Schaakrubrieken weekend 8 juli 2017
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Zwickmühle en Volkswagen
Zoals een vogelaar met glinsterende ogen zijn kijker in de weitas stopt als hij hoort dat er in Nederland een roodkeelnachtegaal is gesignaleerd, zo greep de schaakliefhebber naar zijn zakschaakbordje of zijn smartphone toen de mare ging dat er in het recente kampioenschap van Nederland een Zwickmühle was geweest. ‘Torre-Lasker, Moskou 1925’ mompelde hij gelukzalig en hij kon niet wachten om te zien of de nieuwe partij het in schoonheid haalde bij die oerzwickmühle uit 1925. Wat in L’Ami-Van Wely uit het NK was gebeurd, deed daar inderdaad niet voor onder. Een moeizame definitie kan niet duidelijker zijn dan het zetverloop vanuit het diagram. De zwarte koning beweegt zich machteloos heen en weer terwijl zijn stelling leeg wordt geplukt. De Zwickmühle appelleert aan ons sadisme. Zwickmühle, Überdeckung en Zugzwang stammen uit de tijd dat Duits de voertaal in schaakland was. Überdeckung en Zwickmühle (oorspronkelijk een term uit het molenspel) zijn door Aaron Nimzowitsch (1886-1935) geïntroduceerd, maar de minder zeldzame vogel Zugzwang werd al in 1858 gesignaleerd.
In de Verenigde Staten hoorde ik in de vorige eeuw nog een Duitstalige schaakterm die de Duitsers zelf niet zo gebruiken: Volkswagen. Het werd daar door de topschakers gebruikt als een synoniem van Zugzwang. Volkswagen vonden ze makkelijker. Toen Loek van Wely in de tweede ronde van het NK het slachtoffer was geworden van die spectaculaire Zwickmühle, werd er sterk getwijfeld aan zijn kansen om nog eens kampioen te worden. Is hij niet al 44 jaar oud, en is hij vorig jaar niet voor het eerst vader geworden, wat volgens de geleerden op een verlies van minstens 100 ratingpunten neerkomt? En had hij zelf al niet laten doorschemeren dat hij beschikbaar was voor oudemannenfuncties zoals toernooidirecteur of coach?
Het ging anders en Loek werd voor de achtste keer kampioen van Nederland.
Erwin l’Ami-Loek van Wely, Amsterdam NK 2017
1. e4 c5 2. Pf3 e6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pc6 5. Pc3 d6 6. Le3 Pf6 7. f4 e5 8. Pf3 Pg4 9. Dd2 Pxe3 10. Dxe3 exf4 11. Dxf4 Le7 12. 0-0-0 0-0 13. Pd5 Te8 14. Kb1 Lf8 15. Lc4 Le6 16. Thf1 Tb8 17. Pg5 Pe5 18. Lb3 Le7 19. Pf3 De openingskenner L’Ami heeft een prettige stelling gekregen. Ook 19. Pxe6 fxe6 20. Pc3 zou lastig zijn voor zwart. 19…Lxd5 20. Pxe5 Zwart had waarschijnlijk gerekend op 20. Lxd5 Lf6, wat overigens ook niet gemakkelijk voor hem zou zijn. 20…Lg5 Hiermee dwingt hij L’Ami bijna om een daverende klap uit te delen. 20…Lxb3 of 20…Lf6 was beter. 21. Dxf7+ Lxf7 22. Pxf7 Dc7
Niet de hoofdprijs, wel de creativiteitsprijs voor Ernst
‘Het mooiste NK van de laatste tijd’, zei een van de organisatoren nadat de tweede en derde ronde een paar spectaculaire partijen hadden gebracht. Het hele toernooi overziend, zijn het te grote woorden gebleken. Er werd hard geknokt en de strijd om de eerste plaats was spannend tot het laatste moment, maar er staat tegenover dat te veel spelers niet op dreef waren. Het treffendste voorbeeld is Ivan Sokolov. De vechtjas moest na afloop hoofdschuddend vaststellen dat hij voor het eerst in zijn leven remisekoning was geworden.
Het was passend dat Loek van Wely en Sipke Ernst, de beste spelers van het toernooi, op de slotdag om de titel vochten. Eerst in een eindeloze partij van 100 zetten, die onbeslist eindigde. Daarna in een tiebreak met twee vluggertjes, waarin Van Wely’s grote ervaring met dit soort alles-of-niets-schaak de doorslag gaf. Soms verlang je naar vroeger, toen het kampioenschap zo serieus werd genomen dat bij gelijk eindigen een beslissingsmatch met vier klassieke partijen werd gespeeld.
Ernst zou de titel evenzeer hebben verdiend als Van Wely. Hij was een paar keer in gevaar, maar hij bleef ongeslagen en de twee partijen die hij won behoren tot de beste van het toernooi. Als troostprijs ontving hij terecht de creativiteitsprijs voor zijn aanvalsspel tegen Van Foreest en Burg. Tegen zijn vroegere pupil offerde hij de dame:
Van Foreest – Ernst na 30. Ta1-b1. In zo’n stand zal iedereen naar combinaties zoeken.
30 … Dxe3! 31. fxe3 fxe4+ 32. Pf3 Of 32. Ke1 Pg2+ 33. Ke2 Tf2 mat. 32 … Txf3+ 33. Ke1 Pg2+ 34. Kd2 Tf2+ Wit geeft op.
In de vijfde ronde trof Ernst debutant Twan Burg, die mede dankzij uitstekende openingskennis tot dat moment geen partij had verloren.
Ernst – Burg Amsterdam 2017
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 d5 4. e3 Wit vermijdt de hoofdvarianten. 4 … a6 5. b3 c5 6. Lb2 cxd4 7. exd4 Pc6 8. Pbd2 b6 9. Ld3 Le7 10. 0-0 Lb7 11. De2 Pb4 12. Lb1 Pc6 13. a3 0-0 14. Ld3 Ph5 15. g3 Pf6 16. Tac1 Te8 17. Tfd1 h6 Tot dit moment heeft zwart zich goed gehandhaafd in het trage manoeuvreergevecht. Maar zijn laatste zet had hij beter kunnen vervangen door 17 … g6, gevolgd door … Le7-f8-g7. 18. h4 Lf8 19. Lb1 Tc8 20. Pe5 dxc4 Riskant. Als wit een goede gelegenheid krijgt tot de zet d4-d5, zullen de twee lopers geweldige aanvallers zijn. 21. bxc4 b5 22. Pe4 Pxe4 23. Lxe4 bxc4? Nu trekt een storm over de koningsvleugel. Zwarts beste kans is 23 … Pxe5 24. Lxb7 Pxc4! 25. Lxc8 Dxc8 met behoorlijke compensatie voor de kwaliteit.
Vreemd NK
De nieuwe kampioen van Nederland is Loek van Wely, die de titel voor de achtste keer won. De eerste keer was in 2000 en toen was hij een toegewijd professional. Hij stond in 2001 op de tiende plaats van de wereldranglijst met een Elo boven de 2700 en ook al is hij nu, zestien jaar later, ietsje gezakt (huidige Elo 2675) die lange staat van dienst is indrukwekkend. Toch zijn er wel barstjes te zien in het pantser van deze topper. De openingen zijn niet meer zo uitgedokterd als weleer en de overwinningen die hij behaalt worden te vaak voor de poorten van het verlies weg gegraaid. De routinier pakt zijn punten vooral met de concentratie en winstwil van uit zijn gloriejaren. Begrijpelijk, want er zijn andere zaken op zijn levenspad gekomen. Hij is getrouwd met Lorena Zepeda, geboren in El Salvador, en zij kregen vorig jaar een zoontje. Bij de laatste verkiezingen stond Van Wely op plaats 28 op de lijst voor de Partij Forum voor Democratie. En Van Wely is zich al aan het voorbereiden op het leven na zijn actieve schaakcarrière: hij is toernooidirecteur van het jaarlijkse festival in Hoogeveen en wil best coach worden van ons nationale team.
Bij ingaan van de laatste ronde waren er nog drie kanshebbers op de titel: Loek van Wely, Sipke Ernst en Erik van den Doel. Gezien het gehele grillige toernooiverloop zou een gedeelde eerste plaats recht doen aan het gevoel van eerlijke verdeling op de balans van pech en geluk. Maar zo werkt het niet in de sport.
In deze rubriek laten we die balans zien van de kampioen, in de volgende rubrieken diezelfde balans van de andere twee.
E. van den Doel – L. van Wely
Een belangrijke partij uit de vierde ronde. Van Wely stond op 1,5 punt (vechtwinst op Bok, terecht verlies van l’Ami en correcte remise tegen Burg).
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.Lb5+ Pc6 4.0-0 Ld7 5.Te1 Pf6 6.c3 a6 7.Lf1 Lg4 8.d4 cxd4 9.cxd4 e5 10.d5 Pd4 11.Le3 Lxf3 12.gxf3 Pd7?! Zwart heeft het origineel aangepakt maar dit is niet in lijn met de positie: na 12…Ph5 kan zwart met het verzwakte veld f4 spelen.13.f4 Dh4 14.Pd2 Le7 15.Tc1 0-0
Een tweesnijdende stelling zo snel na de opening. Van Wely vertrouwt op zijn eigen kracht. Als wit hier verder gaat met 16.Tc7 Tfd8 17.Txb7 heeft hij een mooie pion en de kwaliteitswinst 17…Pc5 18.Tc7 Pb5 19.Txc5 dxc5 20.fxe5 is niet in zwarts belang. 16.Lxd4?! exd4 17.Df3 Lg5! Precies! Alleen deze zet houdt zwart in het zadel.
18.fxg5 Dxg5+ 19.Dg3 Dxd2 20.Dxd6 Tad8 21.Dg3 Tfe8 22.Tcd1 Dxb2 23.e5 d3 24.e6 fxe6 25.dxe6 Pc5 26.e7? Het voorgaande heeft veel denkwerk gekost en wit kwam in tijdnood. Met 26.Dc7 Tc8 27.Df7+ Kh8 28.e7 Df6 29.Dxf6 gxf6 30.Lxd3 Tc7 31.Lxa6 is de remise nabij. 26…Td4 27.Lxd3 Pxd3 28.Txd3 Db4! Aanval op e1 en e7 en de dreiging Tg4. 29.Kf1 Dc4 30.Te3 Txd3 31.Txd3 Txe7 en zwart won het eindspel. In de vijfde ronde kwam Loek met twee blauwe ogen weg tegen Ivan Sokolov (“Dit is mijn eerste toernooi met alleen maar remises”).
In de slotronde stond Van Wely de gehele partij beter tot gewonnen tegen Ernst maar op de honderdste zet na zes uur spelen werd het toch remise.
Eindstand:
1.Van Wely, Ernst 4,5 3.Van den Doel 4 4.l’Ami, Sokolov 3,5 6.Bok, Van Foreest 3 8.Burg 2
In de barrage (met vijf minuten per speler) was Van Wely slagvaardiger (1,5-0,5).
Wie de schaakrubrieken in het Nederlands Dagblad regelmatig heeft gevolgd kan het niet ontgaan zijn dat Chess Evolution is gestart, onder auspiciën van de FIDE, met een uitmuntende serie: The Modern Endgame Manual. Leuk detail vind ik persoonlijk dat dit fraais tot ons komt uit Hongarije, een land waarmee het Nederlandse protestantse volksdeel altijd goede banden heeft onderhouden, van Michiel de Ruyter tot en met de bijbelsmokkelaars uit de Koude Oorlog. Dit terzijde. Waren de eerste delen van de hand van FID-man van Chess Evolution, Csaba Balogh, bijgestaan door Adrian Mikhalchishin, nu heeft Efstratios Grivas het stokje overgenomen met deel 4: Mastering queen vs pieces en deel 5 rook vs pieces (€ 24,95 per deel). Beide boeken hebben meer dan 300 pagina’s en worden door de Griekse grootmeester gevuld met talloze eindspelstellingen die uitvoerig geanalyseerd en opgelost worden. Helaas komt het zelfs bij partijen van grootmeesters voor dat de stelling maar remise wordt gegeven terwijl het echte werk nog moet beginnen. Grivas laat in beide boeken voorbeelden zien van zogenaamde remise-stellingen waarin ongekende mogelijkheden opduiken. Ook, of liever juist, de clubspeler hoeft niet alles te begrijpen maar kan motieven leren die men dan in de eigen partij plotseling kan herkennen en benutten. Het gaat in de boeken niet zozeer om studies maar juist voorbeelden uit echte partijen, waarbij het soms verbijsterend is hoe de speler de winst uit handen geeft bij gebrek aan kennis. Heel veel eindspelen zijn gewoon theoretisch duidelijk maar gelukkig komen in de boeken juist veel voorbeelden voor waarin iedere club-speler zich kan herkennen. Het zou verleidelijk zijn een voorbeeld uit het boek te nemen, maar toch maar een beroemde partij:
Bagirov-Gufeld
1.d4 g6 2.c4 Lg7 3.Pc3 d6 4.e4 Pf6 5.f3 Saemisch variant van het Konings-Indisch 0-0 6.Le3 Pc6 7.Pge2 Tb8 bereidt spel op de damevleugel voor en dat gaat er ook komen, om vast te verklappen 8.Dd2 a6 9.Lh6 b5 houdt vast aan dit plan 10.h4 e5 11.Lxg7 Kxg7 12.h5 Kh8 om na Dh6 eventueel Pg8 te kunnen spelen 13.Pd5 bxc 14.hxg fxg 15.Dh6 Ph5! offert een paard om de witte aanval te stoppen zodat de aanval aan de andere kant door kan gaan. 16.g4 Txb2 de consequentie nu staat wit voor een beslissende zet: neemt hij het paard en het gaat stormen aan de andere kant of eerst 0-0-0? hij kiest voor het eerste 17.gxh5 g5 de h-lijn blijft dicht! 18.Tg1 g4 19.0-0-0 dus toch maar Txa2 20. Pef4 een soort tegenoffer exf 21.Pxf4 Txf4 22.Dxf4 c3! Nu dreigt Pb4 en komend mat. 23.Lc4 Ta3 24.fxg Pb4 25.Kb1 Le6 Opnieuw brengt zwart een offer nu om het paard naar d3 te kunnen brengen. 26.Lxc6 Pd3 27.Df7 wit kan het paard niet slaan want dan volgt mat na Db8† maar wit gaat toch ten onder 27..Db8† 28.Lb3 Txb3† 29. Kc2 Pb4† 30.Kxb3 Pd5† 31.Kc2 Db2† 32.Kd3 Db5 en 0-1 want 33.Kc2 Pe3† 34.Kc1 Db2 mat. Gufeld noemde deze partij ‘mijn Mona Lisa’.
Probleem 2638 is een driezet van Onesin:
Nederlandse titel gewoon voor Van Wely
Op de Nederlandse titel van Loek van Wely valt helemaal niets af te dingen. Het is zijn achtste, na 2000 tot en met 2005 en 2014. Tussen 2005 en 2014 deed hij maar twee keer mee. In de vorige twee jaren werd hij tweede achter Anish Giri en Jorden van Foreest. De 44-jarige Van Wely staat achter Giri ruimschoots tweede op de Nederlandse Elolijst en mag je intussen in de geschiedenis de grootste Nederlandse schaker achter Euwe en Timman noemen. Hij zei wel eens dat hij pokeraar geworden was in plaats van schaker en in Hoogeveen is hij toernooidirecteur in plaats van deelnemer. Maar Loek van Wely haalt als Nederlandse topschaker de vijftig wel en waarschijnlijk ook wel verder.
In een toernooi van zeven ronden zijn de verschillen klein. Sipke Ernst eindigde gelijk met Van Wely maar verloor de barrage van snelschaakpartijen. Hem zou de titel door iedereen zijn gegund. Alleen hij en Ivan Sokolov bleven ongeslagen, maar Sokolov deed dat met zeven remises. Ernst speelde vijf remises en won twee spectaculaire offerpartijen. Het was zijn vijftiende NK waarvan zijn tiende op rij. Vier keer werd hij gedeeld derde en nu had het er eens van mogen komen.
Naast Van Wely en Ernst was Erik van den Doel de enige die boven de vijftig procent eindigde. Hij versloeg Erwin l’Ami en Jorden van Foreest en verloor alleen van Van Wely. Een kleine verrassing, al kun je daar in zo’n kort toernooi nauwelijks van spreken.
Erwin l’Ami eindigde op vijftig procent. In zijn veertiende NK in vijftien jaar is het er weer niet van gekomen. Maar de degelijke grootmeester schoot in de tweede ronde enorm uit zijn slof en bracht Van Wely zijn enige nederlaag toe met een geweldig dameoffer gevolgd door een prachtige pointe.
L’Ami-Van Wely
1.e4 c5 2.Pf3 e6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pc6 5.Pc3 d6 6.Le3 Pf6 7.f4 e5 8.Pf3 Pg4 9.Dd2 Het lijkt merkwaardig om vrijwillig de loper op te geven voor het paard, maar het veld d5 wordt hierdoor zwakker voor zwart.9…Pxe3 10.Dxe3 exf4 11.Dxf4 Le7 12.0-0-0 0-0 13.Pd5 Te8 14.Kb1 Lf8 15.Lc4 Le6 16.Thf1 Tb8 17.Pg5 Pe5 18.Lb3 Le7 19.Pf3 Lxd5 20.Pxe5 Lg5
Opnieuw een fantastische zet. Na 27…Tbxd8 28.Pxd8+ Kh8 29.Pf7+ Kg8 30.Pd6+ Kh8 31.Pxe8 De7 32.Pc7 ontsnapt het witte paard en heeft wit te veel materiaal voor de dame. Na 27…Texd8 28.Pxd8+ Kh8 29.Tf8+ is het meteen mat. Wit had met 27.Pd6+ Kh8 28.Pxe8 Txe8 dezelfde materiaalverhouding kunnen bereiken als in de partij, maar met allebei een toren minder is zwart extra machteloos.
27…De7 28.Txe8+ Txe8 29.Pd6+ Kh8 30.Pxe8 Dxe8 31.e5 Vanwege de matdreiging op f8 komt deze pion direct twee velden verder. In het vervolg doet l’Ami het rustig aan, maar zijn overwinning komt niet meer in gevaar. 31…h5 32.e6 Kh7 33.a4 b5 34.axb5 Dxb5 35.Te1 Db4 36.c3 De7 37.Lc2+ Kg8 38.c4 Kf8 39.Lg6 h4 40.c5 Kg8 41.Lc2 Kf8 42.c6 Ke8 43.c7 Dxc7 44.e7 Dc6 45.Te4
Zwart geeft het op.
Het Nederlands kampioenschap is bij de vrouwen voor de vierde achtereenvolgende keer gewonnen door Anne Haast. Een beeld van de partij van Anne Haast tegen Arlette van Weersel, waarbij de eerste slecht uit de opening kwam, maar toch wist te winnen.
A. van Weersel- A. Haast
1. e4 c5 2. Pf3 e6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 a6 5. Ld3 b5 (Met deze zet kan beter gewacht worden tot na het moment dat wit Pc3 speelt. Wit kan deze pion met a4 aanvallen.).6. 0-0 Db6 7. Pb3 Lb7 8. Le3 Dc7 9. a4! Pf6 (Zwart wint er geen tempo mee. 9. …b4 is de aangewezen zet. Nu loopt wit vooruit op de ontwikkeling.) 10. axb5 axb5 11. Txa8 Lxa8 12. Pc3 b4 13. Pb5 Dc8 (Het verschil tussen wit en zwart is overduidelijk. De witte stukken staan in het spel bij zwart staan de meeste stukken nog aan de onderkant.) 14. Lf4 Pa6 15. Da1 Lb7 16. Pa5 (Een mooie serie van zetten van wit. Na 14. Lf4 dreigt er direct het familieschaak op c7, bij de volgende zet dreigt er Dxa6 en weer als thema het familieschaak op c7 en bij de laatste zet dreigt er Pxb7, om daarna met Dxa6 en het familieschaak te winnen.) 16…Pc5 17. Pc4 (En nu een dreiging met familieschaak op d6.) 17…Pcxe4 18. Pc7+ Ke7 19. Da5 Pe8 20. Lxe4 ( Wit staat eigenlijk totaal gewonnen. Met 20. Pb6! Dd8 21. Lxe4 Lxe4 22. Dxb4+ d6 23. Dxe4 Pxc7 24. Lxd6+ kunnen de stukken weer in de doos. De computer gaf de zet die wit speelde als veel minder aan.) 20…Lxe4 21.Dxb4+ (Weer wordt 21.Pb6! gemist, al was het op zet 20 met meer effect, nu kan de dame nog naar b7.) 21…Kd8 22. Da5? (Wit is duidelijk aan het tobben. Dit kost een paard. Na het betere 22. Dd2! kan zwart het paard niet nemen wegens mat: 22. Dd2 Pxc7? 23. Pb6 Db7 24. Dxd7 mat.) 22…Pxc7 23. Td1? Ld5? (Hier had Anne Haast de rollen kunnen omdraaien door 23. ….Db7 te spelen.) 24. Pb6 Db7 25. c4? [Arlette van Weersel lijkt de grip op de partij te verliezen. Na 25. Lxc7+ Dxc7 26. Txd5! kan zij het stuk terugwinnen, want 26…exd5 27. Da8+ Ke7 28. Pxd5+ wint de dame.] 25…Lc6 26. b4 Ke8 27. b5 Lxg2 (Mijn computer geeft aan dat de stelling in evenwicht is. Nu zijn beide koningen onveilig.) 28. Lxc7 Lc5 (Beter is 28. …Lh3 29. Pd5 exd5 30. Te1+ Le7 31. b6 dxc4 en zwart staat beter.) 29. Pxd7?
