Belevenissen van een arbiter: waar is het gezond verstand gebleven?
Om de vier jaar zijn er wijzigingen in de spelregels voor het schaakspel. Iedereen die hiervoor een idee heeft kan een voorstel indienen dat via de eigen bond naar de FIDE gestuurd wordt. Dan is het natuurlijk wel afwachten of zo’n voorstel door de ballotagecommissie komt. En het is helemaal afwachten wat de bonzen van de FIDE zelf verzinnen om te veranderen! De laatste paar keren na het bekend worden van de wijzigingen, stel ik mijzelf dan ook steeds de vraag: waar is het gezond verstand gebleven? Zo is in 2009 de verzuimtijd van een uur eruit gehaald. Zero tolerance dus, leuk voor de toptoernooien maar onwerkbaar voor de rest van de schaakwereld. Voor hen dient ieder toernooireglement weer uitgebreid te worden om een ontsnappingsclausule in te bouwen. Waarom niet andersom? Waarom niet alleen voor de toptoernooien, waar men dat wil, een artikel extra in het reglement voor geen verzuimtijd? Het zal wel te simpel zijn.
Bij de wijzigingen in 2014 (inderdaad, een jaar te laat) wordt artikel 9.6 geïntroduceerd: de arbiter moet de partij remise verklaren na 5x zetherhaling of als er 75 zetten lang geen stuk is geslagen of een pion is verzet. Een wel begrijpelijke toevoeging aan de regels om met het tegenwoordige increment een partij niet tot in de eeuwigheid voort te laten duren als spelers weigeren of vergeten remise te claimen. Onbegrijpelijk was dat jaar de mate van aanpassing van de rapid- en snelschaakregels. In de voorlopige wijzigingen was daar nog weinig van te merken, maar bij de definitieve vaststelling van de regels was het zeker voor arbiters aardig op de schop gegaan. Die moesten vanaf dan bij van alles en nog wat in gaan grijpen terwijl hiervoor het rapid- en snelschaak voor de spelers was. Een arbiter wilde alleen de uitslag horen of moest optreden als hij erbij geroepen werd. Vervelend dat jaar was de toevoeging dat ook bij rapidschaak een onreglementaire zet tot verlies kan leiden. Denk eens in wat dit betekent voor de beginnende jeugd die onbekommerd toernooitjes wil spelen. De regels maar wat aanpassen lijkt de beste oplossing hiervoor.
Dan nu naar de veranderingen die ingegaan zijn per 1 juli 2017 (ja, ze liggen weer op schema). Die zijn raar tot stand gekomen. The General Assembly heeft in Baku in 2016 een aantal wijzigingen goedgekeurd met de bepaling dat de Presendential Board op voordracht van The Rules en Tournament Commission nog wat wijzigingen aan mocht brengen. Op deze manier negeerden ze de statuten. Een vreemde gang van zaken. Helemaal toen bleek dat die later bepaalde wijzigingen compleet anders waren dan de goedgekeurde in Baku. Hoe hebben ze het toch weer verzonnen. Niet alleen de wijzigingen maar ook de manier waarop.
Toen de rookwolken van dit gespartel waren opgetrokken bleken de heren het volgende voor de schakers in petto te hebben. Artikel 7 (Onregelmatigheden) is het hardst gekraakt: 7.3. Als een partij begonnen is met verwisselde kleuren en er zijn minder dan 10 zetten gedaan dan moet er opnieuw begonnen worden. Dit was altijd opnieuw beginnen, tenzij de arbiter anders beslist. Nieuw zijn 7.7: met twee handen een zet doen, en 7.8: de klok indrukken zonder een zet gedaan te hebben. Beide overtredingen worden nu gezien als een onreglementaire zet. Een kleine verandering in 9.6: de arbiter moet nu de partij remise verklaren na 5x dezelfde stelling in plaats van 5x zetherhaling. En als laatste nog een fraaie in het Rapid – en snelschaak – reglement (A4.5): ‘The arbiter kan also call a flagfall, if he observes it.’ Vrij vertaald: de arbiter mag ingrijpen bij een geconstateerde vlagval.
Er vallen wel wat kanttekeningen te plaatsen bij de belangrijkste wijzigingen in het FIDE-reglement. Is het echt nodig om spelen met twee handen en de klok indrukken zonder een zet te doen, als onreglementaire zetten te beschouwen? Is het niet beter om aan de arbiter over te laten om afhankelijk van de omstandigheden eventuele maatregelen te nemen? Zo erg zijn deze overtredingen nu ook weer niet. En iedere extra regel brengt weer problemen met zich mee. Wat als je rokeert met twee handen en je komt daar achter voordat je de klok indrukt. Hoe dit te corrigeren? Terugzetten en de zet maar overdoen met één hand lijkt mij een oplossing. Denk ook aan een onreglementaire rokade– of promotiezet, uitgevoerd met twee handen. Telt dit dan als één of twee onreglementaire zetten? In een gewone partij verlies je al na twee onreglementaire zetten! Hoe zit dat met die nieuwe artikelen erbij? Na nauwkeurige bestudering van het reglement is ieder het wel over de laatste vraag eens: je mag meerdere fouten maken. Pas na twee keer met twee handen spelen of twee keer onrechtmatig de klok indrukken verlies je de partij. En ook dus na twee keer een gewone onreglementaire zet.
Dat remise verklaren in 9.6 bij 5x dezelfde stelling in plaats van 5x zetherhaling is ook zoiets. Dat 5x zetherhaling is al moeilijk te constateren, vooral als er snel gespeeld wordt. Maar 5x dezelfde stelling is meestal niet te doen. Daar dient dan een reconstructie voor plaats te vinden. Maar is het verstandig om het spel stil te leggen als je er niet zeker van bent? En soms is er helemaal geen notatie meer voorhanden. Wat dan? Nee, dit is een onwerkbare regel zonder liveborden waar je de computer nog kan raadplegen.
En dan het toegevoegde artikel bij het rapid – en snelschaak – reglement (A4.5), dat de arbiter een vlagval ‘mag’ melden. Wat moet je hier nu mee? Je moet iets doen of je moet iets niet doen, maar niet zo’n halfslachtige regel die waarschijnlijk ontstaan is door de controverse tussen voor- en tegenstanders om het rapid- en snelschaakreglement zoveel mogelijk gelijk te trekken met het gewone schaak.
Begin juli verscheen er op de FIDE-website een artikel met de titel: Interpretations of the new laws of chess, valid from 1 july 2017. De inhoud is samengesteld door een commissie van internationale arbiters en geeft op 10 punten verduidelijking van de spelegels weer. Nou ja, verduidelijking is eigenlijk niet het juiste woord. De interpretaties staan soms veraf van de tekst in het reglement! Een paar kwesties die ter sprake zijn gekomen bij de kanttekeningen hierboven worden behandeld in het artikel. Met twee handen een onreglementaire zet uitvoeren wordt gezien als één onreglementaire zet. Dat weten we dan. Maar let wel dat bij dit artikel (7.7) niet hoort het met één hand zetten en met de andere hand de klok indrukken. Dit mag weer afgedaan worden met een waarschuwing. ’t Is dat je het maar weet. Er staat ook een uitleg in over het aantal onreglementaire zetten dat je mag doen voor de partij verloren verklaard wordt. In tegenstelling tot de tekst in het reglement verlies je na iedere tweede onreglementaire zet de partij, van welk soort die ook is. Dat is toch wel schokkend om te lezen. Waarom wordt dit niet duidelijk gemaakt in het reglement? Hoe gaan we dat nu in de praktijk doen? En het wordt nog erger. Staat er niet in het nieuwe reglement dat de arbiter bij rapid- en snelschaak de vlagval mag melden? Voor de zekerheid wordt dit nog even toegelicht: als arbiter moet je de vlagval melden. Logisch toch? Zo’n commissie moet natuurlijk wel wat te melden hebben. Nou, dat is ze gelukt.
De kans dat de gewone schaker of een topschaker met al die besproken – volgens velen – futiliteiten in aanraking komt, lijkt niet groot. Toch gaat het voorkomen en als je er dan bij betrokken bent, is het best wel prettig om op de hoogte te zijn van wat ‘de wijze heren’ voor ons weer voor de komende vier jaar bekokstoofd hebben. Ik herhaal het nog maar een keer, al zal het antwoord op de vraag wel nooit duidelijk worden: waar is het gezond verstand gebleven?
Een mooi verhaal weer, Jan! Ik vind het ook onzin om iedere vier jaar het reglement te wijzigen, maar ik denk wel dat de gewone schaker hier helaas zeker mee te maken zal krijgen.
7.3 – (verwisselde kleuren) komt zelden voor. Inderdaad een futiliteit.
7.7 – (twee handen) komt vrij vaak voor. Ik ben wel blij met deze nieuwe regel, want ik beschouw dit als hinderen van de tegenstander. Dit geldt niet voor iedereen, maar ik vind het nogal storend wanneer iemand met twee armen over het bord aan “maaien” is.
7.8 – (klok indrukken zonder zet) bij het snelschaken gebeurt dit soms, meestal onopzettelijk, maar je hebt dan een vertraagde filmopname nodig om het echt te kunnen constateren. Verder lijkt mij dit onmogelijk te bewijzen als er geen arbiter bij staat als getuige.
A4.5 – (arbiter meldt vlagval) inderdaad zeer dubieus, zeker als de arbiter mag kiezen. Maar ook als hij de vlagval moet melden, dan kan hij dit nog altijd nalaten, desgewenst, met de (valse) verklaring dat hij de vlagval niet heeft geconstateerd. Deze regel kan van belang zijn bij competitiewedstrijden waarbij een lid van de thuisclub als arbiter optreedt. Hij kan dan (onsportief) zijn eigen club bevoordelen, met een beroep op artikel A4.5.
Maar als ik het goed heb begrepen, zijn we er nu weer voor vier jaar vanaf.
Wat ik altijd wel mooi geregeld vond in voorgaande reglementsversies, was dat de arbiter de vrijheid had wélke straf hij bij een overtreding kon uitdelen. Tijdcompensatie voor de tegenstander in het geval van een ongelukje, maar eventueel ook verlies van de partij als je bewust voordeel probeert te verkrijgen met eenzelfde overtreding. Smeets drukte ooit Radjabovs klok in toen deze in wederzijdse hoge tijdnood wat stukken had omgegooid – kan ik in ieder geval begrijpen. Maar nu het volgende geval. Ik zit in hoge tijdnood en mijn tegenstander heeft nog een uur. De wedstrijdleider is net iets aan het oplossen in een andere, verre hoek van de zaal. Ik druk zonder te zetten de klok in (natuurlijk liefst als mijn tegenstander net even van het bord weg is). Mijn tegenstander kan alleen maar de klok stilzetten, de wedstrijdleider halen en hij krijgt er twee nutteloze minuten bij. Ik heb wat bedenktijd gewonnen, maar kan niet zwaarder bestraft worden dan Smeets volgens de huidige regels bestraft zou worden!
Haha. Heel mooi gevonden. Je moet alleen wel een enorme autist zijn die de hoon en sociale uitsluiting aan kan die volgt op dat soort onsportief gedrag. Geen enkel reglement kan de complete werkelijkheid vangen. Beetje meewerken moet eigenlijk wel om het leuk te houden. Gelukkig ben ik te slecht om voor de grote knikkers te spelen in een laatste ronde, dus ik hoef niet eens na te denken over deze truuk.
Jaap, je geeft precies aan waar het om draait: geen enkel reglement kan de complete werkelijkheid vangen. Daarom moet je arbiters enige vrijheid laten – iets waar artikel 7.5.3 afstand van lijkt te nemen.
Ongelukkige uitspraak Jaap. Mensen met een stoornis in het autistisch spectrum (ik noem ze liever zo) staan er juist om bekend dat ze eerlijkheid boven alles stellen en juist niet goed tegen onrecht kunnen…
Oh ja, best dom van me. Ik weet er eigenlijk weinig vanaf. Laat ik het veranderen in: dommerik. Net als ik. Rijmt nog ook.
Radjabov kreeg destijds geen nul voor het voorkomen van een nederlaag met een regelovertreding. Dus die vrijheid is mooi, maar als zelfs op het hoogste niveau arbiters het al niet weten hebben spelers er weinig aan…
Hoe moet ik de promotie van een pion tot dame uitvoeren met één hand?
1) Ik zet de pion op het promotieveld.
2) Ik laat de pion los.
3a) Tegenstander claimt op dat moment een onreglementaire zet.
3b) Ik pak met dezelfde hand de dame.
4a) Tegenstander zet klok stil en haalt arbiter.
4b) Ik tik met mijn dame de pion van het promotieveld en plaats de dame op het vrijgekomen veld.
5) We vervolgen de partij in pais en vree of iets anders.
3a lijkt me niet van toepassing als je je klok nog niet hebt ingedrukt.
Volgens mij mag je ook eerst de dame op het promotieveld zetten en daarna de pion van de zevende rij verwijderen.
Dit werd besproken in www.schaaksite.nl/2012/04/21/de-russische-promotiezet/
Maar helemaal duidelijk is het me nog niet, want ook van die “Russische promotie” zijn er kennelijk weer twee varianten:
1. Je zet eerst een nieuw stuk op het promotieveld en haalt daarna de pion van de zevende rij weg.
2. Je haalt eerst de pion van de zevende rij weg en plaats daarna een nieuw stuk op het promotieveld.
Nog complexer wordt het wanneer de pion een stuk op de achtste rij slaat. Het meest logisch en praktisch lijkt mij de volgende methode:
– Je slaat eerst met de pion het stuk op de achtste rij.
– Je “slaat” vervolgens met de nieuwe dame (of toren/loper/paard) je eigen pion op de achtste rij.
Dit kan allemaal met één hand.
Nieuwe vraag: mag je met je andere hand alvast de dame pakken waarmee je later wil promoveren?
Het FIDE handboek geeft antwoord op mijn vraag:
4.6 – De promotie kan op verschillende manieren worden uitgevoerd:
4.6.1 – the pion hoeft niet op het veld van aankomst te worden geplaatst,
4.6.2 – het verwijderen van de pion en het plaatsen van een nieuw stuk op het promotieveld mag in elke volgorde plaatsvinden,
4.6.3 – als een stuk van de tegenstander op het promotieveld staat, dan moet dit worden geslagen.
Die “Russische” promotie is dus in beide varianten toegestaan!
In het FIDE handboek staat letterlijk:
“7.7.1 – If a player uses two hands to make a single move (in case of castling, capturing or promotion), it shall be considered as an illegal move.”
Oftewel:
Indien een speler twee handen gebruikt om één enkele zet (in het geval van rokeren, slaan of promotie) uit te voeren, dan zal dit worden beschouwd als een illegale zet.
Als arbiter zou ik zelf niet moeilijk doen over het wel of niet met twee handen uitvoeren van een slagpromotie. Persoonlijk vind ik dat als de intentie duidelijk is en dat net netjes verloopt dat het wel goed is, ongeacht of er 1 of 2 handen worden gebruikt.
Als je hierop winst zou willen claimen dan moet je je toch afvragen of je nog wel van schaken houdt en niet een andere hobby moet gaan zoeken…. Beetje een kansloos idee om daarop te willen winnen.