Van den Herik: “Computer kan Carlsen een stuk voor geven”
De sterkste computers kunnen Magnus Carlsen een stuk voorgeven en dan nog een match met 7-5 winnen. Dat voorspelt prof.dr. Jaap van den Herik in een interview met Wim van der Wijk in de regionale dagbladen van de Holland Media Combinatie, dat zaterdag verschijnt.
Van den Herik is een pionier op het gebied van kunstmatige intelligentie. Hij is vaak verguisd en uitgelachen, maar inmiddels kun je hem zeker niet meer omstreden noemen.
Bij zijn wetenschappelijke promotie in 1983 voorspelde hij dat intuïtie te programmeren zou zijn. Een van zijn promotoren, de bekende schaker prof. Adriaan de Groot, zei tegen hem: “Goed dat je het gaat uitzoeken, maar ik kan je nu al zeggen dat het je niet gaat lukken.” Drie weken later publiceerde De Groot een artikel onder de titel ‘De blinde vlek van Van den Herik’.
Max Euwe geloofde niet dat een computer zou kunnen denken als een grootmeester, zoals Van den Herik voorspelde. Hein Donner zei: “Die jongen begrijpt er niets van.” Donner was natuurlijk een minder interessante bron dan De Groot en Euwe.
In 1997 versloeg computer Deep Blue wereldkampioen Gary Kasparov met 3,5-2,5. Van den Herik werd van alle kanten gefeliciteerd, omdat hij het had voorspeld.
Enkele weken geleden versloeg Alpha Zero de bekende computer Stockfish met 28-0 bij 72 remises. Een sensatie, vooral omdat Alpha Zero een ‘zelflerend programma’ is. Van den Herik feliciteerde de makers en kreeg direct een felicitatie terug: “We zijn dankbaar om op de schouders van een gigant te staan.”
Nu dan, Computer-Carlsen 7-5 met voor de computer een stuk minder? Na de overwinning van Alpha Zero belde Van der Wijk nog een keer met Van den Herik. Hoe zou de uitslag voor Alpha Zero met een stuk minder zijn? Van den Herik: “Ook 7-5, maar dan in de betekenis 7 overwinningen en 5 remises, dus 9,5-2,5.”
Is hij niet bang dat hij voor gek wordt verklaard? “Dat verklaarden mensen mij ook toen ik zei dat de computer van Kasparov kon winnen.”
Het uitgebreide interview staat zaterdag in De Gooi- en Eemlander, Noord-Hollands Dagblad, Haarlems Dagblad/IJmuider Courant en Leidsch Dagblad.
Maar de misvatting blijft (mi) nog steeds bestaan. De toekenning van menselijke eigenschappen aan een apparaat zijn onzin.
De computer is geen betere schaker omdat hij wint, net zo min als een raceauto een betere renner is omdat hij de 200 meter race tegen een mens wint.
Het is een hele mooie verdienste dat een computer prestaties kan overtreffen waar een mens speciale vaardigheden voor nodig heeft, maar dat maakt de computer niet menselijk en geeft hem zeker geen ziel.
Maar een stuk hout is geen beter zwemmer omdat hij beter kan drijven, een heftruck is geen betere gewichtheffer omdat hij meer kan tillen, en een oven is geen betere vrouw omdat hij sneller heet wordt.
De redenering is niet dat de computer een “ziel” zou kunnen hebben, maar eerder omgekeerd. Dat wat we nu bij de mens een “ziel” noemen, zijn eigenlijk eigenschappen die we nog niet begrijpen en daarom er maar een apart woord voor bedacht hebben, namelijk “ziel”. Het idee is dat deze eigenschappen langzaam ontrafeld kunnen worden en vervolgens op een of andere manier in een computer / robot geprogrammeerd worden. Daarmee heeft die computer geen “ziel” gekregen, maar gedraagt hij zich wel exact hetzelfde als een mens met zijn imaginaire “ziel” zou doen.
Als Van de Herik gelijk heeft zou dat betekenen dat Carlsen in elke partij van de match minstens één grove blunder maakt. Anders zou hij de materiële voorsprong van een vol stuk in elk geval één keer verzilveren. Nu was hij in de London Classic niet erg in vorm, maar dit wil er bij mij niet in.
Benieuwd naar de onderbouwing van de bewering ‘carlsen een stuk voorgeven’. Ik kan me nog voorstellen dat de computer op enig moment een paar honderd ELO-punten meer dan de WK verwerft. Wat op ‘een stuk voorgeven’ neerkomt wanneer je lager op de ELO-schaal speelt. Maar dat soort algemeenheden kun je niet naar 2800+ vertalen. De kans dat koningin Elizabeth 105 wordt lijkt me groter.
Schaken tussen mens en machine is wel heel veel veranderd sinds het begin. Vroeger dachten ze het menselijk denkproces over te kunnen brengen naar de computer, maar dat is volgens mij verleden tijd. De computer is zijn eigen weg gegaan in het zoeken van de beste zetten; vooral rekenkracht en snelheid. AlphaZero doet het ook weer op een iets andere manier en speelt vooraf en tijdens partijtjes met zichzelf.
Ik denk dat als Carlsen tijdens een partij de beschikking heeft over alle openings- en eindspeldatabases en ook het bord kon raadplegen voor analyses hij nog een stuk sterker zou zijn. Dat lijkt me een vergelijkbare situatie met de computer. Zeker als hij (beide dan natuurlijk) wat extra tijd krijgt, want het menselijk denken is niet zo snel. Dan wint ie zeker met een stuk meer.
Daarnaast kan de mens nog veel zaken als schaken en de meeste (schaak)computers zijn (nog) niet in staat tot complexe communicatie, zelfstandig verplaatsen in een stad en intuïtief denken en handelen.
Dat mensen ook wel beperkt zijn in communicatie bewees Van den Herik zelf. Heel lang geleden, toen Wolstad voor het eerst in de 1e klasse speelde, analyseerde Van de Herik en Becx hun remise partij. César maakte een foutje in de analyse en Jaap zie: “Dat ik tegen zo’n prutser remise speel”. Dat heeft César hem nooit vergeven.
Wat ik ervan begrijp, deze Alpha gebruikte geen openingsboek, dus als de mens dat dan wel zou mogen, lijkt me dan juist minder vergelijkbaar.
Dat klopt volgens mij. Maar Alpha speelt wel heel veel partijen en maakt op basis daarvan een openingsrepetoire. Hij heeft die nu bij de hand en kan er eenvoudig in terugzoeken. Dat is een voorsprong lijkt me.
Verder gebruikt Alpha heel veel processoren (in the cloud) en in wezen is dat een soort samenwerking met anderen. Je zou dus kunnen stellen dat het eerlijker is om Alpha tegen de beste 10 schakers te laten spelen, waarbij die 10 een soort taakverdeling afspreken.
In wezen is het natuurlijk niet mogelijk om een gelijke strijd te voeren. Ik wil alleen maar duidelijk maken dat het wat kort door de bocht is om te roepen dat de computer een stuk voor kan geven aan de wereldkampioen. Dat soort populisme slaat wellicht wel aan, maar is niet gebaseerd op een eerlijke vergelijking.