Giri weer alleen bovenaan!

Zou het er dan toch van komen? Is Anish Giri in staat om de jubileumeditie van het Tata Steel toernooi op zijn naam te schrijven? Zoals Johan Hut schreef zijn laatste artikel waren Jan Timman en Genna Sosonko de laatste twee Nederlanders die in Wijk aan Zee het toernooi op hun naam schreven.

De laatste keer was in 1985 dat het Timman lukte om dit prestigieuze evenement te winnen. Na negen ronden staat Giri bovenaan omdat hij in de Mastergroep als enige erin slaagde om zijn partij te winnen.

De Rus Matlakov ging in lichte tijdnood flink de fout in en toen was de Nederlandse topspeler op zijn post om te profiteren van de fouten die zijn tegenstander beging. De andere twee koplopers, wereldkampioen Carlsen en Mamedyarov, kwamen niet verder dan remise tegen hun respectievelijke tegenstanders Anand en Kramnik.

Bij de Challengers was er maar één landgenoot die tevreden naar buiten kon: Jorden van Foreest. Hij won met zwart van de sterke Pool Krasenkow, wel nadat hij in het vroege middenspel niet zo goed stond. Zijn broer Lucas van Foreest verslikte zich in Gordievsky evenals Erwin l’Ami die – met wit nog wel – tegen zijn eerste nul aanliep. Benjamin Bok kwam remise overeen met jeugdwereldkampioen Tari. Aan kop bleef de stand ongewijzigd omdat beide koplopers, Vidit en Korobov allebei remise overeen kwamen.

Masters
Het was me het dagje wel. Met op het menu een paar topduels (zoals Carlsen-Anand en Mamedyarov-Kramnik) waren de ogen natuurlijk voornamelijk gericht op Anish Giri. Die kreeg in de opening een pionnetje aangeboden van tegenstander Matlakov, de Europese Kampioen van het afgelopen jaar. Voor die pion kreeg wit voldoende compensatie. Even leek het erop dat het spel snel zou vervlakken maar – zoals Giri het na afloop uitdrukte – permitteerde de Rus zich een ‘vreemde zet’. Niettemin ging de zwartspeler op zijn beurt ook niet op zijn sterkst verder, nadat hij wits sterke Pf3-d2 niet had zien aankomen. Even leek het erop dat wit in het voordeel zou komen, maar omdat Giri de pion tijdig terug offerde en zo zijn stukken wist te activeren was er geen vuiltje aan de lucht. Er was een eindspel ontstaan met ieder een toren, een paard en ongelijke lopers. Remise leek de meest waarschijnlijke uitslag. Het enige verschil was merkbaar op de klok. De Rus had aanmerkelijk minder tijd en Giri bleef snel en goed spelen. Toen onze landgenoot vlak voor de tijdcontrole een slim zetje speelde (34… Pb6!) ging de witspeler opzichtig de fout in. En waar Giri soms niet altijd even optimaal profiteert van missers van de tegenstander, deed hij dat nu uitstekend!

Met een paar venijnige tussenzetten, verkreeg hij winnend voordeel en verzilverde dat op voorbeeldige wijze. Nog voor de 40ste zet was de vis op het droge. Daarmee heeft hij nu 6½ punt (+4 heet dat in vakkringen) en is hij de enige leider. Morgen gaat het circus naar Groningen waar Giri met wit tegen Karjakin mag aantreden. Zijn achtervolgers hebben het ook niet makkelijk. De partijen Carlsen-So en Svidler-Mamedyarov beloven ook wat te worden. We gaan het zien!

De stand na negen ronden:

Analyse Matlakov-Giri

Matlakov, Maxim – Giri, Anish
1. Pf3
De Reti-opening is erg populair in deze tijd. Onlangs verscheen er van de Franse grootmeester Adrien Demuth een vrij goed boek (getiteld The Modernized Reti) over het systeem dat in de jaren ’30 door Richard Reti is bedacht. Het belangrijkste idee van Reti was om de opmars van de centrumpionnen uit te stellen en de lopers ondertussen op de lange diagonalen te posteren. Hij kan dan later zien of hij met c2-c4, d2-d4 of soms zelfs met e2-e4 kan komen.
1…d5 2. g3 Lg4 3. Lg2 c6

Deze solide opstelling van zwart is vooral gericht tegen de loper op g2.
4. O-O Pd7 5. h3 Lh5
Het is niet verstandig om in dit stadium het loperpaar op te geven hoewel zwart ogenschijnlijk goed kan komen te staan na 5…Lxf3 6. Lxf3 e5 7. d3 Pgf6 gevolgd door …Lc5. Maar het loperpaar kan op termijn belangrijk worden, zoals Botwinnik in zijn goede tijd soms wist aan te tonen.
6. d4
Nu wil wit natuurlijk de opmars met …e7-e5 tegengaan.
6…e6 7. c4
7…Le7
Zelden gespeeld, maar Wesley So houdt van deze zetverwisseling. Hij speelde het tegen zowel Giri als tegen Eljanov, beide vorig jaar.
De meest gespeelde zet is hier 7…Pgf6 dat na 8. cxd5 exd5 9. Db3 leidt tot een stelling waarin zwart geen problemen ondervindt als hij verder gaat met 9…Db6 zoals o.a. bleek in een partij Malakhov-Tomashevsky, 2017 (Dus niet Matlakov uit deze partij! Je zult je maar in de naam vergissen in je voorbereiding…)
8. Pc3 dxc4
Zo ging Eljanov-So.
9. b3 cxb3 10. Dxb3 Db6
Dit ligt uiteraard veel meer voor de hand, maar is toch nieuw. Giri had dit waarschijnlijk in zijn voorbereiding nog op het bord gehad.
De zwartspeler in bovengenoemde partij ging verder met 10…Pgf6 en na 11. Dxb7 had wit een plusje.
11. Da4 Pgf6 12. Tb1 Dc7 13. Lf4 Dc8
Wit heeft een pion geofferd maar zijn stukken staan vrijwel allemaal uitstekend opgesteld.
14. Tfc1?!
“Duidelijk een zeer slechte zet”, verklaarde Giri na afloop bij het interview voor de camera van Tom Bottema van de persdienst.
De meest voor de hand liggende zet is nu 14. Db3 Zwart heeft wat problemen met zijn pionnenstructuur. Hij kan verdergaan met 14…b6 maar dan wordt c6 zwak. [Ook kan zwart 14…Lg6 inlassen dat echter na 15. Tb2 opnieuw kan leiden tot analoge problemen. Het is duidelijk wit voldoende druk uitoefent in ruil voor de pion.] 14…O-O 15. Db3 Lg6
De inlassing van deze zet is heel handig. Niet alleen vanwege het feit dat hij in sommige varianten …Le4 kan spelen. Voornamelijk vanwege het feit dat er een truc in komt te zitten voor zwart.
16. Tb2
16…Td8!?
Zo krijgt hij een mooie ‘gratis’ zet erbij omdat pion b7 taboe is.
17. a4
Hij moet wat. In elk geval verhindert hij verdedigingen met …Pb6. 17. Dxb7 faalt nu op 17…La3
17…a5
Dat verzwakt weliswaar de b-lijn maar nu wit a2-a4 heeft gespeeld creëert Giri een mooi steunpunt op b4.
Je zou kunnen denken dat 17…b6 een idee is. Maar na 18. Ph4! krijgt zwart toch problemen met pion c6. Na
[18. Pe5?! Pxe5 19. Lxe5 Dd7 is heel goed voor zwart.] 18…Pf8 antwoordt wit op zijn sterkst met 19. Pf3! waarna Pf3-e5 een ijzersterke dreiging is. Dan is 19…P8d7 weer het beste. Een zetherhaling dus.
18. Pd2!?
Hiervan gaf Giri na afloop aan dat hij deze niet had zien aankomen.
18…Ph5 19. Le3 Phf6
Zwart geeft eigenlijk aan dat hij toch niet veel kan ondernemen en ondanks zijn pluspion tevreden is met remise. Maar Matlakov wil graag zijn toernooi wat oppoetsen en dat is Giri zijn ‘geluk’.
20. Pc4
Op zichzelf is er niets mis met deze ‘winstpoging’.
20…Pd5
Giri geeft de pion terug omdat hij geen andere geschikte voortzetting voor handen heeft. 20…b6 zou zwart na 21. Lf4 enigszins in lichte moeilijkheden brengen, maar gezien het vervolg had hij zich hier misschien toch op in moeten laten.
21. Dxb7 Lb4 22. Dxc8 Taxc8
Zwart is er in geslaagd om zijn stukken te ontwikkelen en hij staat klaar om zijn zwakke pion op c6 op te heffen.
23. Pa2 Pxe3 24. fxe3 c5
25. Pd6?!
Gelukkig, de witspeler profiteert niet van de geboden kans.
De juiste zet was 25. Td1! en dan had de zwartspeler nog de nodige problemen moeten overwinnen. Na 25…cxd4 26. Pxb4 Txc4
[26…axb4 27. Txb4 is heel vervelend voor zwart.] 27. Pc6 Tf8
[27…Te8 28. Txd4 Tc1+ 29. Kf2 Pc5 30. Pxa5 leidt tot ongeveer dezelfde problemen als in de hoofdvariant.] 28. Txd4 Tc1+ 29. Kh2 Pc5 30. Pxa5 komt een pion voor die wel eens heel lastig kon worden voor zwart.
25…La3! 26. Pxc8 Lxb2 27. Pe7+ Kf8 28. Pxg6+ hxg6 29. Tc2 La3 30. Lc6 cxd4 31. exd4 Tc8
Deze stelling zou normaal gesproken in remise moeten eindigen. Maar de witspeler had hier relatief weinig tijd, Giri zat ontspannen achter zijn bord.
32. e3 Ke7 33. Kf1 Ld6
Stelt wit voor onverwachte probleempjes die onder druk van de klok lastig blijken te worden.
34. g4
34. Kf2 verdiende de voorkeur.
34…Pb6!
Een heel slim zetje. Zwart dreigt ineens …Th8 en dan kan Lg2 om pion h3 te dekken niet vanwege …Pxa4.
35. Tc1?
En terwijl de minuten wegtikten, gaat Matlakov de fout in.
35…La3!
Een bijzonder onaangename tussenzet.
36. Tc3
Dan is die dus gedwongen, maar daarop heeft Giri er ook eentje op klaarliggen! 36. Tc2 faalt nu op 36…Pd5! omdat de penning over de c-lijn ineens fataal is geworden. Wit heeft de ‘ontpennende zet’ (Lc6-e4) niet meer omdat er een paard tussenstaat.
36…Lb4! 37. Pxb4
Min of meer gedwongen, maar zo krijgt zwart een loeisterke vrijpion. 37. Tc1 verliest nu vanwege 37…Ld2 en 37. Tc2 faalt opnieuw op 37…Pd5!
37…axb4
38. Tc5
38. Tc2 om weer …Le4 te kunnen spelen, kent meerdere weerleggingen. De allersterkste is opnieuw 38…Pd5!
38…b3
Deze doorgebroken rakker beslist de strijd in zwarts voordeel.
39. a5
39…Pd7!
Wederom de beste van alle mogelijkheden. De witspeler gaf zich gewonnen. Ook 39…b2 zou winnen maar is het niet de het sterkst. Na 40. Le4 Txc5 41. dxc5 Pc4 is 42. Ke2 gedwongen. Wit verliest een paar pionnen. [42. a6 Pd2+ 43. Ke2 Pxe4 44. a7 b1=D is uit.] 42…Pxa5 43. Kd2 Pb3+ 44. Kc3 Pxc5 45. Lc2 Pa4+ 46. Kb3 Pb6 47. Kxb2 Pc4+ en het eindspel wint voor zwart. Na 39…Pd7 40. Tc4 en nu heeft zwart een aardige grap om de partij onmiddellijk uit te maken: [40. Lxd7 Txc5 41. dxc5 b2 gaat de pion naar dame.] 40…Txc6! 41. Txc6 b2 en de witte toren kan de pion niet meer afstoppen.
0-1

 

Challengers

Stonden na de vorige ronde alle Nederlanders nog gebroederlijk gelijk op 50%, dan is daar na deze ronde verandering in gekomen. Jorden van Foreest wist een zeer bedenkelijke stelling tegen Krasenkow met een geweldige en vooral heel gemene truc om te buigen in een zeer kansrijke. Hij moest dan wel het problematische eindspel van toren plus twee (verbonden) vrijpionnen tegen een loper en een paard zien te winnen. Dat deed hij voorbeeldig en als clubschakers willen weten hoe je zoiets naar winst schuift, moeten zij zeker dit eindspel naspelen.

De altijd zo solide Erwin l’Ami liep vandaag een zeperd op. Tegenstander Xiong uit de Verenigde Staten was niet genegen om mee te werken aan zijn poging om eindelijk eens iemand onderuit te halen. Erwin offerde op de 17de zet pardoes een paard op f7. Hij waande zich een artiest, maar de compensatie bleef uit. De Amerikaan slaagde er in om het initiatief af te slaan en af te wikkelen naar een gewonnen eindspel. Maar gek genoeg bleek hij de grootste moeite te hebben om dat snel naar winst te schuiven. Juist op dat terrein staat l’Ami zijn mannetje, maar hij kon toch niet voorkomen dat de stelling die verloren was, ook verloren werd.
Lucas van Foreest had een prettig plusje na de opening verworven tegen Gordievsky en dat voordeeltje had hij nog zo’n 50 zetten later. Het was duidelijk dat zwart niets actiefs kon ondernemen en Lucas probeerde de zwarte stelling te kraken.

Helaas speelde hij op zet 58 een wat onhandige zet waardoor zwart een uitbraakpoging ondernam. En toen wit daar niet goed op reageerde, stond zwart ineens op winst. Hoewel er nog van alles gebeurde, ging onze landgenoot toch helaas onderuit.

Veel uren daarvoor was Benjamin Bok al klaar. Hij had met zwart heel eenvoudig de openingsproblemen opgelost tegen Tari en die had daardoor ook geen lust meer om op winst te spelen, zodat de remise al na 18 zetten beklonken was.

De stand na negen ronden:

Analyses

 

De partij Krasenkow-J. van Foreest (foto Frans Peeters)

Krasenkow, M. – Van Foreest, Jorden
1. d4 d5 2. c4 dxc4 3. e4 e5 4. Pf3 Lb4+ 5. Pc3

5. Ld2 is een veel gespeeld alternatief.
5…Pf6!?
Zelden op het bord gebracht, maar daarom wellicht een aardig idee tegen zo’n ervaren grootmeester als Krasenkow.

5…exd4 6. Pxd4 Pe7 7. Lxc4 Pbc6 8. Le3 O-O is de ‘mainstream’ in deze variant.
6. Lxc4
Interessant spel ontstond na 6. Pxe5 b5 7. f3 hetgeen voorkwam in een partij tussen twee grootmeesters Banusz-Huschenbeth, 2017, die in remise eindigde.
6…exd4 7. Pxd4 O-O 8. O-O Lxc3 9. bxc3 Pxe4

Jorden grijpt deze pion en dat lijkt bloedlink.
10. Df3 Pd6 11. Lb3 Pd7 12. Te1 Dh4
Hij grijpt naar grove middelen.
Na 12…Pf6 is 13. Lg5 natuurlijk onaangenaam. Het is overigens wel de vraag of 13…h6 14. Lxf6 Dxf6 15. Dxf6 gxf6 wel zo slecht is voor zwart.
13. Lf4 Pf6 14. Te7
Krasenkow gaat krachtig verder.
Na 14. h3 Ld7 15. Te7 Tae8 16. Tae1 heeft wit genoeg compensatie voor zijn pion.
14…Pd5?!
Hiermee overspeelt de zwartspeler zijn hand. De tekstzet kost materiaal.
Interessant was 14…Lg4!? 15. De3 Tae8 maar na 16. Lxd6 cxd6 kan 17. Lxf7+ en wit heeft sowieso geen problemen.
15. Lxd6 Pxe7 16. g3 Dg4
16…Dg5 17. h4 maakt het er niet beter op voor zwart.
17. Dxg4 Lxg4 18. Lxe7 Tfe8 19. Lg5
Tijd om de balans op te maken. Wit heeft twee stukken voor een toren en één pion. Op de schaal van Euwe staat het gelijk, maar dat is heel bedrieglijk. Het bezit van de twee stukken weegt in deze stelling veel zwaarder dan de toren en de pion. De pionnen staan allemaal nog in de ‘beginstand’, dus die ‘voelt’ wit eigenlijk niet. Voor wit is het essentieel dat er zoveel mogelijk stukken op het bord blijven staan. Met meer stukken heeft hij meer mogelijkheden om zwakke punten in de vijandelijke stelling te belegeren. Dat is overigens nog wel een klus. Zwart bezit op dit moment nauwelijks zwakke punten. Daarbij zal hij erop uit zijn om zo mogelijk torens te kunnen ruilen en liefst ook de witveldige lopers tegen elkaar. Zolang wit echter het loperpaar heeft, zal zwart onder druk komen.
19…Ld7 20. a4
Het goede idee. 20. Ld5 c6 21. Lf3 was een idee. Wit heeft dan het plan om met zijn a-pion te gaan stomen. Als zwart op a4-a5 ooit …a7-a6 moet spelen, beschikt wit over allerlei aanknopingspunten.
20…Te5 21. Lf4 Tc5
Hier staat de toren enigszins kwetsbaar maar het is ook wel begrijpelijk dat de zwartspeler zich hier op in laat. Hij zet wit ook een beetje onder druk.
22. c4
Dat is op zichzelf geen mooie zet, maar aan de andere kant lijken de witte stukken snel emplooi te kunnen vinden.
22…a6
Om ooit met …b7-b5 te kunnen komen.
23. h4
Op zichzelf een nuttige zet (haalt …g7-g5 uit de stelling), maar er was een heel venijnige paardmanoeuvre voor handen.
Een gepointeerde mogelijkheid was 23. Pe2! Het paard wordt omgespeeld via c3 naar e4 en ook komt Lf4-e3 in de stelling. Zwart is volgens mij danig in de problemen. Bijvoorbeeld: 23…Te8 24. Pc3 c6
[Op 24…Tc6 volgt 25. Pd5] 25. f3 en nu is Pe4 heel erg vervelend voor zwart.
23…Te8 24. Td1
Gezien het partijverloop kun je je afvragen of dit de beste was.

24. Le3 kwam ook sterk in aanmerking.
24…h6!
Hij hernieuwt de mogelijkheid …g7-g5.
25. Pc2 Le6 26. Pb4?

Hier overziet Krasenkow een tactische grap.
26. Tc1
26…Lxc4!
Jorden is tactisch zeer goed geschoold.
27. Tc1 Ld5!
Een geweldige parade op de penning. Maar wat belangrijker is: hij ruilt nu de nodige stukken af en daarmee gaat hij er enorm op vooruit.
28. Pxd5?
Gebroken door de rolverwisseling maakt de Pool nog een lelijke fout erbij. En in plaats van groot voordeel voor wit en een gelijke stelling na het eerste missertje, wordt het nu groot voordeel voor zwart.

28. Txc5?? zou falen op 28…Te1+ 29. Kh2 Th1#
Het klinkt raar maar 28. Lc2 was de enige zet. 28…Le4 29. Te1 Lc6 30. Tc1 zou dan een plausibel zetverloop zijn geweest waarmee het evenwicht bewaard zou blijven.
28…Txc1+ 29. Lxc1 Te1+ 30. Kg2 Txc1

Dit eindspel is uitermate gunstig voor zwart. De witte stukken werken niet goed samen, het paard vindt nauwelijks steunpunten en met pionnen op twee vleugels is de toren veel beweeglijker dan het witte paard en loper.
31. Kf3 c5 32. Ke2 Kf8
Vooral niet 32…c4? wegens 33. Kd2! en hier is zwart niet bij gebaat.
33. Kd2 Tf1 34. Ke2 Ta1 35. Kd2 b5
Die pionnen moeten het werk doen!
36. axb5 axb5 37. Pe3 Ta3 38. Lc2 g6
Zwarts strategie is om zoveel mogelijk pionnen op wit te zetten. Dat heeft twee voordelen: 1) De pionnen kunnen dan minder snel geblokkeerd worden 2) De bewegingsvrijheid van de loper wordt flink ingeperkt.
39. Pd5 c4
Weer een op de gewenste kleur.
40. Ke2 h5
En nog een!
41. Kd2 Kg7
Zelfs direct 41…f5 was hier een logische voortzetting hoewel zwart vrijwillig een zwakte op g6 creëert. Maar daar kan wit ook nauwelijks van profiteren. Het komt er in de partij ook van.
42. Le4 f5 43. Lc2 Kf7 44. Ke2 Ta7 45. Ke3 Td7 46. Pb4 Ke6 47. f3 Ke5

Een duidelijk winstplan was met 47…Kd6 omdat zwart na 48. Kd4 Te7! met de toren op de koningsvleugel binnendringt, lijkt het hier toch echt gedaan met de witspeler.
48. g4!
Krasenkow spreekt ineens ook een woordje mee. Hij wil alle pionnen op de koningsvleugel opruimen.
48…hxg4
Zwart had nu sneller kunnen winnen met 48…f4+! 49. Ke2 Dan moet je wel heel diep rekenen, want zwart verbrandt alle schepen achter zich na 49…Kd4! 50. Lxg6 Kc3 51. Pc6 b4 52. gxh5 Td6 en de zwarte pionnen zijn veel gevaarlijker dan de witte h-pion. Maar welke speler van vlees en bloed zou in de slotfase voor zoiets gaan?
49. fxg4 Th7
Een goede mogelijkheid was nu 49…Td6 waarmee het schaakje op c6 even uit de stelling wordt gehaald. Het lukt wit nu niet om de koningsvleugel volledig ‘schoon te vegen’. 50. h5 wordt namelijk beantwoord met 50…gxh5 51. gxh5 Th6 52. Ld1 f4+ 53. Kf2 Kd4 en het karwei is niet al te moeilijk meer.
50. gxf5 gxf5 51. Pc6+ Kd5 52. Lxf5 Txh4

Alle pionnen op de koningsvleugel zijn van het bord, maar de witte stukken werken niet goed samen. Omdat de zwarte toren nu binnenvalt over de h-lijn en de zwarte koning naar binnen kan lopen op de damevleugel kan zwart de technische klus nu netjes klaren.
53. Pb4+ Kc5 54. Pa6+ Kb6 55. Pb4 Ka5 56. Pc6+ Ka4
Zo heeft de zwarte koning zich netjes naast de pionnen genesteld en ondersteunt hij zo dadelijk de opmars.
57. Pd4 b4 58. Pf3 Th8 59. Kd2 Kb3!
Natuurlijk: geen ruimte aan de tegenstander laten.
60. Le6

60. Lc2+ Kb2 helpt evenmin.
60…Td8+!
Gek genoeg de enige zet die wint.
61. Kc1 Kc3
Zo heft hij de penning op.
62. Pg1 Td2
Het paardschaak moet even verhinderd worden.
63. Lg4

63…Tc2+
Wederom de meest optimale voortzetting.
64. Kd1

64. Kb1 Tg2 65. Pe2+ Kd2 is natuurlijk ook gedaan.
64…b3 65. Pe2+ Kb2
Hier was 65…Txe2 ook mogelijk. Moet je wel zien dat na bijvoorbeeld 66. Kxe2 Kc2 67. Lf5+ Kc1 de pionnen doorlopen.
66. Pd4 c3
Altijd aardig.
67. Ke1

67. Pxc2 bxc2+ 68. Ke2 c1=D
67…Td2

En hier vond de witspeler dat hij genoeg had gezien.
0-1

Partijen van de andere Nederlanders: