Top-40 Nederlandse schakers. 8: John van der Wiel
Toen Timman en Sosonko vanaf eind jaren zeventig de Nederlanders waren die de wereldtop aankonden, kwam daar in 1982 opeens John van der Wiel bij. Zijn plaats in die top duurde niet heel lang, zijn plaats in de Nederlandse top wel.
John van der Wiel in 1983. Foto: Nationaal archief.
John van der Wiel (geboren 9 augustus 1959) werd rond de jaarwisseling 1978/79 in Groningen Europees jeugdkampioen. In 1979 won hij het open kampioenschap van Nederland en in 1981 de B-groep van het Hoogovenstoernooi. Daarmee was hij een van de sterkste schakers van Nederland, wat hij ook meteen bevestigde bij het Nederlands kampioenschap. Bij zijn debuut in 1979 werd Van der Wiel vierde, een jaar later met vijf anderen tweede achter Timman. In 1984 werd hij kampioen voor Ree en Scheeren, in 1986 voor Van der Sterren, Kuijf en Ligterink. In 1985 eindigde hij als tweede achter Van der Sterren en die positie bereikte hij vanaf 1987, al dan niet gedeeld, zeven keer op rij, achter de kampioenen Timman, Douven, Kuijf, Piket (drie keer) en Van der Sterren. In totaal nam Van der Wiel 28 keer aan het NK deel, waarvan 26 keer op rij. Dat zijn allebei records. Naast zijn twee titels behaalde hij negen tweede en vier derde plaatsen.
Wereldtop
Van der Wiel nam van 1980 tot en met 1998 deel aan alle negen Olympiades waar Nederland bij was. (In 1986 deed Nederland niet mee.) Hij was kopman van het befaamde team dat in 1988 zonder Timman brons won. In totaal scoorde hij op al die Olympiades 58 procent.
Zijn eerste grote internationale succes boekte Van der Wiel bij het Hoogovenstoernooi van 1982, waar hij achter Nunn en Balasjov derde werd, maar voor Timman, Sosonko en diverse andere wereldtoppers. Later dat jaar werd hij grootmeester na een toernooizege in Novi Sad. Op de weg naar het wereldkampioenschap bereikte hij zijn hoogtepunt in 1985. Van der Wiel werd gedeeld vierde in het interzonetoernooi in Biel. Omdat er vier spelers naar het kandidatentoernooi gingen, moest hij een barragedriekamp spelen met Short en Torre. Van der Wiel versloeg Short met 2,5-0,5 maar verloor met 1-2 van Torre. Nota bene Short, die dus overtuigend verslagen was, ging door dankzij een 3-0 zege op Torre en een betere SB-score in het toernooi. Had Short in die drie partijen tegen Torre maar een halfje afgestaan, dan had Van der Wiel een WK-kandidatentoernooi gespeeld.
In 1986 werd Van der Wiel gedeeld tweede in Wijk aan Zee achter Short, wat hij vooral bereikte door tegen zijn landgenoten Sosonko, Ree en Van der Sterren 100 procent te scoren. Datzelfde jaar werd hij bij de kroonzeskamp van het OHRA-toernooi (Amsterdam) tweede achter Ljubojevic, voor Ribli, Timman en Vaganjan. Een jaar later won hij die zeskamp, een half punt voor Chandler, Gulko en Timman.
Van der Wiel boekte nog toernooizeges in onder andere Arhus en Oostende, beide in 1983, San Bernardino 1986, Baden-Baden 1992 en Elgoibar 1998. Misschien wel indrukwekkender was zijn optreden bij de World Cup 1989 in Rotterdam. Een gedeelde vijfde tot en met achtste plaats is niet iets wat ik vaak in een overzicht als dit vermeld, maar Van der Wiel eindigde achter Timman, Karpov, Vaganjan en Nunn, maar voor vele andere wereldtoppers. Daarom zijn er toch velen die zich dit resultaat herinneren.
In 2017 als publiekscommentator. Foto: Harry Gielen.
Entertainer
Je kunt zeggen dat Van der Wiel van 1982 tot en met 1989 tot de wereldtop behoorde. Toch stond hij maar eenmaal in de top twintig, namelijk in januari 1987 op de vijftiende plaats. Van juli 1982 (plaats 56) tot en met juli 1990 (72) stond hij in de top honderd.
Van der Wiel was hoofdredacteur van Schaaknieuws tijdens de hele 23 jaar dat dat tijdschrift bestond. Verder is hij al heel lang een gewaardeerde publiekscommentator en schaakentertainer.
Ik zet John van der Wiel op 8. Daarmee is hij dus een van de allergrootsten. Toch werd het in die mooie jaren tachtig net niet wat het leek te worden.
6 …
7 …
8 John van der Wiel
9 Ivan Sokolov
10 Sergei Tiviakov
11 Hans Ree
12 Paul van der Sterren
13 Friso Nijboer
14 Lodewijk Prins
15 Erwin l’Ami
16 Theo van Scheltinga
17 Dimitri Reinderman
18 Salo Landau
19 Jan Smeets
20 Nico Cortlever
21 Hans Bouwmeester
22 Coen Zuidema
23 Frans Kuijpers
24 Dirk van Foreest
25 Gert Ligterink
26 Erik van den Doel
27 Jorden van Foreest
28 Kick Langeweg
29 Daniel Stellwagen
30 Eddie Scholl
31 Henri Weenink
32 Robin van Kampen
33 Hans Böhm
34 Rini Kuijf
35 Hoan Liong Tan
36 Haije Kramer
37 Daniël Noteboom
38 Norman van Lennep
39 Rudy Douven
40 Rob Hartoch
Als u linksboven in het scherm klikt op ‘top 40’, kunt u langs alle voorgaande afleveringen scrollen.
De top-40 is niet gebaseerd op ratings en titels, maar op de positie en prestaties van Nederlandse schakers ten opzichte van hun tijdgenoten, nationaal en internationaal.
Ja, daar (Rotterdam) was het ook Van der Wiel – Ehlvest, welke hem destijds de bijnaam ‘The Butcher’ opleverde. Puur genieten…
Die “bijnaam” had John al. In New In Chess 1989/3 staat hij geportretteerd als slager. Dat was Van der Wiel in zijn “geheime leven” Het toernooi in Rotterdam vond enige tijd later plaats. Het verslag is terug te vinden in NIC 1989/6
Bedankt voor deze reactie. Ik dacht ook dat die bijnaam algemener was. Ook deze stijl is later veranderd.
Een link naar de column van Herman mag niet ontbreken https://www.schaaksite.nl/2011/12/20/column-38-jadoube/
Staat los van de bijnaam, maar wie al wat langer het Nederlandse schaakleven volgt zal deze opmerking zeker kennen.
www.schaaksite.nl/2011/12/20/column-38-jadoube
Veel respect voor de top 40, maar deze bijdrage eindigt waar hij zou moeten beginnen…. Wat is het geheim van Van der Wiel’s stagnatie? Zijn start als Europees jeugdkampioen (in een tijd waarin dit in feite het jeugd WK was én waar de sterkste Oostblok-spelers aan meededen) was sensationeel. Kreeg hij onvoldoende begeleiding? Was de schaduw van Timman lastig voor hem? Daar had ik graag meer over willen lezen (want ik heb geen idee).
Het verval is inderdaad opmerkelijk. Op de FIDE-ratinglijst is hij nummer 91 onder de Nederlanders.
Waar hij nu staat, is wel een heel ander onderwerp dan hoe het in de jaren tachtig ging. Nederlandse jeugdtalenten die hoog eindigden bij EK’s en WK’s kregen nooit de begeleiding die ze verdienden. Dat is ook de klacht bij Roy Dieks en Rudy Douven, bijvoorbeeld. Maar Van der Wiel bereikte toch de wereldtop. Dat hij zo snel weer terugviel, zal niet aan gebrek aan begeleiding hebben gelegen. Ik zou het niet weten.
In die partij tegen Ehlvest laat hij zeker zijn grote klasse zien door als een breekijzer de zwarte stelling uit zijn voegen te krijgen. www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1148405
Was het Gulko shirt verhaal het enige stukje politiek activisme van Van der Wiel of zijn er meer acties bekend?
Van der Wiel schreef en schrijft regelmatig columns. Vroeger in iedere editie van Schaaknieuws, tegenwoordig onder meer op schakers.info. In die columns laat hij regelmatig zijn politieke voorkeur weten: links/progressief. Zo herinner ik me een anti-Trump column.
Je hoeft niet bepaald links/progressief te zijn om tegen Trump te zijn.
Nee, dat klopt. Een slecht voorbeeld.
Over het relatief snelle ratingverval kan Van der Wiel het best zelf uitleg geven. Ik kan wel wat gissen:
— 1) Sterke afname van ambitie, mede daardoor snel(ler) tevreden met remise, ook tegen lager gerate spelers;
– 2) Topschaak is hard werken, zeker als het openingsvoorbereiding betreft. Vd Wiel speelde hoofdvarianten van scherp openingen. Op het moment dat je geen serieuze voorbereiding meer doet (en hoofdvarianten gaat ontwijken) neemt je speelsterkte vrij snel af. Tenzij je gezegend bent met een formidabel positioneel inzicht en bereid bent vele uren achter het bord te zitten om iemand eraf te schuiven. Dit botst echter weer met het eerste punt.
Ik heb dat geweldig goed geschreven artikel van Herman Grooten over die partij van John van der Wiel tegen Kasparov gelezen. Ik wist niet dat Kasparov op zo’n uiterst onsympathieke manier de tegenstander uit zijn concentratie kon halen. Ik herinner me dan al die onverkwikkelijke dingen uit de WK matches tussen Kasparov en Karpov, waar dat ook gespeeld heeft. (Eén opmerking wat het j’adoube betreft. Het is aplomb met een b).
@Wim: bedankt voor het compliment, de tekst is verbeterd. Voor liefhebbers is hier een link naar het artikel: Column 38: “J’adoube”.
Over wangedrag van Kasparov gesproken. Het is ook bekend dat hij ooit een stuk aanraakte, maar weigerde daarmee te zetten en een andere zet speelde. Dat was tegen de toen 17-jarige Kasparov. Er is een aardig artikel over ‘cheating’ te vinden onder deze link.
Welk wangedrag Kasparov twee jaar geleden nog eens herhaalde tegen Nakamura in St. Louis. Ook toen raakte hij een stuk aan, een paard geloof ik, maar deed gauw een andere zet.
Herman, je moet iets verbeteren. Het was tegen de 17 jarige Judith Polgar en natuurlijk heel erg onsportief.
Klopt Wim, het was de 17-jarige Judit (zonder h!) als we toch aan het verbeteren zijn. En Polgár schrijft ze zelf met een accent op de a!