Van Foreest; liefdevolle, fanatieke familie

Sheila Timp, moeder van de schaakwonders

Zojuist zag ik de documentaire De Stelling van Foreest over de gelijknamige Groningse schaakfamilie. De stelling van Foreest wordt gepresenteerd als schaakdocumentaire, maar is een opvoeddocumentaire. Vader Nicky en moeder Sheila Timp geven hun zes kinderen thuisonderwijs; verder trainen ze hen ook in schaken. Daarmee is de documentaire al bij voorbaat omstreden. Ouders en kinderen moeten omgaan met de eeuwige reacties “Laat die kinderen toch voetballen en vriendjes maken”. “Blij dat ik vroeger gewoon op straat mocht voetballen”. Alsof de Van Foreests dat niet mogen…

Ik vind de documentaire … informatief, maar wat standaard – een euvel waar ook Magnus (2016) lijdt. Ik mis bij die documentaires het echte lijden, het verhaal. Dat komt natuurlijk omdat de geportretteerden nog jong zijn; er is simpelweg nog niet een heel drama te tonen.

Dus moesten we het vooral doen met beelden van:

• schakende Van Foreests;
• analyserende Van Foreests;
• een familie die veel met elkaar doet en met veel inzet;
• toernooien en spelers (voor niet-schakers een vreemd aangezicht, weet ik);
• het gezinsleven, waarbij opviel hoe vaak er pannenkoek en omelet werd gegeten ;-);
• Spelers als Timman en Van Wely over Jorden van Foreest;
• Vragen aan en antwoorden van de diverse Van Foreests.

Boeiende beelden! De documentairemakers bijten niet keihard door, maar dat is ook lastig. Want natuurlijk willen wij weten: mochten de documentairemakers alles filmen? Wordt er ook wel eens met deuren geslagen in huis? Krijgen de kinderen ook wel eens onvoldoendes?

Nu bleef me vooral het beeld bij van een van de kleintjes die geregeld zat te zeuren/vragen of-ie een ander spelletje mocht doen… Maar dat lijkt me ook logisch. Wat me zeer opviel was het enthousiasme en de openheid van Machteld. Via het schaken leert zij ook ‘moeilijke’ woorden zoals ‘naderbij’. Ze kookt en bakt zelf eten.

 

De kinderen Van Foreest krijgen een opvoeding die veel vergt van ouders EN kinderen. Wat vader Nicky van Foreest zei: “De kinderen merken dat er in hen geïnvesteerd in hen wordt, en soms moet je een kind wel over de drempel helpen.” En ook moeder Van Foreest klinkt streng in dit eerdere interview. Zelf moest ik wel een beetje lachen om het fragment over thuisonderwijs. Nicky legde vrij neutraal uit: dat school kinderen niet nieuwsgierig maakt (toch een opvallende stelling voor een universitair docent die we klassikaal les zagen geven!) en ineens kwam: “Op de lagere school leren ze heel weinig, en vaak dan doen ze daar andere dingen als …eh … zwemmen en gymnastieken… en dan moeten ze thuis nog rekenen en taal leren!”.

Het deel van De stelling van Foreest waar nu al het meest over nagepraat wordt, is het antwoord dat Timp gaf op de vraag “ben je trots op Jorden?”

“Nee”, zei ze. “Trots op een ander is een emotie die ik niet ken. Trots op mezelf, dat weet ik al niet zo, maar op een ander… nee.” Ze zegt het heel beheerst. En ik wist dat op social media mensen (en ook daarbuiten) er raar op zouden reageren en dat klopt ook. Vooral vrouwen luisterden niet verder en reageren hard en oppervlakkig: het woord ‘psychopaat’ en ‘kille vrouw’ viel. Vreemd, want Timp legde het degelijk uit en zei ook dat ze blij was voor haar kinderen als die iets deden wat ze leuk vonden.

Mogelijk, zo dacht ik, is Timp wel degelijk trots, maar wil ze het niet erkennen. Wil ze ook het haar kinderen niet te makkelijk maken? Of is ‘blij voor’ niet gewoon een ander woord voor ‘trots’? Wilde ze het haar critici niet te makkelijk maken, dat die kunnen zeggen: “Die ouders willen dat die kinderen voor hen presteren”?

De criticasters van de opvoeding kregen via Machteld nog wel een argument in handen. Machteld: “Ik ben altijd moe”. Ze kon heel lang slapen, zei ze. Dat vond ik wel heftig te horen van zo’n jong meisje.

Wat ik op dit moment zelf denk: je mag je kind opvoeden tot een zeer strenge islamitische leer met een totaalafkeer van de Nederlandse maatschappij, je mag je kinderen opvoeden tot nietsnut, tot voetballer, dus waarom niet deze opvoeding, die mij een stuk zinniger lijkt?

De twee oudste Van Foreests lijken me bepaald persoonlijkheden. Ze geven gevatte antwoorden bij interviews, en ze zijn sociaal viel me op, de paar maal dat ik hen ontmoette. Het is wachten op een vervolgdocumentaire,  dan wordt duidelijk hoe de kinderen zich verder ontwikkelen. Of ze bijvoorbeeld als (semi-)beroepsschaker ergens in den vreemde alleen in een hotel en onderaan staan in een toernooi. Hoe gaan ze met teleurstellingen om binnen en buiten het schaken? Is schaken goed geweest voor hun leven? Hoe kijken ze terug op hun opvoeding?

Zie verder de blog