Gespot 85: Paardpromotie en pat!
Bij het grasduinen in schaakboeken, het doorbladeren van schaaktijdschriften, het surfen op het internet, het bekijken van schaakfilmpjes valt het oog wel eens op interessante stellingen, bijzondere voorvallen, geniale zetten en grappige blunders. In deze rubriek wil ik u die graag voorleggen.
Bent u ook iets tegengekomen? Laat het ons weten.
Deze week volgde ik een aantal livepartijen uit het toernooi, ‘The Dortmund Sparkassen Chess Meeting’. Mijn aandacht werd getrokken door de marathonzitting tussen de Duitser Matthias Bluebaum en de Rus Dmitry Andreikin. Die waren een meeslepend gevecht met elkaar aan het voeren dat 7½ uur en 121 zetten duurde. Wie zegt er nog dat schaken geen topsport is?
De partij Bluebaum (rechts) tegen Andreikin (links), foto genomen van de toernooisite.
Bluebaum speelt een uitstekende partij waarin hij zijn b-pion aan de overkant weet te brengen. Andreikin moet daar een volle toren voor geven en dat betekent dat er een materiaalverhouding ontstaat die onder normale omstandigheden geen problemen zou opleveren. Wit heeft een twee torens en een pion tegen een toren en drie pionnen. Dat mondt op een gegeven moment uit in een eindspel van twee torens tegen toren en één pion. Maar die zwarte pion staat al op de voorlaatste rij en de zwarte toren blijkt een hinderlijke stoorzender voor de witte koning om de laatste pion onschadelijk te maken. Ik heb de partij met een menselijk oog proberen te onderzoeken en ik moet zeggen dat het me soms begon te duizelen. Aanvankelijk gebruikte ik alleen de engine, maar die stond soms flink in de plus, terwijl hij ogenschijnlijk geen enkel plan leek te hebben. Toen heb ik – ten einde raad – de tablebases er maar eens bijgepakt. In mijn analyse staan ze aangeduid met TB. De conclusie is dat Bluebaum op zet 87 de winst weggeeft en hoewel het lijkt dat hij er dichtbij is, geeft Andreikin geen krimp meer. Maar in de lange slotfase zijn er nog veel klippen die zwart moet omzeilen. Extra knap dat de Rus doorzien heeft hoe hij dit uiterst lastige eindspel achter het bord binnen de remisemarge moest houden!
Er duiken varianten op waarin wit ineens lijkt te winnen, totdat zwart soms, volkomen onverwacht, met een paardpromotie weet te ontsnappen. De Duitser spant nog heel wat valstrikken en hij lijkt na 119 zetten toch de winst binnen te kunnen hengelen.
Maar dan… als kers op de taart… komt Andreikin met een onverwachte patwending! Remise is het onrechtvaardige resultaat; tenminste zo voelt het als we meeleven met de arme Duitser die denkt een grote vis aan de haak geslagen te hebben…
Bluebaum, Matthias – Andreikin, Dmitry
In deze stelling won wit een volle toren.
- b8=D Txb8 51. Txb8
Zwart kan nog een paar plaagstootjes plegen en speelt daarom nog even door.
51…f3
Dreigt mat!
- Kg1 Tg2+ 53. Kf1 Kg4
Hij blijft opletten. 53…Txh2?? 54. Txh5+ Kxh5 55. Th8+ zou meteen afgelopen zijn.
- Tf8?! Wit had waarschijnlijk zijn aandacht moeten richten op pion g5 met 54. Tb5 Txh2 [ Wachtzetten zoals 54…Kh4 helpen helemaal niet: 55. Tg7 Tg4 56. Kf2 met winst.] 55. Tg7 waarna het verder gemakkelijk zou zijn.
54…Txh2 55. Thf7 Te2 56. Txf3 Txe4
Zwart heeft nu nog twee verbonden vrijpionnen voor de toren en dat maakt wits taak er niet eenvoudiger op.
- Tf2 Te5
Andreikin speelt onverstoorbaar verder.
- Tg2+ Kh3 59. Tf3+ Kh4 60. Te2 Ta5 61. Kg2 g4 62. Tfe3 Ta4 63. Te1 Ta2+ 64. T3e2 Ta5 65. Te5 Ta2+ 66. T1e2 Ta3 67. Tf5 Ta4 68. Tb2 Ta3 69. Tbb5
Zo gaat er weer een pion af.
69…Ta2+ 70. Tf2 Ta3 71. Tff5 Ta2+ 72. Kf1 Ta1+ 73. Ke2 Ta2+ 74. Kd3 Ta3+
- Kd4
Hij durft niet te ver weg te lopen van de pion omdat het heel lastig valt uit te rekenen of het eindspel van toren tegen pion gewonnen is of niet.
75…Ta4+ 76. Kc3 g3 Het loont de moeite om uit te rekenen hoe het eindspel na 76…Ta3+ 77. Tb3 Txb3+ 78. Kxb3 afloopt. Er blijkt dat zwart remise kan forceren met 78…Kg3! [ 78…g3?? verliest.] 79. Txh5 (zie analysediagram)
79…Kf4!! [ 79…Kf2 80. Tf5+ Ke3 81. Tg5 Kf3 82. Kc2 g3 83. Kd2 Kf2 84. Tf5+ Kg1 85. Ke2 g2 86. Tg5 met winst.] 80. Kc2 g3 81. Th8 g2 82. Tg8 Kf3 83. Kd2 Kf2 84. Tf8+ (zie analysediagram)
84…Kg3! en wit kan niet winnen!
- Txh5+
“Zo die pion is eraf”, moet Bluebaum hier gedacht hebben. De rest kan toch niet moeilijk meer zijn. Maar nu begint het pas!
77…Kg4 78. Tbg5+ Kf3 79. Tg8
Het is van belang om planmatig te blijven spelen. Het idee van wit is duidelijk: hij gaat verdubbelen over de g-lijn. (TB: 1-0 in 33).
79…Kg2 80. Thg5 Ta3+
De meest hardnekkige verdediging.
- Kd2?!
Het wint allemaal nog steeds, maar dit is duidelijk een stap in de verkeerde richting; hij maakt het er zichzelf heel moeilijk mee (TB: 1-0 in 40) . Mijn engine geeft 81. Kd4! (evenals de TB!) En de reden lijkt duidelijk. De koning wordt ingezet om pion g3 van het bord te halen. Een koningsmars naar h5 (om te schuilen achter de toren) wint voor wit. Een mogelijke winstvoering zou als volgt kunnen gaan: 81…Kf2 [ Na 81…Ta4+ 82. Ke3 Ta3+ 83. Kf4 Ta4+ 84. Kf5! (zie analysediagram)
mag wit wel een toren laten ruilen. Dat wordt duidelijk na 84…Ta5+ 85. Kg4 Txg5+ 86. Txg5 Kf2 87. Tf5+ Kg2 88. Tf3 en de pion wordt onschadelijk gemaakt.] 82. T5g7 Nu even geen toren laten ruilen, lijkt het parool. Wit mag pas op torenruil ingaan als de zwarte koning voor zijn pion op g2 staat. [ Waarom er geen toren geruild mag worden, blijkt uit deze variant: 82. Ke4 Ta4+ 83. Kf5 Ta5+ 84. Kg4 Txg5+ 85. Txg5 g2 en zwart dwingt remise af.] 82…Kg2 83. Ke4 De witte koning spoedt zich naar de lijnen op de koningsvleugel. 83…Kh2 84. Kf4 Ta4+ 85. Kf5 Ta5+ 86. Kg4 (zie analysediagram)
86…Ta4+ Zwart kan niet veel anders dan schaakjes blijven geven. [ 86…g2 87. Th8+ Kg1 88. Tb8 wint eenvoudig.] 87. Kh5 Ta5+ 88. Kh4 Ta4+ 89. Tg4 Txg4+ 90. Kxg4 g2 91. Th8+ Kg1 92. Kg3 en dan is het nu echt gedaan met de zwartspeler.
81…Kh2
Zwart kan ook anders verdedigen. Logischer was 81…Kf2 82. T5g7 Kg2 83. Ke2 Kh2 En nu moet wit een constructief winstplan zien te bedenken.
- Ke2 Tb3
Andreikin heeft goed gezien dat nu de witte koning zich op de lijnen onder de derde rij bevindt, het niet eenvoudig is om pion g3 te confisqueren.
- T5g6 Ta3 84. T6g7 Tb3 85. Tg5 Ta3 86. T5g6
86…Tb3
Met het oog op de klok heeft Bluebaum even wat zetten heen en weer gespeeld om tijd te sparen. Nu moet hij bedenken hoe hij progressie kan boeken.
- Te6??
Hiermee geeft wit de winst weg (De Tablebase geeft heel nuchter aan dat het na deze zet potremise staat…) De winst viel te behalen met de volgende manoeuvres, die de TB geeft: 87. Tg5 Ta3 88. Tg4 Tb3 89. Th8+ Zo wordt de zwarte koning voor zijn eigen pion gedwongen. 89…Kg1 90. Ta4 En dan gaat de andere toren naar de damevleugel. 90…Tb1 Om te verhinderen dat wit met de toren op de onderste rij kan komen. 91. Kf3 g2 92. Kg4 (zie analysediagram)
Dit is het ideale veld voor de witte koning. Hij kan de pion van achteren belagen en ondertussen ontneemt hij de vijandelijke koning straks vluchtvelden als die opgejaagd gaat worden. Het plan is simpel nu: Ta3, koning naar g3 en dan Th2 met winst van de pion. 92…Tb7 93. Ta1+ Kf2 94. Tf8+ Ke2 95. Ta2+ En wit wint de pion.
87…g2!
Andreikin vindt de enige zet naar remise!
- Th6+ Kg1 89. Thg6
89…Kh1!
Daar is de eerste pattruc al!
- Th6+
- Txg2 bezorgt zwart een half punt: 90…Tb2+ 91. Kf3 Txg2 92. Txg2 Pat!
90…Kg1 91. Te6
Het staat nog steeds remise, als ik de TB moet geloven.
91…Kh1 92. Th8+ Kg1 93. Td6 Tb2+ 94. Kf3
Dat is wel juist: de koning moet de pion van achteren aanvallen. Maar nog altijd is de stelling remise.
94…Tb3+ 95. Ke2 Hij had misschien beter 95. Kf4 kunnen proberen. Maar na 95…Tb4+ 96. Ke3 Tb3+ is het nog altijd niet duidelijk hoe wit progressie moet boeken. Sterker nog: het is gewoon remise.
95…Tb2+ 96. Kf3 Tb3+ 97. Ke4 Tb4+
Zwart moet de koning blijven achtervolgen. Nog altijd verdedigt Andreikin zich prima.
- Kd3 Het is duidelijk dat wit nu telkens geen toren mag ruilen met bijvoorbeeld 98. Td4 want na 98…Txd4+ 99. Kxd4 Kf2 is het remise.
98…Tb2 99. Ta6 Kf2
Allemaal oké voor zwart tot dusver. Maar ook bij Andreikin zal vermoeidheid hem parten gaan spelen. 99…Tb3+! was wel zo handig en wit zit nu echt met de handen in het haar hoe hij dit moet winnen.
- Tf8+ Kg3
- Ta1
Er valt eigenlijk niets te halen voor wit, maar de verdediging blijft lastig voor zwart in een praktische partij. Wit speelde dit omdat zwart anders zou promoveren. Maar dan wel tot een paard! Bijvoorbeeld: 101. Ta7 g1=P! (zie analysediagram)
De enige zet, die ook meteen remise maakt! [ 101…g1=D?? 102. Tg7+ Kh2 103. Th8#] 102. Tg7+ Kh2 103. Th8+ en nu kan het paard ertussen. 103…Ph3
101…Kh2 102. Th8+ Kg3 103. Tg8+ Kh2 104. Tg5
Nog altijd is wit geen moer opgeschoten. Met zijn laatste zet wil wit weer even tijd winnen. Misschien ook om een schuilplaats voor de koning op h5 te creëren.
104…Tb3+ 105. Kd4 Tb2 106. Te1
Wit ziet ook niet hoe het nou verder moet met deze stelling. Het is en het blijft remise.
106…Ta2 107. Th5+ Kg3 108. Tg5+ Kh2 109. Tg6 Ta4+ 110. Kc5
110…Ta5+
Andreikin blijft de witte koning lastig vallen. Ook 110…Ta3 kwam in aanmerking omdat wit nog altijd geen concreet winstplan heeft.
- Kc4
Helaas, Bluebaum heeft zich voorgenomen om met de koning niet al te ver van de pion te gaan. Maar juist dat had hem een praktische kans kunnen opleveren. Nu had wit een betere voortzetting. 111. Kb4!? Ta2 112. Th6+ (zie analysediagram)
112…Kg3 En dan kan de ongelukkige toren op de eerste rij weer eindelijk de pion van achteren belagen. Dat lukt bijvoorbeeld met 113. Te7 Kf2 [ 113…g1=D? faalt nu op 114. Tg6+ Kf2 115. Tf7+ en de dame gaat verloren.] [ Ook moet onderzocht worden wat een paardpromotie oplevert: 113…g1=P 114. Tg7+ Kf2 115. Th2+ met winst.] 114. Kb3 Ta8 115. Tf6+ Kg1 116. Tg6 en volgens de engine lijkt dit kansrijk voor wit. De TB is ontnuchterend in het oordeel: remise na bijvoorbeeld 116…Kf1
111…Ta2
Andreikin houdt vast aan zijn verdedigingsschema. 111…Ta3 had opnieuw ook gekund. De grap is dat zwart na 112. Te8 zich weer verdedigt meteen paardpromotie: 112…g1=P! met remise.
- Tb1!?
Interessant: torens horen op afstand te werken. Het subtiele verschil tussen de toren hier en die op de e-lijn heeft allemaal te maken met de paardpromotie die in verschillende varianten opduikt.
112…Tc2+ 113. Kd4 Ta2 114. Th6+ Kg3 115. Tb3+ Kf2 116. Tf6+ Kg1
Alles lijkt inmiddels weer oké voor wit. Maar in werkelijkheid is het nog altijd binnen de remisemarge.
- Ke3 Kh2
Wat moet wit nog, zou je zeggen? Maar nog altijd heeft hij die toren tegen slechts één pion voorsprong. Dus Bluebaum gaat verder met de moed der wanhoop.
- Th6+ Kg3 119. Tg6+ Ook met 119. Ke4+ komt wit er niet: 119…Kf2 120. Tf6+ Kg1 en er geen progressie meer mogelijk.
119…Kh2 120. Kf3
Het is gelukt! Wit heeft met de koning pion g2 van achteren weten aan te vallen. Maar wat een wreed ontwaken moet het geweest zijn, toen zwart zijn volgende zet speelde.
120…Tf2+!! 121. Kxf2
En meteen remise gegeven. Bluebaum had er geen trek in om zwarts volgende zet af te wachten… 121. Kxf2 g1=D+! 122. Txg1 Pat! Wat een ontsnapping!
½ – ½
Net nu ik dit artikel geplaatst heb, zie ik dat Chess24 ook een uitgebreid artikel gewijd heeft aan dit curieuze eindspel. Klik op de volgende link: https://chess24.com/en/read/news/dortmund-4-andreikin-s-incredible-escape.
Herman,
De winst voor wit in de variant met Te6 na 92 Kg4 is nog niet zo simpel. Zie de variant die GM Bojkov geeft op chess.com. Ik dacht, zoals jij, na 100… Kg1: waarom geen 101 Th2? Het duurde even voor ik door had dat dan 101… Tf3+! volgt. Ook daarna loert het patmonster nog een paar keer om de hoek.
Overigens is het eindspel toren/toren-toren/paard bepaald niet eenvoudig te verdedigen. Ik heb er een paar jaar geleden naar aanleiding van een partij Kazarian-Lanchava naar gekeken en vond na een hoop gezoek (is niet eenvoudig te vinden) dat de torenpartij volgens de tablebases ergens in de buurt van 30% kans heeft om te winnen (zeg ik uit mijn herinnering). De torens proberen als een stel wolven het schaap (het paard) van zijn herder en hond te scheiden.
Misschien had Bluebaum het toch maar zo moeten proberen – al was je artikel dan nóg langer geworden…
Voor dat ik dit eindspel zag speelde ik altijd al lang door in een volkomen verloren stellingen. Geen disrespect voor de tegenstander hoor, maar eerder statistiek. Bij 1 op de 10 partijen krijg je ineens een pat grap of de tegenstander blundert wat anders. Na dit eindspel is er een nieuw argument bij gekomen. Er zijn schijnbaar op het oog volkomen verloren stellingen (2 torens tegen 1 toren met pion) die zonder table base en engine voor mensen zeer lastig zijn in de praktijk. Wat nu als je op zoiets stuit en het beiden niet door hebt? Dan geeft het niet dat je het niet weet, want je speelt sowieso door en ziet het wel.
Heb het nog even nagekeken (kirill-kryukov.com/chess/tablebases-online/): het aantal stellingen waarin de torenpartij wint in KRR-KRN is ongeveer 40% van het totale aantal stellingen. Veel meer reden dus om door te spelen dan in bijvoorbeeld het veel geziene eindspel KRB-KR – al is er natuurlijk geen mens die begrijpt hoe het moet.
Bedankt voor de aanvullingen. Eindspelen zijn vreselijk moeilijk en tegenwoordig al helemaal omdat ze vaak in een uitvluggerfase moeten worden afgewerkt. Kennis van zaken kan dan heel handig zijn. Zo heb ik bijvoorbeeld het eindspel van T+L vs L al een paar keer gewonnen, hoewel dat theoretisch remise is.
Over het doorspelen in verloren stellingen: ik stond ooit het halve bord voor tegen de Engelse GM Tony Kosten, die maar bleef doorspelen. Toen ik hem mat had gezet, vroeg ik hem waarom hij zichzelf zo zat te pijnigen. Zijn antwoord was dat hij eenmaal in de 100 partijen een halfje weghaalde en dat was voor hem voldoende om het te blijven doen. Ik moet zeggen dat het toch wel een gênante vertoning werd…
Doorspelen in verloren stellingen kan ik nog mee leven. Het wordt pas echt gortig wanneer de tegenstander daarbij ook met opzet de opgespaarde tijd laat aflopen zonder aan het bord te zitten. Dat overkwam mij een paar dagen geleden in Open Gent. De matzet gunde hij mij uiteraard niet. Zie mijn partij tegen Klaus: live.chessbase.com/games/40th-eastman-open-ghent?mv=0&rnd=8&r2=0&isCordova=False
Ik heb hierover de arbiter ingelicht maar hij kon/ wou niets doen. Je hoeft niet aan het bord te zitten wanneer je niet aan zet bent en er bestaat geen regel die zegt dat je onmiddellijk aan het bord moet zitten wanneer je klok wordt ingedrukt om de simpele reden dat je niet altijd kunt zien wanneer de klok wordt ingedrukt. In mijn geval liep mijn tegenstander zelfs op enkele meters van het bord maar deed toch alsof hij niet had gezien dat zijn klok alweer meerdere minuten liep.
Dit is gelukkig iets uiterst zelden voor bordschaak maar komt zeer frequent voor in het correspondentieschaak. Zo werden sommige verloren partijen in het verleden zelfs zo lang gerekt dat de tegenstander ondertussen overleed.
haha, erg grappig dat laatste. maar ergens een zeer legitieme reden om door te spelen, wie wil er immers met verlies de kist in!
@ Herman
T+L vs L moet vast T+L vs T zijn, anders moet je de IM titel inleveren. 😉
@ Brabo
Het wordt een ander verhaal wanneer iemand het vliegtuig moet halen en me daarom ging bedreigen. Ooit werd aan mij gevraagd of ik op wilde geven zodat mijn tegenstander en entourage (zo’n 10 boos kijkende toeschouwers) naar het vliegveld konden vertrekken met zijn allen. Ik stond idd zeer slecht, maar ik had nog kans op een dolle toren. Tja, dat die hele groep hun vlucht wil halen is niet mijn probleem. Ook werd ik meerdere malen gestoord door zijn uitspraken en intimidatie (“I am sure I will win this”) (terwijl ik aan zet was) en de entourage begon me lastig te vallen en te bedreigen toen ik naar de plee liep. Ik vroeg hen op te houden hiermee. Dat gebeurde niet, ze werden bozer. Met 40 minuten op de klok ben ik toen ook maar rond gaan lopen en net doen of ik niet wist dat ik aan zet was haha. Het enige wat ik wilde was de dolle toren truuk proberen. Dat was nog maar enkele zetten, maar die gasten moeten me niet gaan bedreigen. Dan naai ik ze terug. Uiteindelijk vertrok de entourage en ik gok dat mijn tegenstander een nieuwe vlucht heeft moeten boeken. Het probleem was ook dat ik niet even kon zeggen ‘joh ik probeer nog ff of je de dolle toren truuk ziet’ want dan verraad ik mijn plan.
Ik verloor uiteindelijk, geen probleem. Grappiger zou zijn wanneer ik in een totaal verloren stand remise zou hebben geweigerd omdat hij al zijn vliegtuig-kaart had verraden. Haha. Dan hadden die 10 man me gelyncht!
Het was uiteraard T+L vs T.
En dit verhaal met de bedreigingen, dat is inderdaad wel erg gortig.