3. g3 c5 4. c3 b6 5. Lg2 Lb7 6. Db3 cxd4 7. cxd4 Lg7 8. Pe5 d5 9. Da4+ Pbd7 10. Pc3 O-O 11. O-O e6 12. Lg5 h6 13. Le3 De7 14. Tfc1 a6 15. h3 Tfc8 16. Dd1 b5
Het is duidelijk dat wit niets bereikt heeft in deze tamelijk symmetrische stelling.
- Pxd7 Pxd7
- a3?!
Een lichte verzwakking van de pionnenstructuur en daar kan zwart zowaar van profiteren later. 18. Dd2 ligt iets meer voor de hand om na 18…Kh7 bijvoorbeeld verder te gaan met 19. h4
18…Pb6 19. b3
Het paard toelaten op c4 is ernstiger.
19…Tc6 20. Dd3 Tac8 21. Ld2 T6c7 22. e3 Lf8 23. Pe2 Txc1+ 24. Pxc1 Dc7
- La5
- Db1 Dc2 lijkt voordelig voor zwart maar na 26. Dxc2 Txc2 27. La5 Pd7 28. Pd3 Ld6 29. a4 is er totaal niets aan de hand.
25…Lxa3!?
Dit wint zomaar een pion.
- Pe2
- Txa3?? faalt op 26…Dxc1+
26…Lf8 27. Pf4 Dd6 28. h4 Pd7 29. De2 Dc6 30. Lh3 Pf6 31. Df3
Zo langzamerhand is zwarts voordeel steeds groter aan het worden. Behalve de pluspion bezit hij ook nog de enige open lijnop het bord.
31…Kg7 32. Kg2 De8
Timide maar nog altijd heel goed voor zwart. Een idee is wellicht 32…b4! met als bedoeling om na 33. Pd3 verder te gaan met 33…Dc3 Dan is 34. Dd1 gedwongen. De actie van zwart lijkt mislukt want er dreigt nu Tc1. Maar na 34…Pe4! heeft zwart de touwtjes stevig in handen. Hij moet dan wel gezien hebben dat 35. Tc1 gevolgd kan worden door 35…Dxd3! 36. Dxd3 Txc1 en de zwarte stukken domineren het strijdtoneel.
- Pd3 Pe4 34. Dd1 Ld6 35. Lg4
Zwart heeft zo’n beetje alles gedaan wat hij moet doen. Maar het is erg moeilijk om verder te komen. De pluspion op de damevleugel is vastgelegd door de loper op a5. Daarbij komt dat zwart weinig zaken kan doen met de c-lijn. Last but not least is zijn loper op b7 nou niet bepaald een mooi stuk. Kortom: het optimisme dat ik had over een goede afloop van deze partij werd door deze factoren toch behoorlijk getemperd.
35…Tc6 36. Lf3 Db8 37. De1 Tc2 Een actie met 37…e5 zou niet in zwarts voordeel werken. Na 38. dxe5 Lxe5 39. Pxe5 Dxe5 is hij zijn mooiste loper kwijtgeraakt, heeft hij zichzelf een geïsoleerde pion bezorgd en Lb7 blijft nog altijd een erg slecht stuk.
- Dd1
38…Tc8 Na 38…Dc8 wordt de dekking tussen de toren en de dame doorgeknipt met 39. Lxe4 dxe4 40. Pc5! en zal zwart een kwaliteit moeten inleveren. Dit is het dus ook niet.
- De1 Tc2 40. Dd1 Tc8 41. De1
Hier besloot Bok (terecht?) dat hij geen vorderingen kon boeken en gaf remise. Als volger van Benjamin was ik teleurgesteld en ook ontstemd over dit resultaat. Hoe kan het zijn dat hij met een ogenschijnlijk heel voordelige stelling niets kan doen? Zou Magnus Carlsen hier ook remise gegeven hebben? Ik denk het niet. Maar hoe zou hij er dan iets van gemaakt hebben. Op de koningsvleugel met de pionnen naar voren? Maar zou hij dan niet zichzelf in het zwaard storten? Bok dacht gewoon: morgen wit, dan moet het maar gebeuren!
1/2-1/2
Bok, Benjamin – Khismatullin, Denis
1. Pf3 c5 2. e4 d6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 a6 6. Le3 e5 7. Pf3 Le7 8. Lc4 O-O 9. O-O Dc7 10. Lb3 Le6
- Ph4
Dit zijn de nieuwe wegen die witspelers tegenwoordig inslaan. 11. De2 was lange tijd de meest gespeelde voortzetting.
11…g6 12. Lh6 Te8 13. Dd2
13…Pg4
Dit wordt gezien als het meest principiële antwoord. Dat had Anand al in 2013 tegen Caruana gespeeld en daar remise mee gemaakt. 13…Pbd7 kwam voor in Giri-Anand, 2016, een partij die door wit gewonnen werd.
- Lg5 Caruana speelde tegen Anand 14. Pf3 en bereikte vrij weinig na 14…Pd7 15. Lg5 Pgf6
14…Lxg5 15. Dxg5 Dd8 16. Pf3 Dxg5 17. Pxg5 Lxb3 18. axb3
18…h6?!
Een nieuwtje, maar het lijkt mij verdacht. Het paard staat zeker niet geweldig op g5. 18…Td8 was nog bekend uit een partij Goldenberg-Gao, 2013.
- Pf3 Pd7 Het is een veeg teken dat een normale ontwikkelingszet als 19…Pc6? als vrijwel meteen verliest vanwege 20. Pd5 Er dreigt h2-h3 en een paardvork op c7.
- Tfd1 Te6
Wit heeft een zeer voordelige stelling na de opening. Hij heeft veld d5 in handen, pion d6 is een achterbleven pion die snel zwak kan worden en de zwarte stukken coördineren niet.
- Pd2 Pb6
- Pd5!
Een opmerkelijke zet. Meestal dient een sterk veld met een stuk bezet te worden. Maar Bok heeft goed gezien dat hij er iets anders voor terugkrijgt. Ik verwachtte hier 22. Pf1 gevolgd door f2-f3 en een paard naar e3. Een mogelijk spelverloop zou dan 22…Td8 23. f3 Pf6 24. Pe3 kunnen zijn. Hoewel wits winstkansen reëel zijn, valt het toch niet mee om progressie te boeken.
22…Pxd5 23. exd5 Te7 24. Pe4
Dreigt h2-h3 en Pxd6.
24…f5 25. Pxd6
Hij heeft zomaar een pionnetje gewonnen.
25…Td8 26. Pc4
26…Pf6 Zwart kon ook op zoek naar tegenspel met 26…e4 maar na 27. h3 Pf6 28. Pe3 f4 29. Pg4 Kg7 30. Pxf6 Kxf6 31. Td4 blijft wit domweg een pion voorsprong houden.
- Pb6 Tc7 Natuurlijk geen 27…Td6?? wegens 28. Pc8
- Tac1
- c3 lijkt iets handiger.
28…Td6 29. Pc4 Txd5 30. Txd5 Pxd5 31. Pxe5
Er heeft een hele afwikkeling plaatsgevonden en nog altijd heeft wit zijn pion voorsprong behouden.
31…Pf4 32. Kf1 Kg7 33. g3 Pe6 34. b4
Wit heeft weliswaar een dubbelpion maar als hij die kan oplossen, heeft hij er toch echt eentje meer.
34…Kf6 35. Pd3 Veel te verzwakkend is 35. f4 wegens 35…g5 en wits voordeel is als sneeuw voor de zon verdwenen.
35…g5 36. c3 h5 37. Te1 Th7
Het is voor zwart heel lastig. Lijdzaam afwachten zal op den duur verliezen, maar tegenspel zoeken in deze stelling is ook bepaald niet eenvoudig.
- Te5
38…h4 Uiteraard had Benjamin een grapje ingebouwd. Zo zou 38…Td7?? onmiddellijk verliezen vanwege 39. Txe6+! Kxe6 40. Pc5+ Kd6 41. Pxd7 Kxd7 en het pionneneindspel wint.
- Td5 hxg3 40. hxg3 Th1+
De zwarte toren dringt de witte stelling binnen, maar wit heeft goed gezien dat hij alles gedekt kan houden en op zoek mag gaan naar zwaktes bij zwart.
- Ke2 f4
Paniek in de tent. 41…Ta1 42. Td7 b5 43. Pc5 en wit komt snel verder.
- Td6
Een begrijpelijke zet maar misschien niet de meest handige. Wit wil natuurlijk met de toren naar veld b6. Nog sterker is om zoveel mogelijk pionnen op het bord te houden met 42. g4! Zwart heeft dan meer zwaktes op twee vleugels.
42…fxg3 43. fxg3 Th2+ 44. Kf3 Ke7 45. Tb6 Pd8
Het is wit gelukt om het zwarte paard te binden aan b7. Dat betekent dat hij zijn handen vrij krijgt om met zijn koning binnen te komen.
- Kg4
Juist! Pion g5 moet opgeruimd worden, dan heeft wit een ‘roadrunner’ erbij.
46…Kd7
De koning spoedt naar de damevleugel om wit daar geen vrije doorgang te verschaffen. Beide spelers zijn erachter gekomen dat wit na 46…Td2 47. Pc5 Txb2 48. Pxb7 simpel de buit binnenhaalt.
- Tf6!
Ook heel goed gespeeld! De toren heeft zijn dienst gedaan en keert nu terug om het paard te assisteren.
47…Td2 48. Pc5+
Weer een goede mogelijkheid voor wit. Hij wil … Pe6 uit de stelling halen. Na 48. Tf3 moddert zwart nog verder met 48…Pe6
48…Kc7 49. b3 Tc2 50. Tf3
Zo had Benjamin het voor ogen. Al zijn pionnen zijn keurig gedekt, pion g5 staat op vallen. Daarbij is ook het zwarte paard drastisch in zijn bewegingsvrijheid beperkt.
50…Ta2
Khismatullin speelt voor wat hij waard is. Hij wil graag met …b7-b6 het witte paard verjagen en dan kan hij met …a6-a5 zelf een vrijpion creëren. Daarnaast zou ook pion b3 ongedekt komen te staan.
- Kxg5
Natuurlijk neemt wit deze pion van het bord, zodat hij zo snel mogelijk met zijn eigen vrijpion kan gaan rennen.
51…b6 52. Pe4 Tb2
- Kf6!
Dominantie is het codewoord voor wit! De koning maakt ruim baan voor de pion en domineert tegelijkertijd het zwarte paard. 53. c4 Pe6+ 54. Kf6 Pd4 geeft nog rommelkansen voor zwart.
53…Txb3 54. g4
Nu niet meer wachten!
54…a5
Dit komt te laat. Ook na 54…Tb1 55. g5 Te1 56. Tf4 zou wit het volle punt binnenhalen.
- g5 Tb1
Hij gaat er alsnog achter, maar dat helpt niet meer. De zwarte vrijpion komt te laat na 55…a4 56. g6 a3 57. g7 a2 58. g8=D a1=D en wit kan de toren gewoon nemen. Nog beter is 59. Dc4+! Kb8 60. Pd6 en de dreiging Dc8+ gevolgd door Pb5# valt niet te voorkomen.
- g6 Tg1
- g7
Er dreigt nu een ‘brug’ op g5 of g3. Ik verwachtte zelf 57. Pg5 maar misschien dacht hij dat er nog ruis op de lijn zou komen met 57…Te1 58. g7 Te8 Echter na 59. Kg6 met de dreiging Tf8 59…Tg8 60. Kh7 zou het ook helemaal uit zijn.
57…Pe6
Die hoeft wit niet te vrezen…
- Kxe6 Txg7 59. bxa5 Er was ook niets mis met 59. b5
59…bxa5 60. Kd5
En hier gaf de tegenstander zich gewonnen. En kon schakend Nederland opgelucht adem halen. Precies op het juiste moment heeft Bok weer een partij gewonnen en daarmee kwalificatie afgedwongen. En nu naar de World Cup!
1-0
Op de Nederlandse ranglijst stijgt Benjamin Bok hiermee van 8 naar 5. Hij passeert Smeets, Van Foreest en l’Ami en wordt dus een kandidaat voor het landenteam.