Gespot 90: Analogieën

Bij het grasduinen in schaakboeken, het doorbladeren van schaaktijdschriften, het surfen op het internet, het bekijken van schaakfilmpjes valt het oog wel eens op interessante stellingen, bijzondere voorvallen, geniale zetten en grappige blunders. In deze rubriek wil ik u die graag voorleggen. Bent u ook iets tegengekomen? Laat het ons weten.

 

De tachtigste editie van het Tata Steel toernooi zit er weer op. Het was een prachtig evenement met een Nederlander (Anish Giri) als co-winnaar. Het verhaal van de laatste ronde kunt u hier lezen.

Giri bleef in elk geval drie oud-wereldkampioenen, die ook deelnamen in de Mastersgroep voor. Hij won de onderlinge partij van Vladimir Kramnik, tegen Viswanathan Anand, speelde hij remise en hij won van ex-dameswereldkampioene Yifan Hou. Beide algemene wereldkampioenen stonden dit toernooi een beetje in de schaduw van het trio dat de dienst uitmaakte: wereldkampioen Magnus Carlsen, Anish Giri en Shakhriyar Mamedyarov. Laatstgenoemde haakte pas aan het eind af voor de eindzege die door de laatste twee in een barrage werd beslist.

Tegenwoordig is het kijken naar livepartijen met commentaar van gerenommeerde spelers een lust voor het oog. Veel beter dan televisie kijken… In de elfde ronde viel mijn oog op een stelling die mij heel bekend voorkwam.

Tigran Petrosian (foto bron onbekend)	Viswanathan Anand (foto Jos Sutmuller)
Petrosian – Kortchnoi, Il Ciocco 1977 [FEN "r4rk1/p1q2ppp/1pPR4/8/5Q2/8/P4PPP/4R1K1 w - - 0 22"]	Anand – Hou [FEN "2r2rk1/p1q2ppp/1pPR4/8/5Q2/8/P4PPP/2R3K1 b - - 2 24"]

Wat denkt u: een treffende gelijkenis? Het is bekend dat in een eindspel met louter zware stukken een pion op de zesde rij vrijwel altijd beslissend voordeel oplevert. De kracht van deze variant wordt gecombineerd met het opzetten van een koningsaanval. In mijn boek Chess Strategy for Club Players heb ik het beroemde voorbeeld, Petrosian – Kortchnoi geanalyseerd om te laten zien hoe de witspeler deze stelling met vaste hand naar winst voert. Dit voorbeeld heeft zijn weg gevonden onder het kopje “Vrijpion in het middenspel”. Als u een extract uit elk hoofdstuk van dit boek wilt bekijken, kunt u klikken op dit overzicht, dat op Schaaksite wordt aangeboden.

Kende Hou haar klassieken dan niet? Anand in elk geval wel, want ook hij hield haar in een ijzeren greep, analoog aan zijn illustere voorganger en hij slaagde er in no-time in de winst af te dwingen.

Anand, Viswanathan – Hou, Yifan
1. c4 e6 2. Pc3 d5 3. d4 Pf6 4. cxd5 Pxd5 5. e4 Pxc3 6. bxc3 c5 7. Tb1 Le7 8. Pf3 O-O 9. Lc4 Pc6 10. O-O b6 11. Le3 Lb7 12. De2 cxd4 13. cxd4 Tc8 14. Tfd1 Dc7 15. d5 Pe5 16. Lb5 exd5 17. exd5 Pxf3+ 18. Dxf3 Lc5 19. Tbc1 De7 20. Lf4 Ld6 21. Lc6 Lxf4 22. Dxf4 Lxc6 23. dxc6 Dc7 24. Td6

24…Tcd8 25. Tcd1 h6 26. g3!
Anand treedt hiermee in de voetsporen van Petrosian.
26…Txd6 27. Txd6
27…Tc8
Net als Kortchnoi in zijn partij tegen Petrosian, heeft zwart geen tegenspel. Het ruilen van nog een toren is ook in wits voordeel. De pion komt naar de zevende rij. 27…Td8 28. Txd8+ Dxd8 29. c7 Dd1+ 30. Kg2 Dd7 31. Dc4 Dc8 32. Dc6 Kf8 33. Dd6+ Ke8 34. f3 en wit staat op winst. Zwart kan geen vin verroeren en moet afwachten hoe wit de winst gaat binnenhalen. Een voorbeeld: 34…Dd7 35. De5+ Kf8 36. Dc3 Dc8 37. Kf2 Ke8 38. Dc6+ Ke7 39. Ke3 b5 40. f4 a5 41. f5 b4 42. Kf4 a4 43. Ke5 b3 [43…f6+ 44. Kf4 h5 45. De6+ Dxe6 46. fxe6 en wit haalt dame.] 44. Dd6+ Ke8 45. f6 gxf6+ 46. Kxf6 en zwart gaat mat. 46…Dd7 47. c8=D+ Dxc8 48. De7#
28. De5 b5 29. Dd5
Dit is het idee: wit combineert de vrijpion met een koningsaanval. Er dreigt nu Td7.
29…Kh7 30. De4+ Kg8 31. Td7
Mooi gespeeld van Anand.
31…Da5
Het nemen van deze pion wordt bestraft met dameverlies. 31…Dxc6? 32. Td8+
32. c7!
Anand voldoet aan alle wetmatigheden van dit type eindspel. Zodra de pion een stapje naar voren kan, is dat heel wenselijk.
32…Tf8
32…Txc7 33. Td8# is meteen uit.
33. De7!
Nu dreigt er om te beginnen Dxf8+ en c8D+. Maar ook Td8 is een dodelijke dreiging. Na 33. De7 Dc3 winnen er veel zetten, maar daar is 34. Td8 de meest overtuigende van. Na 34…Dc1+ 35. Kg2 Dc6+ 36. Kh3 staat de witte koning volkomen veilig op h3. Zwart kan het hier opgeven.
1-0

Petrosian – Kortschnoi, Il Ciocco 1977

Dit is de stelling die wit nastreefde toen hij tot zijn 18de zet besloot. We kunnen stellen dat door de pion op de zesde rij de stelling in hogere zin voor wit gewonnen is. Een en ander eist een bijna perfecte techniek, hetgeen Petrosian wel toevertrouwd is!
22. g3!
Zeer juist. De dame op f4 wordt verdedigd en een eventueel mat op de onderste rij wordt eruit gehaald. Voor wit is het van belang dat de zwarte torens niet gemakkelijk geactiveerd kunnen worden en met deze zet heeft Petrosian overal op geanticipeerd.
22…h6
Korchnoi ziet in dat hij tot passiviteit gedoemd is.
Na 22…Tfe8 heeft zijn tegenstander een pasklaar antwoord: 23. Txe8+ Txe8 24. Te6! een schitterende zet, waarmee wit afwikkelt naar een gewonnen dame-eindspel 24…Dc8 25. Txe8+ Dxe8 26. c7 beslist de pion op de zevende rij de strijd.
Ook na het alternatief 22…Tad8 trekt wit aan het langste eind. Na 23. Txd8 Dxd8 24. c7 is de pion al op de zevende rij (gedekt door de dame), waarna promotie onvermijdelijk is. 24…Dc8 25. Dd6
23. De5
Zo haalt wit alle torenzetten na de centrale lijnen uit de stelling. 23. Dd4 Er is ook niets mis met 23…Tfe8 24. Txe8+ Txe8 25. Kf1! beter om de toren niet achter de witte pion toe te laten: [25. Dd5 Te1+ 26. Kg2 Tc1 en zwart doet weer mee.] 25…Tc8 26. Dd5 en de dreiging Td7 beslecht het pleit in wits voordeel.
23…Tac8
23…Tad8 24. Txd8 Dxd8 25. c7 Als de pion een rijtje verder gespeeld kan worden dient dat (bijna altijd) onmiddellijk te gebeuren.
24. Dd5 Kh7
Het is duidelijk dat zwart geen nuttige zetten meer heeft. Natuurlijk had Petrosian weer iets klaarliggen op 24…Tfe8 25. Txe8+ Txe8 26. Td7 en zwart gaat ten onder aan de zwakte van punt f7 of hij kan de promotie van de pion niet meer verhinderen na 26…De5 27. Dxe5 Txe5 28. c7.
25. Te4 Kg8 26. Kg2 a6 27. h4
Na een paar voorbereidende zetten gaat wit over tot het tweede gedeelte van zijn plan. Zijn gecentraliseerde positie betekent dat zwart tot afwachten gedoemd is. Petrosian wil zijn activiteit omzetten in een aanval tegen de zwarte koning en daarvoor rukt hij met zijn koningsvleugelpionnen op om de pionnenstructuur op die vleugel uit zijn voegen te lichten.
27…b5 28. g4!
Zo kan wit straks gebruik maken van het aanknopingspunt op h6.
28…Kh7
29. Te2!
Een zeer diepzinnige zet, waar computers moeite mee hebben. Wit wil graag met g4-g5 het aanknopingspunt h6 aantasten. Zwart zal in principe lijnen tegen zijn koning gesloten willen houden zodat hij moet besluiten tot h6-h5. In dat geval wil wit met Dd5-f3 de pion op h5 onder schot nemen zodat Korchnoi met g7-g6 zijn koningsstelling nog meer moet verzwakken.
29…Kh8
Uiteraard heeft wit zeer nauwkeurig berekend dat de uitval met 29…Tce8 30. Txe8 Txe8 31. Td7 voor zwart verliest. Na 31…Df4 nog aardig daar de pion op g4 ook zwak is en wit zijn eigen koningspo-sitie heeft aangetast, maar nu kan wit met 32. Df5+ afwikkelen naar een toreneindspel, waarin de vrijpion de genadeklap geeft, bijv. 32…Dxf5 33. gxf5 Tc8 34. c7 a5 Zwart kan nooit met de koning naar de achterste rij vanwege Td8+. [34…f6 35. h5 b4 36. Kf3 en met een koningswandel naar de damevleugel stelt wit de potentiele zwarte vrijpion buiten gevecht.] 35. Txf7 Dit is de meest overtuigende winst die echter wel scherp berekend moet worden. Wit wint vanwege het bezit van de absolute zevende rij in een paar varianten. [Het alternatief is om met de eigen koning mee te lopen om de zwarte vrijpion onder controle te houden. 35. Kf3 b4 36. Ke2 a4 37. Kd3 b3 38. axb3 a3 39. Kc2] 35…b4 36. h5! [Te vroeg is 36. f6? wegens 36…Kg6] 36…a4 37. f6 b3 38. Txg7+ Kh8 39. axb3 axb3 40. Td7 b2 41. Td8+ Kh7 42. Txc8 b1=D 43. Th8+ Kxh8 44. c8=D+ en het gaat mat.
30. g5 h5 31. Td2
Eindelijk mag wit de e-lijn afgeven, want hij wil graag Df3 kunnen spelen.
31…Tfe8 32. Df3 g6 33. T2d5
Het blijft altijd oppassen, want 33. Td7?? zou iets te vroeg zijn in verband met 33…Dxc6 en de witte dame is gepend, zodat het beoogde 34. Dxf7 door de wedstrijdleider niet toegestaan zou worden. Na de tekstzet dreigt het wel.
33…Tf8
Zwarts vreugde over het bezit van de e-lijn was van korte duur. Er was echter weinig anders meer.
34. Tf6 De7 35. Td7 De8
Het diagram geeft de triomf van de witte strategie weer. De pion op c6 heeft de zwarte stukken met handen en voeten aan de onderste rij gebonden en de gecentraliseerde witte stukken zijn er gezamenlijk in geslaagd de zwarte koningsstelling danig te verzwakken. Nu is de tijd om te oogsten aangebroken.
36. Txg6!
Na 36..fxg6 is 37. Dc3 dodelijk.
36…De5
Na 36. … fxg6 is het schaakje op c3 dodelijk. Korchnoi hield in verband met het verhitte karakter van deze match (Petrosian en Korchnoi stonden niet bepaald op goede voet met elkaar) niet van tijdig opgeven. 36…fxg6 37. Dc3+ Kg8 38. Dg7#
37. Dxh5# 1-0