Rashid Gibiatovich Nezhmetdinov (1912-1974) de onbekende bekende
Onbekend in het Westen, maar in de Sovjetunie was hij beroemd. Zijn naam was synoniem met spectaculaire aanvallen en diepe combinaties. Te vergelijken met de kunststukken van Michail Talj en Alexander Aljechin. Een man met een dubbeltalent bovendien, voor zowel schaken als dammen. Vele malen werd hij schaak- en damkampioen van Rusland. Dat was daarvoor nog nooit vertoond en is daarna ook nooit meer voorgekomen. Maar in het Westen lag en ligt het geheel anders met zijn bekendheid. Toen ik aan een zaal met schakers vroeg wie er ooit van Nezhmetdinov had gehoord, bleek niemand die naam iets te zeggen. De verklaring is dat Nezhmetdinov in een nog niet geglobaliseerde wereld zonder internet leefde, nooit in het Westen gespeeld heeft en nooit grootmeester werd.
Dat laatste is opmerkelijk. Nezhmetdinov had een positieve score tegen de wereldkampioenen (Botwinnik, Smyslov, Talj, Petrosjan en Spassky) maar zijn resultaten waren erg ongelijkmatig. De ene dag won hij van een wereldtopper, de andere dag verloor hij van een veel zwakkere speler. Zonder het initiatief zocht hij complicaties die zich vaak tegen hem keerden. Zijn eigen verklaring was dat hij bepaalde kwaliteiten miste om grootmeester te kunnen zijn. En dat weet hij weer aan het feit dat hij te laat serieus begonnen was met schaken. Op zijn zeventiende namelijk. Je zou ook kunnen zeggen dat hij meer van het spel hield dan van de punten. Maar als hij het initiatief had, kon hij iedereen verslaan. Michail Talj, die vele malen van hem verloor, drukte zijn grote respect voor hem uit door hem als secondant te vragen voor zijn wereldkampioenschapsmatch tegen Botwinnik in 1961.
Laten we nader gaan kennismaken.Lees verder… (pdf)
Beste Wim
Wat een verhaal!
Ik moest meteen denk aan, wijlen, Huub van Dongen. Hij was lyrisch over Nezhmetdinov. Hij vroeg me steeds of ik nog iets ontdekt had op boekengebied van hem! Ik denk dat Huub dit een geweldig artikel zou vinden! Ik begrijp, uit je mooie, enthousiaste artikel dat je eenzelfde liefhebber van hem was als Huub. COMPLIMENTEN!
Dank je. Het enthousiasme groeide bij het maken.
Prachtig artikel! Mij staat bij dat Sosonko ook over hem heeft geschreven. Ik kon het niet (zo gauw) vinden in de drie delen over het Russische schaken die bij New in Chess zijn uitgegeven (Russian silhouettes etc.). In ieder geval niet in een apart hoofdstuk. Kan ook zijn dat hij prominent voorkomt in een van Genna’s hoofdstukken/artikelen over Tal.Misschien in een nummer van New in Chess? Ik hoop dat Sosonko op dit artikel wordt geattendeerd en misschien reageert.
Dat kan ik me niet herinneren. Sosonko heeft wel een verhaal geschreven over een schaker die op een bijzondere manier Nezhmetdinov ontmoette. Dat was de ‘master of blitz’ Genrikh Chepukaitis uit Leningrad. Hij was één van de beste blitzspelers van zijn tijd waar de meeste grootmeesters niet tegenop konden. Een soort Bosboom dus. Hij beschrijft die ontmoeting zelf.
Op een dag had had hij afgesproken met Talj maar toen hij zich bij zijn appartement vervoegde was Talj er niet maar wel een oudere man. C. dacht dat het Talj’s oom was want in die tijd reisde Talj vaak met zijn oom. Ze gingen vluggeren en je begrijpt het al. C. verloor de eerste en de volgende vijf. In zijn eigen woorden: ik ging steeds in vlammen op en ik voelde me vreselijk in verlegenheid gebracht. Pas toen Talj terug was gekomen hoorde hij tegen wie hij gespeeld had.
Prachtige bijdrage Wim, bedankt daarvoor. In “Schakend Sliedrecht” heeft in 2004 ook een fraaie bijdrage gestaan over Rashid Nezhmetdinov. Auteur daarvan was de veel te jong (in 2007 op 49-jarige leeftijd) overleden Rob Klop. Als je belangstelling hebt voor deze bijdrage mail me dan even: redactie@schakendsliedrecht.nl.
Ik had al over deze schaker gelezen, maar dit overtreft alles. Misschien lukt het me een foto van Nezhmetdinov mee te sturen. Het is de staande man, vierde van links.
Spartak teamkampioenschap 1954. De volgende foto is uit hetzelfde jaar en onderstreept de vriendschap tussen Nezhmetdinov en Talj.
Nezhmetdinov is nooit schaak- en damkampioen van Rusland geweest. Wel van de RSFSR, de Russische Federatie.
Da’s hetzelfde, René!
Van de Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek. Ik heb me een vereenvoudiging gepermitteerd 😉 Hij is inderdaad nooit kampioen van de Sovjet-Unie (USSR) geweest.
Wim, ik heb nergens kunnen vinden dat hij ook damkampioen van Rusland is geweest. Wel 5x schaakkampioen. Zie b.v. zijn Russische Wikipediapagina.
Het gaat om Russisch dammen, checkers. Zie mijn voetnoot. Hij speelde dat vooral in zijn jonge jaren. Zie en.wikipedia.org/wiki/Rashid_Nezhmetdinov
Jawel, maar jij zegt dat hij kampioen van Rusland (RSFSR) in het dammen (64 velden) is geweest en dat betwijfel ik.
Mag, we zijn er beiden niet bij geweest. Maar als ik lieg dan lieg ik in commissie 😉 Nogmaals zie Wikipedia: ‘He later won the Russian Checkers Championship at least once’
En Checkers en Russisch dammen zijn trouwens niet hetzelfde.
Russian checkers en international checkers verschillen niet veel. Maar we dwalen af…;-)
Ik heb vroeger het blad 64 gelezen, waarin zowel het schaken als het dammen op 64 velden in de Sovjet Unie werd besproken. Maar wat Nezhmetdinov betreft dit citaat uit de Engelse Wikipedia:
During World War II, Nezhmetdinov served in the military, thus delaying the further progress of his chess career until 1946. In 1949, the Russian Checkers Semifinals were held in Kazan. Nezhmetdinov attended as a spectator, but when one of the participants failed to show up, Nezhmetdinov agreed to substitute for him even though he hadn’t played checkers for 15 years. He won every game, qualifying him for the Finals, which were to be held immediately after a chess tournament in which he was also participating. He won the tournament and immediately thereafter placed second in the Russian Checkers Championship.[citation needed]
Ik vind het niet zo interessant om welke vorm van dammen het gaat. Het is sowieso een curiosum, die dubbele titel.
Ik heb ontdekt dat er veel varianten zijn van dammen, maar wat Nezhmetdinov aangaat geeft een andere website niet aan dat hij Russisch kampioen dammen op de 64 velden was.
Nezhmetdinov had a natural talent for both chess and checkers. He learned chess by watching others play at a chess club, whereupon he challenged one of the players, won, and then challenged another player, winning that game as well. At 15, he played in Kazan’s Tournament of Pioneers, winning all 15 games. He also learned to play checkers at this time. During the same month in which he learned the game, he won Kazan’s checkers semi-final and placed second in the finals. In the same year, he placed sixth in the Russian Checkers Championship. Later, however, he gave up checkers for chess.
Daar ontbreekt dus een criuciaal zinnetje. Zie en.m.wikipedia.org/wiki/Rashid_Nezhmetdinov Zeker is in ieder geval dat hij na 15 jaar niet meer gedamd te hebben in 1950 tweede werd. Dat lijkt me bijzonder genoeg.
Zeker een bijzondere persoon die Nezhmetdinov. En ook nog iemand met een schaakgraf. (Onder een schaakgraf verstaan wij: een graf waarop in woord en/of beeld iets (bij) staat aangegeven dat naar schaken verwijst.)
De Motiefgroep Schaken geeft binnenkort een Special Schaakgraven uit. En in die special komt dus ook Nezhmetdinov voor. (Foto en gegevens van het graf, geboorte- en sterfdatum, alsmede een korte levensbeschrijving.)
Onder de 96 (nieuwe) schaakgraven in deze Special zit overigens nog een vergelijkbare opmerkelijk persoon, wereldkampioenskandidaat (schaken) en tevens meesterniveau dammer. Iemand die zowel schaak- als dam-blindsimultaan met elkaar combineerde, namelijk Harry Nelson Pillsbury