Schaakrubrieken weekend 2 december 2017
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Een derde Noorse wereldkampioen
Harry Mulisch schreef eens dat er voor ieder mens een spel is waarin hij wereldkampioen zou zijn, als dat spel zou bestaan. Helaas is voor de meeste mensen hun spel nooit bedacht en voor al die ongelukkige miljarden zal het voor hen op maat gesneden spel ook nooit bedacht worden, laat staan echt gespeeld. Willem Frederik Hermans, een collega van Mulisch die een minder rooskleurige kijk op de wereld had, haalde voor een van zijn romans als motto de woorden aan: ‘Niets, wordt er, niets, uit talloos veel miljoenen.’ Wat een uitzonderlijke geluksvogels zijn dan de wereldkampioenen die wij kennen. Het zijn uitverkorenen, doordat hun spel door een wonderlijk toeval echt bestaat. Het jeugdwereldkampioenschap (voor spelers die op 1 januari 2017 nog geen 20 jaar waren) werd van 13 tot 25 november gespeeld in Tarvisio, een stadje op het drielandenpunt van Italië, Slovenië en Oostenrijk. Wie in oude tijden jeugdwereldkampioen werd, kon denken dat hij de sterkste schaker van zijn generatie was, en soms was dat ook zo. Spassky, Karpov, Kasparov en Anand werden eerst jeugdwereldkampioen en later kampioen bij de volwassenen. Tegenwoordig doen de beste jonge schakers vaak niet mee, want ze zijn te druk met de wedstrijden van de grote mensen. Magnus Carlsen bijvoorbeeld heeft na zijn dertiende niet meer in jeugdwedstrijden gespeeld. De Nederlandse afvaardiging naar Tarvisio bestond uit grootmeester Jorden van Foreest en in zijn gevolg vier jonge Nederlandse meesters, waaronder zijn broer Lucas. Jorden was de hoogste in rating van het toernooi. Hij kon goede hoop hebben om wereldkampioen te worden. Het scheelde een haartje. In de laatste ronde moest hij tegen de Noor Aryan Tari. Als Van Foreest zou winnen, was hij wereldkampioen. Tari kreeg het moeilijk, maar hij hield remise en hij werd kampioen. Taris is een 18-jarige Noor van Iraanse afkomst. De derde Noorse schaakwereldkampioen, want behalve Magnus Carlsen is er ook nog Ivar Bern, die tussen 2002 en 2005 wereldkampioen correspondentieschaak was. Of het verband met elkaar heeft weet ik niet zeker, maar op de Human Development Index van de Verenigde Naties staat Noorwegen ook meestal eerste.
Jorden van Foreest-Alexey Sorokin (Rusland), World Junior Tarvisio 2017
1. e4 c5 2. Pf3 d6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 a6 6. Le2 e5 7. Pf3 h6 8. Pd2 b5 Deze voortijdige expansie leidt tot problemen. 9. a4 b4 10. Pd5 Pxd5 11. exd5 Le7 Met 11…a5 kon zwart zijn b-pion beschermen, maar dat zou na 12. Lb5+ Pbd7 13. Pc4 Le7 14. Dg4 ook lastig voor hem zijn, omdat 14…0-0 niet goed gaat wegens 15. Lxh6. 12. a5 Lf5 13. Pc4 Pd7 14. Ld2 Zwart kan zijn b-pion niet meer dekken. Na 14…Tb8 15. Pe3 hangt pion a6. 14…Le4 Zwart had zich met pionverlies moeten verzoenen. De actie die hij onderneemt maakt het erger. 15. Lxb4 Db8 16. c3 Lxg2 17. Tg1 Le4 18. Txg7 Lg6 19. Lh5 Kf8 Zo wint zwart een kwaliteit, maar de prijs is hoog.
Winnen door thuis af te wachten en niets te doen
Na een lange reeks kwalificatiewedstrijden en een weging van de ratingprestaties in het afgelopen jaar is bekend welke acht spelers over vier maanden zullen meedoen aan het kandidatentoernooi in Berlijn. De Armeniër Aronian en de Chinees Ding plaatsten zich door de finale van het knock-out World Cup te bereiken. De Amerikanen So en Caruana konden de beste ratingcijfers overleggen en de Rus Karjakin was als verliezer van de WK-match een jaar geleden al verzekerd van deelname. De wildcard van de Russische sponsor van het toernooi ging tot veler genoegen naar oud-wereldkampioen Kramnik. De strijd om de laatste twee plaatsen werd vorig weekend beslist in Palma de Mallorca. Daar werd het eindklassement opgemaakt van de Grand Prix, een serie toernooien met 24 geïnviteerde topspelers, die ieder in drie van de vier afleveringen waren ingedeeld. Anish Giri, deelnemer in Palma, had na matige prestaties in zijn eerste optredens geen kans meer op een kandidatenticket. De Rus Grisjoek en de Azerbeidzjaan Mamedjarov hadden in de eerste drie toernooien de meeste punten voor het eindklassement verzameld. Zij moesten thuis afwachten of hun scores in Palma zouden worden overtroffen door hun kansrijkste concurrenten, de Azerbeidzjaan Radjabov en de Fransman Vachier Lagrave.
Radjabovs kansen leken verkeken toen hij in de zesde ronde een ernstige fout maakte.
Radjabov toonde veerkracht en kreeg door de volgende twee partijen te winnen de top van de ranglijst weer in zicht. Een derde overwinning op rij zou hem de kwalificatie voor het kandidatentoernooi hebben opgeleverd, maar die opgave bleek te zwaar. De Hongaar Rapport gaf hem in de slotronde geen enkele kans op winst. Vachier stond voor dezelfde taak. Ook hij kon het kandidatentoernooi bereiken als hij zijn laatste partij zou winnen.
32 … Pb6 33. Lc5 a4 34. d5 f6 35. Pc6 Pd7 36. Ld4 Tb5 37. Pd8? Na 37. Ta8 T×d5 38. T×a4 heeft wit remisekansen.
37 … Tb8 38. Lb2 T×b2 39. Pe6 a3 40. Te7 Pf7 41. T×f7 a2 42. T×g7+ Kh8 43. T×d7 a1D+ 44. Kg2 De1 Wit geeft op.
Zo werden Grisjoek en Mamedjarov de winnaar
WK-jeugd 2017
Het WK-jeugd, tot 20 jaar, dat verspeeld werd in Tarvisio kreeg een grillig slot dat goed aansloot bij de gevaarlijke bergen, de wild stromende wateren en de avontuurlijke omgeving van het Noord-Italiaanse landschap. Favoriet Jorden van Foreest begon zwak met 2,5 uit 5 en leek kansloos om nog een rol te spelen voor het erepodium. Maar hij kwam vervolgens met 5 uit 5 onverwacht sterk terug en dus was zijn partij in de slotronde tegen de uiteindelijke kampioen Aryan Tari uit Noorwegen beslissend.
J. van Foreest–A. Tari, ronde 11
Tari leidde bij aanvang van deze finale het veld met 8 punten gevolgd door een hijgerig zestal met 7,5 punt. 1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 Lc5 4.c3 Pf6 5.d3 d6 6.a4 a5 7.0-0 h6 8.Le3 Lxe3 9.fxe3 0-0 Interessante stelling met wederzijdse kansen: wit heeft aanval ten koste van een dubbelpion. 10.Pbd2 Pe7 11.Ph4 Lg4 12.De1 Le6 13.Lxe6 fxe6 14.d4 De8 15.De2 Dc6 16.Dd3 d5!? Beide spelers hanteren vooralsnog dezelfde strategische opbouw. Zwart moest deze ruil van de centrumpionnen goed doordenken want wit heeft nog steeds het kleine voordeel van de voorzet. 17.exd5 exd5 18.dxe5 Pg4 19.Phf3 De6 20.Db5 b6 21.e4! Pxe5 22.Pxe5 Dxe5 23.Pf3 De6 Want 23…Dxe4 24.Tae1 ging niet. Zwart moet op zijn hoede zijn want een tempo meer in een gelijke stelling kan veel betekenen. 24.exd5 Dxd5 25.Pd4 Txf1+ 26.Txf1 Td8 27.De2 Td7 28.Dg4 Kh7 29.Tf7! Dxf7 30.Dxd7 c5 31.Pc6 Dd5 Deze ressource moest zwart voorzien, alle eindspelen zijn net iets beter voor wit maar niet voldoende voor winst. 32.Dxd5 Pxd5 33.Pe5 Kg8 34.Kf2 Kf8 35.Kf3 Ke7 36.Pc4 Ke6 37.Ke4 Pf6 38.Kd3 Pd7 39.Pe3 Pe5+ 40.Ke4 g6 41.Pd5 Pc4 42.Pf4+ Kd6 43.b3 Pd2+ 44.Kd3 g5! De laatste kleine horde. Na 44…Pxb3 45.Pxg6 houdt wit met de ververwijderde vrijpion kansjes. 45.Kxd2 gxf4 46.g3 fxg3 47.hxg3 h5 48.c4 Ke5 49.Ke3 en remise waardoor de eindstand aan kop werd:
1.Tari, Petrosyan (Arm), Chithambaram (Ind) 8,5 4.Praggnanandhaa (Ind), Van Foreest, Sorokin (Rus), Karthikeyan (Ind) 8.
Ook Lucas van Foreest (7 punten) en Robby Kevlishvily (6,5) hoeven niet ontevreden te zijn, ze wonnen beiden wat Elo-punten wat een goede indicatie is van het relatieve resultaat. De winst van Liam Vrolijk (5) en Casper Schoppen (4,5), beiden 15 jaar, zit voornamelijk in de ervaring zelf. Het spelen op de toppen van je kunnen, onder uiterste concentratie, is een vaardigheid die je spelenderwijs kunt aanleren en aanscherpen. Veel heeft te maken met motivatie. Dat is een van de redenen waarom spelers op hogere leeftijd minder presteren: natuurlijk, het geheugen wordt minder maar mijn eigen ervaring is dat toch vooral de motivatie afbrokkelt. En daar zijn bijna alle eigenschappen mee verbonden waar je wat aan hebt, te beginnen met de voorbereiding. Nog een mooie aanvalspartij van Jorden tegen Aleksey Sorokin. Uit het verslag van bondscoach Dimitri Reinderman vernemen we dat de Russische deelnemers twee grootmeesters als secondanten meekregen. Die hadden hun werk niet goed gedaan.
J. van Foreest–A. Sorokin
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Le2 e5 7.Pf3 h6 8.Pd2 b5 9.a4 b4 10.Pd5 Pxd5 11.exd5 Zoiets had Jorden een paar ronden eerder ook al gehad tegen de Chinees Yan Liu. Hij verloor die partij maar stond beter, dat zal de verkeerde insteek bij de Russische voorbereiding zijn geweest. 11…Le7 12.a5! Reinderman: ‘Een nuttige zet. A6 wordt vastgelegd, b4 geïsoleerd en b6 is een mogelijk steunpunt voor het paard’. 12…Lf5 13.Pc4 Pd7 14.Ld2 Le4 Zwart kiest voor complicaties want b4 gaat verloren (14…Db8 15.Ta4 of 14…Tb8 15.Pe3 en a6 valt). Toch lijkt het voordeel van wit hier al beslissend, zoals het vervolg laat zien. 15.Lxb4 Db8 16.c3 Lxg2 17.Tg1 Le4 18.Txg7 Lg6?
De Tovenaar van Riga is een van de benamingen voor Mikhail Tal, de Lets-Joodse schaakgrootmeester die zo’n vijftig jaar geleden de wereldtop bestormde door Botwinnik de titel af te nemen. Hij wist zijn tegenstanders te verslaan door met spectaculaire offers chaos te scheppen. De offers waren dubieus, maar dat doet er niet toe. Ook zijn blik boezemde sommigen al schrik in. Hoogbejaarde schakers worden blij als ze de naam Tal horen, de jeugd heeft geen idee wie hij is. Daarom is het goed dat hij in ieder geval aan de vergetelheid wordt ontrukt via de trilogie van Tibor Karolyi, die hij voltooide met Best Games 3 The Invincible. Het gaat over de jaren 1972-1992; 1992 is het jaar waarin Tal, geboren in 1936, overleed aan een nierziekte die hem ook in 1961 al de wereldtitel had gekost in de revanche-match tegen Botwinnik. Nu moet ik zeggen dat kettingroken en drank ook niet bevorderlijk zijn geweest voor zijn leven. Uiteraard is de periode die in het boek wordt beschreven, met veel informatie van de tegenstanders, niet te vergelijken met de zo roemruchte jaren zestig, maar de 108 partijen in het boek tonen aan dat Tal het nog niet verleerd was. Zo werd hij in 1988 wereldkampioen Blitz en bewees hij zijn diensten aan wereldkampioen Karpov. Het is een prachtig boek, zeker voor de liefhebbers van het naspelen van partijen. Het boek is, net als de eerste twee delen, verschenen bij www.qualitychess.co.uk (ISBN 978-1-907982-81-1, 24,95) Leuk is bijvoorbeeld een partij uit 1979 tegen Velimirovic, een speler die ook niet vies was van offeren en tactische verwikkelingen. Tal met wit. 1.c4 c5 2.b3 Pc6 3.Lb2 e5 4.g3 d6 5.Lg2 was voor Tal een wat bijzondere opzet. 5..Le6 6.Pc3 Dd7 7.Pf3 Lh3, een beetje vroeg om nu al zo’n zet te spelen 8. Lxh3 Dxh3 9.Pd5 Dd7 10.e3 Pce7, dan maar weer terug: 11.Pc3 Pf6 12.0-0 e4, zwart blijft agressief maar toch te vroeg 13.Pg5. Hier had Velimirovic al kunnen vermoeden dat Tal iets van plan was, normaler en beter is Pe1 13..d5 14.cxd Df5, waar moet het paard nu heen? 15. Pxf7, de jeugdige Tal rijst op, heerlijk incorrect offer Kxf7 16.f3 (ook met deze zet had Tal op zet 15 het paard kunnen offeren) 16..Pexd5 17.fxe4 Pxc3 18.Lxc3 Dxe4 19.Dh5+ Ke6 (19..Ke7 20.De5+ Ke8 21.Db5+ Dc6 22.Dg5) 20.Dh3+ Kd6. Dat is Velimirovic: niet weer terug naar f7 met eeuwig schaak, hij wil aantonen dat het offer niet deugt, moedig maar riskant… 21.b4 Kc7 22.Tac1 Tc8 23.Tf5 Dg4, natuurlijk wil zwart afruilen, maar hier blijkt nu al dat zwart in de problemen komt (rustiger en veiliger 23..b6) 24.Le5+ Kd7 25.Df1, voor de hand liggend, maar levensgevaarlijk. 25..De4, niet het meest gelukkige veld voor de dame 26.Tc4 Dc6 (nu was het simpele 27.Lxf6 gxf6 28.Txf6 al voldoende voor de winst, maar Tal wil even genieten van wat tactische grollen). 27.Dh3 De6 28.Lxf6 gxf6 29.Te4! (voor zwart om bord en stukken bij op te vreten: 29..Dxe4 30. Te5+ en zwart verliest de dame) 29..Dxa2, opgeven kan ook en dat gebeurt ook na 30.Txc5+, zelden een koning gezien die zo vreselijk mat gaat…
Probleem 2659 is een driezet van Branton.
Friso Nijboer is nog altijd een grootheid
In de vierde ronde van de KNSB-competitie gebeurden vorige week opnieuw dingen die niet werden verwacht. LSG IntelliMagic (Leiden) won met 6,5-3,5 van het sterke BSG (Bussum). Het gaat te ver om dat een stunt te noemen, maar LSG is nu wel de favoriet voor de titel. Net als En Passant (Bunschoten-Spakenburg) heeft het zeven punten, maar LSG behaalde zijn punten tegen sterkere ploegen dan En Passant. HMC Calder (Den Bosch) ging drie ronden lang gelijk op met deze twee, maar verloor opvallend fors met 7-3 van Voerendaal. Kennemer Combinatie won met 6-4 van Groninger Combinatie en staat na een zwakke start opeens twee punten achter de twee koplopers. Omdat ze die nog tegen zich krijgen, hebben de Haarlemmers prolongatie van de landstitel weer in eigen hand. En Passant, dat in de afgelopen vijf jaar drie keer kampioen werd, won vorige week met 6,5-3,5 van MuConsult Apeldoorn. Friso Nijboer was tegen Merijn van Delft al snel klaar.
Van Delft-Nijboer
1.e4 d6 2.d4 g6 3.Pc3 Lg7 4.Le3 a6 5.Dd2 b5 De Pirc Verdediging met uitgesteld Pf6 wordt wel de Moderne Verdediging genoemd. Hij werd voor het eerst gespeeld in 1842, dus misschien is de naam aan een update toe. Zodra zwart toch Pf6 speelt, wordt het trouwens een gewone Pirc. 6.h4 Pf6 7.f3 Pbd7 8.Lh6 Lxh6 9.Dxh6 Lb7 10.0-0-0 e5 11.dxe5 dxe5 12.g4 De7 13.Lh3 Pb6 14.g5 Als je dit speelt, moet je heel goed weten of je dame weer eens in het spel komt.14…Pfd7 15.Th2 Lc6 16.Pge2 0-0-0
In mijn top veertig van grootste Nederlandse schakers aller tijden op Schaaksite kwam Nijboer deze week aan de beurt, op de dertiende plaats. Het kwam dus goed uit dat ik hem vlak daarvoor in Bunschoten sprak, afgelopen zaterdag. Ik suggereerde dat zijn zege in het Amsterdam Chess Tournament in 2004, voor Van Wely, Timman, Sokolov en Nikolic, het grootste succes in zijn carrière was. Tot mijn verbazing gaf hij de voorkeur aan een teamprestatie, het Europees kampioenschap voor landenteams dat Nederland won in 2001. Nijboer was ziek en wilde eigenlijk niet mee, maar vanaf de vijfde ronde viel hij in en won hij drie keer op rij, terwijl al zijn teamgenoten remise speelden. Nijboer tikte dus drie keer de matchpunten binnen. Even opgezocht: coach Genna Sosonko noemde Nijboers overwinning op de Franse topspeler Laurent Fressinet de sleutelpartij op weg naar de Europese titel. De nu 52-jarige Friso Nijboer won alle grote Nederlandse toernooien. Slechts het ontbreken van de Nederlandse titel, ondanks 23 deelnames, houdt hem af van een plek in de top tien van allergrootsten.
Partijen naspelen die meer dan een eeuw oud zijn, kan heel leerzaam zijn. Vroeger wist men ook wat schaken was en zeker ook wat combineren was. In een partij tussen Marco en de bekende Pillsbury die in 1903 in Wenen werd gespeeld, kwam de stelling van diagram 1 op het bord. Wit heeft een stuk geofferd en lijkt heel goed te staan. Vooral de centrale pionnen moeten voldoende compensatie zijn voor het geofferde stuk. Er dreigt onder andere d6 en e6. Juist omdat zwart materieel voorstaat kan hij zich redden uit zijn ogenschijnlijk slechte positie door een stuk terug te geven.
Volgende week pakken we de draad weer op met de wittelijnen-thematiek.
Johan Hut:
“In mijn top veertig van grootste Nederlandse schakers aller tijden op Schaaksite kwam Nijboer deze week aan de beurt, op de dertiende plaats”
Heb ik deze nou gemist? Kan ‘m ook niet terugvinden zo snel..
Klopt. Ik schreef ‘kwam’ omdat ik de rubriek dinsdag opstuurde en hij zaterdag werd geplaatst. Vervolgens kwam ik er niet toe. Volgt zeer binnenkort.