Mamedyarov en Carlsen komen bij Giri langszij

Vandaag verhuisden de Masters van het Tata Steel toernooi van Wijk aan Zee naar Groningen. Daar werd het Groninger Museum aangedaan, waarna de deelnemers op de trap van het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen nog even voor een fotomoment wilden poseren. Om 14 uur zou dan eindelijk de ronde beginnen en aan alles bleek dat Groningen een echte schaakstad is. Er was veel publiek en de Groningse grootmeester Sipke Ernst mocht aanschuiven bij de Canadese commentaar Eric Hansen om zijn mening over de partijen te geven.

Giri slaagde er niet in om Karjakin omver te blazen en hij berustte al snel in remise. Maar zijn naaste achtervolgers, Mamedyarov en Carlsen slaagden er allebei in hun partij winnend af te sluiten. En dus staat er weer een driemanschap aan kop. Morgen is een rustdag, maar vrijdag staat de confrontatie Mamedyarov-Carlsen op het programma. Misschien kan Giri daar een slaatje uit slaan?

Bij de Challengers blijft het een beetje kwakkelen met de Nederlanders. Jorden van Foreest handhaaft zich vooralsnog keurig met een remise tegen de Egyptenaar Amin, maar zijn broer – die gisteren met een remise een GM-norm had kunnen behalen (maar helaas verloor), ging vandaag de mist in tegen Bluebaum. Hij heeft nog drie ronden om het verloren gegane terrein terug te winnen.
Erwin l’Ami deed het vandaag rustig aan na zijn onverwachte nederlaag gisteren. Hij speelde een solide remise tegen medekoploper Korobov. Maar de vierde Nederlander, Benjamin Bok, ging helaas met wit onderuit tegen Gordievsky. In een hyperscherpe Najdorfvariant greep Benjamin twee keer mis en hij werd toen op fraaie wijze uitgeteld.

Masters
Onze landgenoot Giri had vandaag een zeer taaie tegenstander: de Rus Karjakin. Hoewel het er even optisch op leek dat hij een prettig plusje zou hebben, bleek daar in de praktijk niets van. Zwart worstelde zich uit de omklemming die vanuit het Catalaans was ontstaan en toen moest Giri snel op zoek naar remise. Die kwam dan ook heel snel. Maar het begin zag er toch veelbelovend uit. Toen ik de livestream ging aanzetten en naar de partij keek, zag ik deze stelling:

Toen ik deze stelling zag, moest ik onwillekeurig denken aan een oude partij van mijn vroegere clubgenoot, IM Peter Scheeren. Die speelde ook graag de Catalaan en ik had zijn fraaie prestatie tegen de Braziliaan Trois, Eerbeek 1978 ooit grondig bekeken. Wat vindt u bijvoorbeeld van de volgende stelling?

In deze positie werd wit voor een lastig probleem gezet. Hoe kan hij dat het beste oplossen? Wit heeft in deze stelling natuurlijk geen zin om op zijn schreden terug te keren met 14. Tf1 en 14. e3 zou een concessie betekenen, maar wat moet hij dan wel? Scheeren vond een lumineuze oplossing voor het stellingsprobleem:
14. Pe3!!
Eén uitroepteken voor de kwaliteit van de zet, één voor het idee. De witspeler laat vrijwillig zijn pionnenformatie verzwakken. Zoals in meerdere Catalaanse stellingen moet wit het hebben van zijn loper op g2. Toch lijkt dat voordeel miniem aangezien zwart de druk eenvoudig lijkt te kunnen neutraliseren. De verzwakking van de verminkte pionnenformatie op de koningsvleugel weegt ruimschoots op tegen de voorsprong in ontwikkeling die wit weldra opbouwt.
14…Pxe3 15. Lxe3 Lxe3 16. fxe3
Deze stelling had wit voor ogen. De actieve zwarte stukken zijn van het bord; hij beschikt nu alleen maar over passieve officieren. Vooral de problemen met de zwarte loper op c8 vallen op.
Ik heb deze partij met een paar korte aantekeningen toegevoegd. Ter lering ende vermaeck.

De blijdschap van de koppositie na de ronde van de gisteren, ging al over in een andere stemming toen duidelijk werd dat één van zijn naaste achtervolgers, Mamedyarov, met zwart gehakt maakte van Svidler, de achtvoudige Russische kampioen. In slechts 21 zetten was Svidler al genoopt om de partij op te geven. Ook deze partij heb ik van een paar korte aantekeningen voorzien.

En daar bleef het niet bij. Want in een knotsgekke partij was het Carlsen gelukt om de lastig te bestrijden Amerikaan So uit zijn evenwicht te brengen. Er kwam een heel ongebalanceerde stelling op het bord waarin Carlsen zich kennelijk als een vis in het water voelde en So duidelijk niet. Het eindspel van drie, later vier pionnen tegen een loper, bleek kansloos voor de zwartspeler. Dus ook Carlsen klimt daarmee opnieuw naar de gedeelde toppositie van de ranglijst.

De stand na tien ronden:

Analyses

Giri, A. – Karjakin, Sergey
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. g3
Het Catalaans, een populair systeem onder de wereldtop tegenwoordig.
3…Lb4+
3…d5 is de normaalvariant.
4. Pd2 c5 5. a3 Lxd2+ 6. Dxd2 cxd4 7. Pf3 d5 8. Lg2

8…dxc4
Volgens mijn database een nieuwe zet. 8…O-O 9. cxd5 Dxd5 10. Dxd4 Pc6 11. Dxd5 Pxd5 is onder andere bekend uit een correspondentiepartij Umansky-J. van Oosterom, 2003.
9. Dxd4 Dxd4 10. Pxd4 O-O 11. Le3
Zo wil wit de Catalaan graag spelen. Twee lopers worden gericht op de damevleugel en vooral de witte loper op g2 speelt een belangrijke rol bij het uitoefenen van druk.
Een interessante mogelijkheid lijkt mij hier ook 11. Lf4!? Als zwart dan verder gaat analoog aan de partij met 11…Pd5 [Hier lijkt 11…Td8 een logische reactie maar dan heeft wit het verrassende 12. O-O-O!? tot zijn beschikking, waarna hij alle kansen op voordeel heeft. Op 12…Pd5 volgt sterk 13. Pb5!] 12. Tc1 c3 13. b3 en hij besluit om wit een dubbelpion te bezorgen, staat wit na 13…Pxf4?! [Vermoedelijk is 13…Td8! veel solider waarna het de vraag heeft wat wit concreet kan bereiken.] 14. gxf4 heel riant.
11…Pd5
Op deze paardzet heeft wit natuurlijk geanticipeerd.
12. Tc1
Hij laat zijn pionnenstructuur vrijwillig verminken! Dat is niet alledaags, maar het idee hierachter is dat wit een groot surplus aan activiteit bezit en vooral de kracht van Lg2 ten opzichte van Lc8 probeert uit te buiten.
12…c3
Een slim tussenzetje.
13. b3
Wit mag natuurlijk niet nemen met de pion omdat zijn pionnenstructuur na 13. bxc3 Pxe3 14. fxe3 wel heel erg uit elkaar geslagen is. Zwart bevrijdt zich dan simpel met 14…Pa6 gevolgd door mogelijk …Pc5, …Ld7 of … Tb8 waarna het eerder zwart is die op winst kan gaan spelen.
13…Pxe3
Hij gaat nu voor de ruil. 13…Td8 14. Pb5 Pc6 15. O-O was het alternatief. Ook hier kan ik nauwelijks voordeel voor wit ontdekken.
14. fxe3
Toen ik deze stelling zag, moest ik onwillekeurig denken aan een oude partij van mijn vroegere clubgenoot, IM Peter Scheeren. Die speelde ook graag de Catalaan en ik had zijn fraaie prestatie tegen de Fransman Trois, Eerbeek 1978 ooit grondig bekeken. Ik heb de partij met een paar korte aantekeningen toegevoegd.
14…Pd7 15. Txc3 Td8
Giri had de indruk dat Karjakin deze stelling al in zijn voorbereiding op het bord had gehad. Het lijkt mij sterk, maar Karjakin staat er wel om bekend dat hij in een iets mindere stelling meestal geen krimp geeft.
16. O-O
De vraag is of wit met een zet als 16. Pb5 meer kans zou hebben gehad om iets te bereiken. Maar na bijvoorbeeld 16…Kf8 heb ik ook niets bijzonders kunnen ontdekken voor wit.
16…Pf6 17. Tc7 Tb8 18. Pb5
Nu toch maar. 18. b4 kwam ook in aanmerking. Het verhindert in elk geval …a7-a5.
18…a5 19. Pa7
19…Ld7!
Dat moet Karjakin al mijlen van te voren hebben zien aankomen. Als de loper gedoemd is om op c8 te blijven, kan zwart het schudden. Maar als hij ten koste van een tijdelijk pionoffer kan loskomen, is het mooie er ook meteen vanaf voor wit. Sterker nog: de dubbelpion op de e-lijn is natuurlijk ook een factor die verderop mee zou kunnen gaan spelen.
20. Td1
Hij hoopt de druk nog even vast te kunnen houden. 20. Txb7 Txb7 21. Lxb7 Tb8 is het niet voor wit. Na bijvoorbeeld 22. Lc6 Lxc6 23. Pxc6 Txb3 moet wit snel remise gaan maken.
20. Lxb7? zou zelfs een regelrechte blunder zijn: 20…Pe8! en zwart wint materiaal.
20…b6
Uiteraard.
21. Lc6
Als Giri nog überhaupt iets had willen proberen, zou 21. Td3 een idee geweest zijn. Maar objectief gezien valt hier niets te halen voor wit.
21…Lxc6 22. Txd8+ Txd8 23. Pxc6 Td1+ 24. Kg2 h5
25. Pe5!
Een verstandig besluit. Nu de zwarte toren en het paard zich op de witte koning hebben gestort, moet wit enorm oppassen.
Uiteraard zat meespelend Nederland nu te kijken naar 25. Tb7 maar dan zou zwart met bijvoorbeeld 25…Td2 voldoende tegenspel krijgen. Een voorbeeld: 26. Kf3 g5 27. Txb6 g4+ 28. Kf2 Pe4+ 29. Ke1 Ta2 30. Tb8+ Kg7 31. Td8 en zwart is flink in het voordeel na 31…Txa3
25…Pg4 26. Pxg4 1/2-1/2

Scheeren – Trois
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. g3 d5 4. Lg2 Pbd7 5. Pf3 dxc4 6. O-O a6 7. a4 c5 8. Pbd2 cxd4 9. Pxc4 Lc5 10. Pxd4 Pb6 11. Pxb6 Lxb6 12. Pc2 Dxd1 13. Txd1 Pg4

In deze stelling werd wit voor een lastig probleem gezet. Hoe kan hij dat het beste oplossen? Wit heeft in deze stelling natuurlijk geen zin om op zijn schreden terug te keren met 14. Tf1 en 14. e3 zou een concessie betekenen, maar wat moet hij dan wel? Scheeren vond een lumineuze oplossing voor het stellingsprobleem:
14. Pe3!!
Eén uitroepteken voor de kwaliteit van de zet, één voor het idee. De witspeler laat vrijwillig zijn pionnenformatie verzwakken. Zoals in meerdere Catalaanse stellingen moet wit het hebben van zijn loper op g2. Toch lijkt dat voordeel miniem aangezien zwart de druk eenvoudig lijkt te kunnen neutraliseren. De verzwakking van de verminkte pionnenformatie op de koningsvleugel weegt ruimschoots op tegen de voorsprong in ontwikkeling die wit weldra opbouwt.
14…Pxe3 15. Lxe3 Lxe3 16. fxe3
Deze stelling had wit voor ogen. De actieve zwarte stukken zijn van het bord; hij beschikt nu alleen maar over passieve officieren. Vooral de problemen met de zwarte loper op c8 vallen op. De analogie is treffend, vind u ook niet?
16…Ld7
Door een pion te offeren, hoopt zwart zich te bevrijden uit de ijzeren greep. Een noodgreep die uiteindelijk niet blijkt te werken. Hoe groot de problemen echter al waren wordt geïllustreerd door het volgende voorbeelden: Na 16…Tb8 komt zwart niet los. Bijvoorbeeld: 17. Tac1 Ld7 18. b3! en wit heeft alle touwtjes in handen.
17. Lxb7 Ta7 18. Le4 a5 19. b4!
Opnieuw sterk gespeeld van de witspeler. Het gaat om de vrije a pion.
19…axb4 20. Tdb1 Ke7
20…Txa4 21. Txa4 Lxa4 22. Ta1 met winst.
21. Txb4 Tc8 22. a5 Tc5
23. Tb7!
Weer gepointeerd. Zwart kan niet op a5 nemen op straffe van materiaalverlies.
23…Txb7
23…Taxa5 24. Td1!
[Vooral niet 24. Txa5? en zwart verdedigt zich succesvol met 24…Txa5 25. Lc6 Ta1+ 26. Kf2 Td1] 24. Lxb7 Lc6 25. Lxc6 Txc6
Wit heeft met hard werken een voordelig toreneindspel bereikt. Er is enige techniek vereist om er ook daadwerkelijk iets van te maken. Belangrijke factor is dat zijn toren al achter de vrijpion staat.
26. a6 Tc8 27. a7 Ta8 28. Kf2 Kd6 29. Kf3 Kc6 30. Ke4 f6
Anders loopt de witte koning te snel naar binnen via e5 en d6.
31. Ta6+
Ook goed is 31. Kd4 Kb6 32. Kc4 g6 33. Ta2 g5 34. g4 h6 35. h3
31…Kb5 32. Ta3 Kb4 33. Ta2 Kc4
33…Kb5 was iets hardnekkiger. 34. Kd3 Td8+ 35. Kc3 Ta8 36. Kb3 hoewel wit hier ook tot winst moet kunnen komen via tempodwang.
34. Tc2+ Kb5 35. Tc7
Zo is de toren op de zevende rij terecht gekomen.
35…Kb6 36. Txg7 Txa7 37. Txa7 Kxa7
Een pionneneindspel met een pion meer is in principe gewonnen. Scheeren beseft dat de dubbelpion zo snel mogelijk opgelost dient te worden.
38. Kd4 Kb6 39. e4 Kc6 40. e5! f5 41. e4
En opgegeven.
1-0

Svidler, P. – Mamedyarov, S.
1. c4 Pf6 2. Pf3 e6 3. Pc3 d5 4. d4 Lb4 5. cxd5 exd5 6. Lf4 Pe4 7. Da4+ Pc6 8. Tc1 O-O 9. g3 g5!
Heel voortvarend gespeeld!
10. Le3 f5 11. Lg2 f4 12. gxf4 Lxc3+ 13. bxc3 gxf4 14. Ld2 Kh8

15. Db3?
15. Tg1 was zo’n beetje de enige zet, maar wit staat al niet best.
15…Pa5! 16. Dc2 Pc4 17. Td1 Tg8 18. Pe5?
Svidler heeft het duidelijk niet deze partij.
18…Pxe5 19. Lxe4
19…Dg5!!
Een formidabele tussenzet. Er dreigt mat achter de paaltjes!
20. Lxf4
Nu zou het na 20. Tf1 dxe4 21. dxe5 Lh3 ook snel mislopen.
20…Dxf4 21. Lxd5 Lf5
En hier gaf Svidler het op. Hij is zelden zo van het bord gezet…
0-1

Challengers
De partij van Benjamin Bok was vandaag de meest interessante. In een overbekende stelling uit de Najdorf, besloot onze landgenoot met wit op de 14e zet af te wijken van de platgetreden paden. Misschien had hij thuis een engine laten meelopen met deze zetten en die kwam met 14.Lf2 op de proppen. Het leverde hem inderdaad een klein plusje op, maar het was een zeer breekbare stelling waarin normale zetten gewantrouwd moeten worden en op het scherp van de snede naar verborgen (en dan meestal ook onoverzichtelijke) mogelijkheden gezocht moeten worden. Dat bleek tenminste want de zeventiende zet van wit, een volkomen normale ontwikkelingszet (17.Ld3) bleek niet goed te zijn. Zwart brak door het centrum, won ook twee pionnen, maar de stelling bleek zo lastig te hanteren voor de mens dat ook de zwartspeler het niet onder controle had. Het kwam weer bijna op zijn pootjes terecht, toen Benjamin helaas nogmaals misgreep. Blijkbaar had hij vandaag een ongelukkige hand als het ging om veld d3, want zijn 23.Pd3? bleek ook een miskleun van jewelste te zijn. Daarna vond de zwartspeler ook nog een geniale variant, waarin hij met schaak een toren liet slaan, maar hij had uitstekend gezien dat alle witte stukken uit positie waren gespeeld. En toen restte Bok helaas niets anders dan op te geven.

Dat moest ook Lucas van Foreest doen en ook hij had een bijzonder ingewikkelde stelling. De partij golfde wat op en neer. Zwart had twee stukken voor een toren, maar zijn stukken werkten niet goed samen. Bij tegenstander Bluebaum des te meer en dat bleek uiteindelijk ook beslissend. Ik heb een paar momenten van kort commentaar voorzien.

De stand na tien ronden:

Analyses

Bok, B. – Gordievsky, D.
1. e4 c5 2. Pf3 d6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 a6 6. Le3 e6 7. f3 b5 8. Dd2 b4 9. Pa4 Pbd7 10. O-O-O Da5 11. b3 Lb7 12. a3 Dc7 13. axb4 d5

14. Lf2
Het lijkt me sterk dat Bok de theorie niet kende (hij is namelijk altijd goed geprepareerd) of had hij dit bijzondere zetje speciaal voorbereid? Ik denk het laatste, want mijn engine evalueert hem ook. De heren Yoo tegen Preotu, 2017 gingen hem hierin voor.
14. Kb1 is hier heel vaak gespeeld.
Ook 14. b5 kennen we bijvoorbeeld uit een partij Caruana-Topalov, 2014.
14…e5 15. Pf5 g6 16. Ph6 Tc8
Tot hier lijkt het allemaal oké voor wit. Maar echt veel belooft het desondanks toch niet.
17. Ld3?
Deze logische zet blijkt niet te werken in deze scherpe stelling.
17. Pc5 zou een goede voortzetting kunnen zijn hoewel zwart na 17…a5 18. exd5 axb4 19. Pxb7 Dxb7 bijna gelijkspel lijkt te hebben behaald.
17…dxe4 18. Lc4!?
Dat is nog wel een goed antwoord. 18. fxe4 is al erg slecht na 18…Lxe4!
18…Ld5 19. Pb2
19…exf3?!
Niet de meest adequate. Hier kon ook het in deze stelling thematische 19…a5!? op het bord gebracht worden: 20. bxa5 gaat dan mis na 20…Lxh6 21. Dxh6 Dxa5 en zwarts aanval is erg sterk.
20. The1
Dit helpt niet. Ik kan me voorstellen dat hij 20. gxf3 niet wilde evalueren maar na 20…Lxf3 21. Lxf7+ is wit uit de problemen!
20…fxg2 21. Kb1 Dd6?!
De stelling is vreselijk moeilijk te behandelen voor beide spelers. Gek genoeg staat zwart duidelijk beter na 21…Le6! 22. Lxe6 fxe6 Het witte paard is verdwaald op h6 en wit staat teveel pionnen achter zonder dat daar veel tegenover staat.
22. Lxd5 Dxd5
23. Pd3?
Ai, dat heeft een opzichtige weerlegging… Als wit nu 23. Dxd5! zou hebben gespeeld, zou de schade volledig beperkt zijn gebleven. 23…Pxd5 24. Txd5 Lxh6 25. Pc4 lijkt in orde.
23…Pe4! 24. Txe4
Moet wel, anders verschijnt er een reuzenpaard op c3.
24…Dxe4 25. Pc5 Pxc5 26. bxc5
26…Lxh6!
Heel knap gevonden van de zwartspeler. Dat moet wit gemist hebben.
27. Dd7+ Kf8 28. Dxc8+ Kg7 29. Dc7
De witte stukken zijn volkomen uit positie gespeeld. De zwarte dame krijgt het laatste woord.
29…De2! 0-1

Bluebaum, M. – Van Foreest, Lucas
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. g3 d5 4. Lg2 Le7 5. Pf3 O-O 6. O-O dxc4 7. Dc2 a6 8. a4 Ld7 9. Td1 Pc6 10. Dxc4 Pb4 11. Pc3 Lc6 12. a5 h6 13. Ld2 b5 14. Db3 Lb7 15. e4 Dc8
15…Pxe4? kost een stuk: 16. Pxe4 Lxe4 17. Lxb4
16. Pe2 Pc6 17. d5 Pd8 18. Pfd4 c5 19. dxc6 Pxc6 20. Tac1 Pxd4 21. Pxd4 Dd7 22. Pc6 Lxc6 23. Lb4 Ld5 24. exd5

24…Lxb4?!
Na 24…Pxd5! lijkt er niet zoveel aan de hand voor zwart: 25. Lxd5 exd5 26. Txd5 Db7 27. Lxe7 Dxe7 en dit moet zwart kunnen houden.
25. dxe6 De7 26. exf7+ Kh8 27. Lxa8 Txa8 28. Tc6
28…Tf8?
28…Lxa5 had moeten gebeuren, maar wit staat wat beter na 29. Ta1 Tf8 30. Txa6 Lb4
29. Te6
29. Txa6 zou wit al beslissend voordeel hebben gegeven.
29…Dc5 30. Txa6
30…Dh5?
Na deze zet gaat het snel mis voor zwart. Hier had Lucas het vege lijf misschien nog kunnen redden met 30…Pg4!?
31. h4 Lc5 32. Kg2 Txf7 33. Td8+ Kh7 34. Dd3+ g6 35. Txf6 1-0