Schaakrubrieken weekend van 11 november 2017
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
De Chinese onsterfelijke
Nederland moest een tandje bijzetten toen het halverwege het Europese kampioenschap in Chersonissos op de achttiende plaats stond, en dat deed het ook. Nederland werd uiteindelijk negende. Niet opzienbarend, wel netjes; in rating was het het tiende land. Azerbajdzjan werd Europees kampioen, voor de derde keer al. Het heeft slechts ongeveer tien miljoen inwoners, maar het is wel een schaakland. Kasparov werd in de hoofdstad Baku geboren en daar als klein schakertje tot wereldkampioen opgeleid, en hij woonde er tot hij in 1990 tijdens de anti-Armeense pogrom in Baku met zijn familie naar Moskou vluchtte. De sterkste Azerbajdzjaanse schaker van nu, Sjachriar Mamedjarov, is na het EK derde van de wereld op de ratinglijst. Terwijl de Europese schaakogen, om het vreemde woord maar eens te gebruiken, gericht waren op Chersonissos, werd in de Chinese stad Tianjin een geweldige partij gespeeld voor de Chinese clubcompetitie. De havenstad Tianjin heeft vijftien miljoen inwoners en wordt de hoofdstad van de Chinese censuur genoemd. Wat zou mijn aardrijkskundige kennis zijn zonder schaken? Ding Liren, die zich in september bij de World Cup plaatste voor het kandidatentoernooi van volgend jaar, won tegen Bai Jinshi een partij die meteen werd uitgeroepen tot de partij van het jaar en tot de ‘Chinese onsterfelijke’. De Europese onsterfelijke werd in 1851 gespeeld, dus onsterfelijkheid wordt niet elke dag verdiend. De lof was terecht. Na zwarts dameoffer maakt wit van schrik een ernstige fout, maar dat is nauwelijks een smet op de partij; zonder fouten geen spektakel. Het vervolg is een lust voor het oog. ‘Fladder als een vlinder, steek als een bij’, schreef een Russische commentator over de sierlijke manoeuvres van zwarts toren. Er is een opeenvolging van mooie plaatjes en het mooiste is de slotstelling, waar alle zwarte stukken meedoen aan de koningsjacht. Alleen pion a7 doet niets, maar ieder succesvol regiment heeft wel een outsider, voor de saamhorigheid van de rest.
Bai Jinshi-Ding Liren, Chinese teamcompetitie, Tianjin 2017
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pc3 Lb4 4. Pf3 0-0 5. Lg5 c5 6. e3 cxd4 7. Dxd4 Pc6 8. Dd3 h6 9. Lh4 d5 10. Td1 g5 11. Lg3 Pe4 12. Pd2 Pc5 13. Dc2 Wit speelt riskant, want hij heeft een achterstand in ontwikkeling en zijn koning staat in het midden. Het gaat nog net. 13…d4 14. Pf3 e5 15. Pxe5 dxc3 Wie zou de verleiding kunnen weerstaan? Nodig was het dameoffer niet, want 15…Te8 was ook goed speelbaar. 16. Txd8 cxb2+ 17. Ke2 Wit loopt zijn ondergang tegemoet. Hij moest 17. Td2 doen en dan zou na 17…Td8 zowel 18. Pf3 Lg4 19. Dxb2 Lxf3 20. gxf3 Txd2 als 18. Ld3 Pxe5 19. Lh7+ Kf8 20. Lxe5 Txd2 tot een ongeveer gelijk eindspel leiden. 17…Txd8 18. Dxb2 Pa4 19. Dc2 Pc3+ 20. Kf3 Td4 Fraai. Wit mag de toren niet nemen en er dreigt 21…g4+ en mat. 21. h3 h5 22. Lh2 g4+ 23. Kg3 Td2 Een sierlijke variatie op zijn 20ste zet. Weer mag wit de toren niet nemen. 24. Db3 Pe4+ 25. Kh4 Le7+ 26. Kxh5 Kg7 27. Lf4 Lf5 28. Lh6+ Kh7 29. Dxb7 Txf2 30. Lg5 Th8 31. Pxf7 Lg6+ 32. Kxg4 Pe5+
Schier onverslaanbaar powerschaak
Nederland voldeed bij het EK voor landenteams met de negende plaats aan de bescheiden verwachtingen. ‘We hebben ditmaal geen bijster sterke ploeg’, zei eerste bordspeler Anish Giri van tevoren. Captain Loek van Wely was evenmin optimistisch. Hij maakte zich vooraf zorgen over de matige vorm van Benjamin Bok en Ivan Sokolov, die aan het derde en vierde bord de puntenleveranciers zouden moeten zijn. Die zorgen bleken terecht. Bok en Sokolov eindigden beiden met 2,5 uit 6 in de min. Dat Nederland zich in de subtop handhaafde, was te danken aan Giri en Erwin L’Ami, die de eerste twee borden naar behoren verdedigden en vooral aan Jorden van Foreest die als reservespeler uitstekend debuteerde met een score van 5 uit 7. Spannend was de strijd om de toernooizege. Met een homogeen team zonder de sterren Kramnik en Karjakin was Rusland op de juiste weg tot de kansen keerden door een zware 3-1 nederlaag tegen Azerbeidzjan in de voorlaatste ronde. De Azeri’s namen de leiding over en hielden die in de slotronde ternauwernood vast met een 2-2 tegen Oekraïne. Rusland behaalde evenveel matchpunten als Azerbeidzjan, maar werd door het Sonnenborn-Berger tiebreaksysteem verwezen naar de tweede plaats. De wedstrijd tussen de eerste- en tweedeprijswinnaars was het hoogtepunt van het toernooi. Aan het eerste bord was Alexander Grisjoek niet bestand tegen het powerschaak van de Azerbeidzjaanse kopman Sjachriar Mamedjarov.
Grisjoek-Mamedjarov EK Chersonissos 2017
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 a6 4. La4 d6 5. 0-0 Ld7 6. Te1 g5 Viktor Kortsjnoi was in het door hem gewonnen Hoogovenstoernooi in 1968 met een score van 10,5 uit 11 op weg naar een record voor de eeuwigheid, tot Lajos Portisch hem in de twaalfde ronde met deze gewaagde zet verraste. Kortsjnoi verloor door een blunder en sloot het toernooi af met drie korte remises. 7. L×c6 b×c6 8. d4 g4 9. Pfd2 e×d4 10. Pb3 Pe7 Na 10 … c5 11. c3 d×c3 12. P×c3 heeft wit mooi spel voor de geofferde pion.11. P×d4 Lg7 12. Pc3 0-0 13. Lg5 f6 14. Le3 De8 15. Dd3 Df7 16. Dd2 Om 16 … f5 te ontmoedigen. Na 16. e×f5 P×f5 17. P×f5 L×f5 18. Ld4 staat wit beter. 16 … Dg6 17. Lf4 h5 18. b4 h4 19. a4 Dh5 20. Le3 h3 21. Pce2 h×g2 22. Pf4 Dh7 23. Pfe6 L×e6 24. P×e6
Ten koste van een kwaliteit krijgt het paard veld f3 in het vizier.
25. P×f8 T×f8 26. Lf4 f5! 27. e×f5 Ph4 28. Ta3 D×f5 29. Lg5 Pf3+ 30. T×f3 g×f3 31. Lh6 Dd5 32. Dc1?Het eindspel na 32. D×d5 c×d5 is hopeloos voor wit, maar na 32. De3! gaat de strijd voort. 32 … Lc3! 33. Te3 Ld4 34. Td3 Te8 35. c3
EK 2017
Het Europees Kampioenschap voor landenteams dat op Kreta werd gehouden leverde minder verrassingen op dan de serie Europese financiële hulppakketten voor Griekenland. Bij de start was de papieren voorspelling 1.Rusland 2.Azerbeidzjan 3.Oekraïne en Nederland op 10. Na de volle negen ronden was het verschil dat Azerbeidzjan de gouden medaille kreeg en Nederland op plaats 9 eindigde. Bij de vrouwen voorspelden de statistieken 1.Rusland 2.Georgië 3.Oekraïne en Nederland op 14 en zo geschiedde. Voor de spanning richten wij dan maar het oog op de individuele scores. Wie deed het goed en wie niet?
Bord 1 Anish Giri: prima kopman, hij had zelfs na acht ronden de gouden individuele medaille in handen met 5,5 punt maar verloor in de slotronde van de Sloveense grootmeester Luka Lenic.
Bord 2 Erwin l’Ami: heel gedegen opererend kwam hij volledig tot zijn recht aan dat hoge bord om de zware klappen op te vangen. Met 4,5 uit 8 voldeed Erwin ruim aan de verwachting.
Bord 3 Benjamin Bok: dit was zijn toernooi niet. Met 2,5 uit 6 door vijf remises bracht Benjamin te weinig. Hij begon met griep en kwam kennelijk gedurende het evenement toch niet meer op krachten. Aan dit bord moet feitelijk juist gescoord worden.
Bord 4 Ivan Sokolov: stelde helaas teleur en hem kennende zal hij zijn eigen grootste criticaster zijn. Met 2,5 uit 6 presteerde hij het meest onder zijn eigen niveau terwijl hij als zwaargewicht door teamcaptain Loek van Wely juist aan het laagste bord was geplaatst om de zekere punten te pakken.
Bord 4 Jorden van Foreest: als vliegende keep voldeed Jorden ruim aan de verwachtingen. Hij werd daarom ook vaak opgesteld en met 5 uit 7 was hij niet alleen een belangrijke teamspeler maar verdiende hij ook de bronzen medaille aan bord 4!
A. Giri – P. Eljanov, na 33.La4-c2
Wit heeft algehele stellingsdruk en er dreigt simpelweg 34.Lxf5. Zwart wil niet graag f5 ondersteunen met 33…g6 omdat dan zijn koning onveiliger komt te staan. Hij bezwijkt in tijdnood en onder de omstandigheden: 33…Dd7? 34.Txe6! Txe6 35.Dxf5 g6 36.Dxe6 Dxe6 37.Txe6 Pxc3 38.Txg6 zwart gaf op, al zijn pionnen worden opgegeten. Hierdoor won Nederland met 2,5-1,5 van Oekraïne.
E. l’Ami – S. Movsesian, na 34…Tc8-c7
Een razend ingewikkelde stelling bij Nederland – Armenië. Wit heeft bewust een kwaliteit geofferd en zijn opmerkelijke pionnenstructuur is gevaarlijk. De vraag is hoe de partij was verder gegaan als wit afwacht met 35.Kf3. 35.f5!? g5? Nu komen die pionnen tot leven en pakt wit het initiatief. Na 35.Tcc8 36.Pxb7 gxf5 37.Txg8 Txg8 38.Pd6 Kg6 zijn de pionnen onder controle. 36.e6! g4 37.e7 Te8 38.Kf2 b6 39.Pd3 c5 40.Pf4 Td7 41.Td1 d4 42.e4 Dat is wel een groot verschil met de diagramstelling. Zo’n pionnenfront is niet te stoppen. 42…Kh7 43.Pd5 Tb8 44.Kg3 en zwart gaf op, wit kan op vele manieren winnen.
J. Stocek – J. van Foreest, na 57.De3-e4
De partij was tot hier gelijk opgegaan en een mogelijk vervolg zou kunnen zijn 57…Dg5 58.e6 Te7 59.Td5 Dc1+ 60.Kh2 Txe6 61.Txh5+ Kg7 62.Te5 Txe5 63.Dxe5+ Kg8 64.De8+ met remise. Jorden probeert nog wat: 57…c4!? 58.bxc4 Tb7 59.c5 b3 60.c6 Tb5 61.Td7 De6 62.Tb7? Dat geeft de partij pardoes weg. Na 62.Dd3 Tc5 63.Dd6 Dxd6 64.exd6 Kg7 65.Tb7 Txd6 66.Txb3 Txe6 kon men ophouden. 62…Txb7 63.cxb7 Db6 64.Dd5?Een blunder komt zelden alleen. Wit kon nog een beetje doormodderen met 64.f4 b2 65.Db1 Dxb7 66.f5 Db4 67.fxg6+ fxg6 68.e6 en misschien dat er ergens een eeuwig schaak uit de lucht komt vallen.
64…Kg7 65.e6 b2en wit gaf op.
Gedenkt uwe voorgangeren dat geldt zeker ook voor de schakers die van de grootmeesters uit de vorige eeuwen nog heel wat kunnen leren, zeker omdat deze vaak nog hun spannende partij mochten afbreken en dan op de hotelkamer, al of niet met secondanten, de mooiste eindspelen bedachten. Zelfs de speelstijl van de negentiende eeuw is voor beginnende schakers leerzaam omdat volgens deskundigen de beginnende schaker in feite ook de schaakgeschiedenis doormaakt. Dat de computer al die beroemde voorbeelden uit de dagen van Olim kan ontmaskeren is in dit verband dus absoluut niet van belang. Daarom is de serie van Chess Evolution: Legendary Chess Careers ook zo waardevol.
En nu zijn er weer twee delen over Alexander Beliavsky, die tussen 1970 en 1990 na Karpov/Kasparov de nummer drie van de USSR en dus van de wereld was. Hij werd geboren in Lviv, zoals het vroegere Lemberg sinds de Tweede Wereldoorlog heet. Veel Joden kwamen in deze stad om. De chaos in Midden- Europa zien we ook bij Beliavsky. Hij is inmiddels Sloveen geworden. In 1973 was hij wereldkampioen bij de jeugd. Ooit won hij zowel Interpolis als de Hoogovens. Hij was ook meermaals kampioen van de USSR. Schrijver Tibor Karoly interviewt hem en dat betekent dat we niet alleen intens kennismaken met deze grootmeester, maar ook goed inzicht krijgen in zijn bedenksels en overwegingen tijdens de partij. Het is een prachtig eerbetoon, met veel prachtige partijen, partijfragmenten, boeiende eindspelen en opgaven (ISBN deel 1 978-615-80713-8-3, deel twee idem-9-0. Prijs 24,95.)
Hier verslaat hij de man die volgens velen de sterkste schaker aller tijden is, Beliavsky-Kasparov 1.d4 Pf6 2.c4 c5 3.d5 c6 4.Pc3 exd 5. cxd d6 de Ben Oni dus. 6.e4 g6 7.Le2 agressiever f4 7..Lg7 8.Pf3 0-0 9.0–0 Lg4 10. Lf4 Te8 11. Pd2 Lxe2 12.Dxe2 een soort Überdeckung van e4. 12..Ph5 13. Le3 Pd7 14.a4 a6 15.a5. Uit de boeken weten we dat Beliavsky graag op de damevleugel speelt. 15..Dh4 16.Pc4, het bekende veld voor het paard in de ben Oni Pf4 17.Df3 (beter 17.Lxf4 Dxf4 18.g3 Df6 19.f4) Pe5 18.Pxe5 Lxe5 19.g3 Dh5 20.Dxh5 Pxh5 21. Pa4 weer op weg naar veld c4 21..Lg7 22.f3 f5 23.Pb6 Tab8 passief en tempoverlies 24. Pc4 fxe4? helpt wit alleen maar 25. Pxd6 Ted8 26.Pc4 Txd5 27. fxe Td7. In een diepe analyse blijkt dat dit weer te passief is, niet des Kasparovs – beter was Td3 28.e5 een moeilijk te stoppen vrijpion Lf8 29. Tad1 Tbd8 30. Txd7 Txd7 31. e6 Tc7? (beter 31..Td8 32. Tf7 Te8 33. Txb7 Txe6 hoewel ook dan wit de winstkansen heeft. 31.. Te7?? 32. Lxc5) 32.Lg5 dit wint hoe dan ook 32..Pg7 33.Ld8 Pxe6 (Tc8 34.e7 enz.) 34. Lxc7 Pxc7 35.Td1 en Kasparov gaf op, op dit niveau is het eindspel voor zwart verloren. Er staan ook veel partijen in het boek met spectaculaire tactische verwikkelingen maar juist deze partij laat zien hoe Beliavsky een sterke tegenstander tot fouten wist te dwingen. Verdere informatie over deze serie: chess-evolution.com.
Probleem 2656 is weer van Haring, ditmaal een tweezet:
Erwin l’Ami gaat nog niet opzij voor jonkies
Op het Europees kampioenschap in Griekenland dat maandag eindigde, is Nederland gedeeld achtste geworden. Dat is ongeveer volgens de verwachting, wat teleurstellend is na de geweldige start. Een mooie overwinning op Slovenië in de laatste ronde voorkwam erger. Azerbeidzjan werd kampioen, een fractie voor Rusland.
Het team is al een tijdje aan het verjongen, zo zei ook Anish Giri in een kort maar leuk filmpje op de KNSB-site. Loek van Wely, Ivan Sokolov en Sergei Tiviakov zijn ‘een beetje aan het stoppen’, zo zei onze nummer één. Voor Van Wely, nog wel Nederlands kampioen, is dat wel een beetje waar. Hij ging nota bene mee als non-playing captain. Sokolov stelde op het Nederlands kampioenschap teleur met alleen maar remises, maar Tiviakov is gretig als vanouds.
Het team bestond dit keer uit de jonkies Giri, Benjamin Bok en Jorden van Foreest, de 32-jarige Erwin l’Ami en de 49-jarige Sokolov. Laatstgenoemde deed het met 2,5 uit 6 het slechtst, Bok behaalde dezelfde score, maar tegen iets sterkere tegenstand en de anderen scoorden naar behoren. De jongste, Van Foreest, was met 5 uit 7 topscorer. Giri, inmiddels 23 jaar, ziet binnen korte tijd ook wel Lucas van Foreest in het team komen en ziet zichzelf al de oudste speler worden.
Erwin l’Ami zit tussen de begin-twintigers en de veertigers en zal er voorlopig toch wel bij blijven. Hij staat stevig vierde op de Nederlandse ranglijst. Wel besteedt hij veel tijd aan het seconderen van Giri, met name op het gebied van openingsvoorbereiding.
Tegen wereldtopper Sergei Movsesian boekte hij een geweldige overwinning, die hij zeker op de lijst van zijn favoriete partijen zal zetten.
L’Ami-Movsesian
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pf3 d5 4.Pc3 Lb4 5.Lg5 h6 6.Lxf6 Dxf6 7.Da4+ Pc6 8.e3 0-0 9.Tc1 Dg6 10.Dc2 Dxc2 11.Txc2 Td8 12.a3 Lf8 13.Pb5 Td7 14.h4
Dit is, op topniveau, pas de eerste nieuwe zet. Er lijkt nog niet veel aan de hand. 14…a6 15.Pc3 Td8 16.g4 g6 17.cxd5 exd5 18.Lh3 Pe7 19.Pa4 c6 20.Pc5 Tb8 21.Ke2 Kg7 22.Pd3 Pg8 23.g5 Bij zwart is in principe Lc8 de zwakke loper, omdat hij op de kleur van zijn eigen pionnen stat. Op Schaaksite legt Herman Grooten uit dat in deze stelling toch Lf8 een zwakke loper is, omdat die geen bewegingsvrijheid heeft. Dat geldt eigenlijk voor de hele zwarte stelling. 23…h5 24.Pfe5 Pe7 25.Lxc8 Pxc8 26.Th3 Ld6 27.Tf3 Lxe5 28.dxe5 Zwart is zijn zwakke loper kwijt en na 28.Pxe5 Pd6 zou hij niet veel te vrezen hebben. Maar dit is heel onaangenaam voor zwart.
28…Pe7 29.Tf6 Pg8
Driezet 923 is de sleutelzet 1. Pe4! Wit dreigt 2. f4+ Kd4 3. Dd8 mat. In de varianten speelt veld d3 een belangrijke rol. Dit is na Kd4 een vluchtveld voor de zwarte koning. Om de dreiging te pareren wordt zwart gedwongen om veld d3 te bezetten, waardoor dit geen vluchtveld meer is voor de zwarte koning. Als de witte pion van d3 wordt genomen, is eenvoudig te zien dat de dreiging 2. f4 er niet meer is, omdat de koning 2. …Kxe4 speelt. Na 1. …Lxd3 speelt wit 2. Pc7, waarna 3. Dxg7 mat dreigt en wordt gespeeld na 2. ….Kd4. Dit laatste omdat veld d3 geblokkeerd is. Na 1. …Pxd3 doet wit 2. Pb8 en wit dreigt 3. Pxc6 mat. Het mat dat ook komt na 2. …Kd4, weer vanwege de blokkade van veld d3. De derde blokkade van d3 is 1. … cxd3. Wit speelt dan 2. Lf8 met als dreiging 3. Lxg7 mat. Na 2. …Kd4 komt dan ook 3. Lxg7 mat en zien we weer dat wit profiteert van de blokkade van veld d3. Het is een boeiende vraag waarom na iedere blokkade juist die ene matvoering van wit kan en niet de twee anderen. Na 1. … Lxd3 is 2. Pb8 of 2. Lf8 niet slim wegens 2. …Lxe4! Na 1. …. Pxd3 kan na 2. … Kd4 het zwarte paard van d3 tussenplaatsen als een loper of een dame op g7 wil mat geven. Na 1. …cxd3 ontstaat als wit 3. Dg8 mat wil dreigen na 2. …Kd4 het vluchtveld c4 en weerlegt zwart 2. Pb8 met 2. …Tc1! Als zwart direct met zijn koning naar d4 gaat dan is 2. Dd8+ Ke5 3. Dd6 mat.
Drie zwarte blokkeringen op een veld heet het Stocchi-thema. Een voorbeeld in een tweezet van de Italiaanse componist Stocchi, die dit thema heeft uitgevonden, zie het volgende diagram.
Aaah, Carlsen-Giri!