Carlsen op eenzame hoogte

In het Noorse Stavanger is het Altibox Norway Chess begonnen. De traditie leert ons dat er wordt afgetrapt met een snelschaaktoernooi dat mede bepaalt wie er eenmaal meer wit krijgt. De beste snelschaker ter wereld is Magnus Carlsen, maar gek genoeg liet de wereldkampioen ditmaal niet het beste van zichzelf zien. Hij won tweemaal, verloor eenmaal (van nummer laatst, Aronian) en speelde de rest remise. De Amerikaan Wesley So, die het afgelopen seizoen niet zo goed op dreef was, kwam ditmaal wel bovendrijven. Hij won van Caruana, Mamedyarov, Karjakin en Ding, maar moest in het zand bijten tegen Carlsen. Het leverde hem met 6 punten de eerste plaats op, gevolgd door Nakamura en Anand, ook erkende blitzspecialisten.

De paring leverde al meteen een interessante krachtmeting op want wereldkampioen Carlsen mocht met wit aantreden tegen zijn komende uitdager Fabiano Caruana. Het werd een fascinerend gevecht dat heel lang duurde en uiteindelijk eindigde in een overwinning voor de Noor. Wit offerde een pion en kreeg daar prachtige positionele compensatie voor. Hij had het mooie veld d4 in handen met zijn dame en ook de andere stukken domineerden het strijdtoneel. Dat voordeel zag er ongeveer zo uit:

Caruana zag zich genoodzaakt tot het teruggeven van de pion, maar dat leverde wit twee verbonden vrijpionnen op de damevleugel. Hoewel Carlsen zich in allerlei bochten moest wringen om het duur verworven materiaal te behouden, slaagde hij daar keurig in. Om zich niet kansloos naar de slachtbank te laten leiden, offerde de Amerikaan nog meer pionnen, maar hij kon niet voorkomen dat hij in een verloren dame-eindspel terecht kwam dat Carlsen – zoals we van hem gewend zijn – vlekkeloos naar winst voerde. Leerzaam om na te spelen!

Dit was meteen de enige overwinning over de eerste twee ronden, want alle andere partijen eindigden in remise. Niet dat er niet gevochten werd. Integendeel: er viel het nodige te beleven. Heel curieus was de partij tussen Caruana en Mamedyarov. De zwartspeler had besloten om zijn tegenstander tegen zichzelf te laten spelen door met de Russische verdediging te openen. Maar wit kwam al vlotjes in het voordeel en daarom gaf de Azeri maar een pion. Daar kreeg hij te weinig compensatie voor terug, maar een bizarre misrekening van Caruana zorgde ervoor dat hij de pion gratis en voor niets mocht terughalen. De quote van de tweede dag was dan ook:

In de derde ronde zagen weer een gedreven Carlsen aan het werk, ditmaal tegen Levon Aronian. Het lijkt erop dat de Armeniër de klappen van het laatste Kandidatentoernooi nog niet te boven is. Waar hij in het vorige jaar vrijwel overal waar hij meedeed bovenaan eindigde, moest hij in Berlijn genoegen nemen met de laagste klassering sinds tijden. En ook het snelschaaktoernooi voorafgaand aan dit evenement was hem niet goed bevallen. Hierin eindigde hij op de laatste plaats. Een half jaar geleden werd Aronian nog door diverse insiders getipt als één van de spelers die het Carlsen wel eens moeilijk zou kunnen maken, ook in een WK-match. Daar is hij momenteel ver van verwijderd. Vandaag liet de wereldkampioen er geen twijfel over bestaan wie er op dit moment de dienst uitmaakt. Met kleine middelen slaagde Carlsen erin om zijn tegenstander terug te dringen en het grote ruimtevoordeel dat hij had verworven wist hij om te zetten in een flinke drukstelling. Toen Aronian de fout in ging, was het ook snel gedaan met hem. De zware stukken van wit drongen – ten koste van een paard – de zwarte stelling binnen waardoor die teveel materiële verliezen zou moeten lijden. Dat liet Aronian zich niet meer bewijzen en gaf het op. Carlsen dus als enige op +2, twee mensen op -1, de rest staat op 50%.

 

Einduitslag snelschaaktoernooi:

Carlsen, Magnus – Caruana, Fabiano
1. e4 e5 2. Lc4
Deze volgorde dient ertoe om spelers die het Russisch op hun repertoire hebben staan (zoals Caruana de laatste tijd heeft laten zien) te ontregelen.
2…Pf6 3. d3 c6

Dit is een alternatieve aanpak om het vroegtijdige 2.Lc4 aan te pakken.
Zou zwart namelijk nu 3…Pc6 spelen, dan komt hij terecht in de Italiaanse stelling waarin Carlsen hem graag wil opzoeken.
4. Pf3 d5 5. Lb3 Lb4+

5…Ld6 wordt meer gespeeld. 5…Dc7 kwam op het bord in o.a. Carlsen-Wang, 2017. 5…dxe4 6. Pg5 is niet goed voor zwart.
6. Ld2 Lxd2+ 7. Pbxd2

7…a5
Zou Caruana dit thuis nog hebben voorbereid? Het wordt niet vaak gespeeld. De natuurlijke ontwikkelingszet is 7…Pbd7
8. c3 Pbd7
9. exd5
Een nieuwtje, waarmee Carlsen de boel meteen op scherp zet. Hij maakt er een dynamische pionnenstructuur van. 9. O-O O-O 10. Te1 Te8 is een normale gang van zaken, die echter weinig belooft voor wit.
9…cxd5 10. O-O O-O 11. Te1 Te8 12. Pf1 b5
Caruana doet wel erg veel pionzetten, maar hij speelt graag zo agressief mogelijk.
13. a4 b4
Dit pionzetje blijkt vergaande gevolgen te hebben. Een idee was ook 13…Tb8
14. cxb4 axb4 15. Pe3 Lb7
16. d4!?
Carlsen kiest ook voor een mogelijkheid waarbij de strijd op het scherpst van de snede kan worden uitgevochten.
16…e4 17. Pe5
De implicatie van de voorgaande zet: wit offert een pion in ruil voor een mooi centrumveld.
17…Pxe5 18. dxe5 Txe5 19. Dd4 Te7
Zo heeft hij veld d4 in handen en zwarts pluspion (die van d5) is goed geblokkeerd. Daarbij is b4 uiteraard een potentieel doelwit.
20. Tac1 Td7 21. Ted1 h6 22. Tc5
Het is duidelijk dat wit mooie compensatie heeft. Zijn stukken staan goed opgesteld en hij heeft de betere loper. Niettemin kan b4 nog altijd niet zo goed genomen worden omdat zwart meteen los zou komen met … d5-d4.
22…Ta5 23. Txa5 Dxa5 24. h3 Kh7 25. Tc1
De tweede witte toren zoekt zijn heil over de c-lijn.
25…Tc7?!
Een verkeerde inschatting van de uitdager van de wereldkampioen, later dit jaar. Vermoedelijk zou er na een zet als 25…Da6 weinig aan de hand zijn voor zwart. Wit moet het belangrijke veld d4 blijven bezetten en dat betekent dat hij ook niet veel actiefs kan ondernemen.
26. Txc7 Dxc7 27. Dxb4
Nu mag wit namelijk wel op b4 nemen omdat zwart nu niet in staat is tot …d5-d4.
27…Dc1+ 28. Ld1
Carlsen geeft geen cadeautjes weg. Hij behoudt zo ook pion b2 en hoewel hij zich in een paar bochten moet wringen om alles gedekt te houden, lukt het hem om zo een substantieel voordeel te bereiken.
28…La6 29. Dd4 Le2 30. Kh2 Lxd1 31. Pxd1 Dc7+ 32. Kg1 Dc1 33. b4
Als Caruana nu niets actiefs onderneemt, zullen de witte a- en b-pion onweerstaanbaar gaan oprukken.
33…e3!?
Zijn beste rommelkans, objectief gezien is het niets, maar wit moet goed blijven rekenen.
34. fxe3 Pe4 35. Dxd5 Pd2

35…Pc3? ging ook niet vanwege 36. Df5+ Kg8 37. Dc8+ Kh7 38. Dxc3 Dxd1+ 39. Kf2 Dxa4 40. Db2 en wits b-pion is ijzersterk geworden. Bijvoorbeeld: 40…Db5 41. Dc2+ g6 42. Dc5 Dd7 43. b5
36. Df5+ Kh8 37. Dg4 f5 38. De2
Ook nu moet wit omzichtig manoeuvreren om geen materiaal te verliezen.
38…Pe4 39. De1 Da1
Iets hardnekkiger lijkt 39…Dc4 40. a5 h5
40. a5 Pd6 41. Dd2 Pc4 42. Dd4 Dc1

43. Kf1?!
Veel logischer was 43. Kf2 Dc2+ 44. Ke1 Db3 en nu: 45. a6! Dxb4+ 46. Pc3 en de witte a-pion komt al op a7 waarna de winst niet ver af meer is.
43…Pxe3+ 44. Dxe3 Dxd1+ 45. Kf2
Waarschijnlijk heeft Carlsen ook goed gezien dat deze stelling voor hem gewonnen moet zijn.
45…Dc2+ 46. Kg3 g5 47. De5+ Kh7 48. Kh2
Eerst de koning veilig opbergen.
48…f4 49. Dd5
49…Da4
Men kan zich afvragen of 49…Dc3 niet een beter idee is. Zwart dreigt eeuwig schaak te geven te beginnen met … Dg3+ en tegelijkertijd hangt pion b4. Wit antwoordt echter met het sterke 50. De4+ Kg7 51. a6 en nu veld e1 gedekt is, valt zwarts plannetje in duigen.
50. Df7+ Kh8 51. Dg6
Met het vrijwel geforceerde 51. Df6+ Kh7 52. a6 Dxb4 53. a7 Db7 54. Da1 Da8 55. Db1+ Kg7 56. Db8 kon wit de winst al binnenhalen. Wat Carlsen doet is wel zo simpel.
51…Dxb4 52. Dxh6+ Kg8 53. Dxg5+ Kh7 54. Dh5+ Kg7 55. Dg5+ Kh7 56. h4
Zo creëert hij ruimte voor zijn eigen koning.
56…Dd6 57. Dh5+ Kg7 58. Dg5+ Kh7 59. h5 f3+ 60. g3 f2
Er volgt nu een curieuze afwikkeling naar een nieuw eindspel.
61. Dg6+ Kh8 62. Dxd6 f1=D 63. Dh6+ Kg8 64. De6+ Kh8 65. De3 Db5 66. Dc3+ Kh7 67. g4
Alle pionnen staan nu gedekt en dan moet het gewonnen zijn. Maar dame-eindspel blijven verraderlijk.
67…Dd5 68. Dc7+
Opnieuw moet de dame beter gepositioneerd worden. Het is wits taak om zijn eigen koning tegen eeuwig schaak te blijven beschermen en tegelijkertijd het oprukken van de a-pion te verwezenlijken.
68…Kg8 69. Kg3 De6
Nu moet wit oppassen want zwart dreigt …De1+. De schaakjes raken meteen op na 69…Dd3+ 70. Kh4
70. Dd8+ Kh7 71. Dd3+ Kh8 72. a6 De5+ 73. Kh3
Zo staat wits koning goed beschut.
73…Da1
Zwart doet zijn best om die te belagen en ondertussen de a-pion in de gaten te houden. Maar Carlsen laat zien hoe je zoiets moet winnen.
74. Dd8+ Kh7 75. De7+ Kh6 76. De3+ Kh7 77. a7
Weer een stapje verder en het mooie is dat zwart slechts over één schaakje beschikt. Na 77. a7 Dh1+ 78. Kg3 houdt het op.
1-0

Carlsen, Magnus – Aronian, Levon
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 Pf6 4. O-O
Een belangrijke manier om niet in de ‘Berlijnse Muur’ te komen is met 4. d3
4…Pxe4 5. Te1 Pd6

6. Pxe5
Dit is al een tijdje een manier om de ‘Berlijnse Muur’ tegemoet te treden. Niet dat het veel oplevert overigens, maar er ontstaat in elk geval een speelstelling. En dat is precies wat Carlsen wil.
6…Le7 7. Lf1 Pxe5 8. Txe5 O-O 9. d4 Lf6 10. Te1
Het ‘gekke’ 10. Te2 kwam o.a. op bord in de de WK-match Carlsen-Karjakin, 2016. Dat werd een zeer spannend eindspel met wederzijdse fouten.
10…Pf5 11. d5
11…Te8
De keuze van Aronian in een partij tegen Caruana van april dit jaar. Carlsen zal ongetwijfeld op de hoogte zijn geweest van de voorkeuren van de Armeniër. Hier wordt wat vaker 11…d6 gespeeld.
12. Txe8+
Bekend uit een partij Palac-Nielsen, 2005. Was Nielsen niet toevallig de secondant van Carlsen? Caruana ging toen verder met 12. Ld3 en de partij eindigde later in remise.
12…Dxe8 13. Dd3 d6
14. Pd2!?
Dit zou dan de verbetering moeten zijn op eerder vertoond spel. Op dit moment was 14. Pc3 nog ooit voorgekomen (Nichols-Larwinski, 2013).
14…Lg5
Deze loperzet ziet er uit als een logisch vervolg. Logische voortzettingen voor zwart zijn nu 14…Ld7 of 14…c6.
15. Pf3 Lxc1 16. Txc1
Maar het moge duidelijk zijn dat wit in het voordeel is. Dat heeft alles te maken met het ruimtevoordeel dat hij heeft gekregen toen hij d4-d5 speelde. Hij kan zijn stukken wat makkelijker achter die pion neerzetten, zwart heeft de nodige moeite om zijn toren op a8 in het spel te brengen.
16…Ld7 17. Te1
Hier wordt duidelijk wat er aan de hand is. De witte toren is al op de e-lijn terecht gekomen, die van zwart gaat dat door allerlei ongemak voorlopig niet lukken.
17…Dd8
Een van de problemen is dat 17…Df8 (om snel …Te8 te kunnen spelen) niet zo goed gaat vanwege 18. Db3! b6 19. Dc3 en de dame moet terug naar d8.
18. Dc4
Carlsen is een meester in het uitbouwen van kleine voordeeltjes. De dame streeft naar het mooie veld f4.
18…g6
Dit verzwakt de zwarte velden, maar wat kon zwart anders voor constructief plan verzinnen. Het paard kan eventueel terug naar g7, waar het overigens ook niet best staat.
De zwartspeler kan zich nauwelijks loswerken. Zo is het zeer rigoureuze 18…c5?! niet best na 19. dxc6 bxc6 20. Df4 en zwart ondervindt de nodige problemen met zijn pionnenstructuur.
19. h3
Te vroeg zou 19. g4?! zijn want door de stukkenruil na 19…Ph4 zou zwarts taak verlicht worden.
19…Pg7 20. Te3 a5 21. a4 Pe8
Optisch gezien lijkt zwart het aardig voor elkaar te hebben, maar schijn bedriegt.
22. Dd4!
Een mooie zet. Wit neemt de controle over de belangrijkste centrumvelden en zorgt ervoor dat zwart steeds verder in zijn bewegingsvrijheid wordt belemmerd.
22…Pg7
Een teken aan de wand. Hij zet het paard weer terug op het veld waar het drie zetten geleden ook al stond. 22…Df6?? zou bijvoorbeeld een enorme misser zijn wegens 23. Txe8+! met materiaalwinst. Ook 22…Pf6 is nou niet bepaald een verbetering van de zwarte stelling. Het paard heeft geen toekomst en wit kan rustig zijn stelling versterke met bijvoorbeeld 23. b3 h6 24. Ld3 enzovoort.
23. g4!
Daarmee begint wit een insnoering die zwart niet goed zal bevallen.
23…c6 24. c4
Uiteraard dient pion d5 gehandhaafd te worden. Die smoort elk mogelijke activiteit van de zwarte stukken in de kiem.
24…Pe8 25. Df4
Hier staat de dame ook heel fijn. Zij valt het zwakke punt f7 aan en dreigt onder omstandigheden naar h6 een uitvalsbasis te creëren.
25…Kg7
26. Tb3!?
Origineel gedaan. Hij deelt enkele plaagstootjes uit aan de andere kant van het bord en laat hem voelen hoe machteloos de zwartspeler eigenlijk is in deze stelling.
Ook heel voordelig was nu 26. Pg5 Df6 27. Dxf6+ Pxf6 28. Te7 Tf8 en zwart staat ook met handen en voeten gebonden.
26…Tb8 27. Pg5
Daar werd het nu tijd voor.
27…Pf6?
De Armeniër bezwijkt onder de druk. De enige zet is 27…Df6 maar daar had Magnus ongetwijfeld 28. Dd2 op geprepareerd. Naast de hoofddreiging Tf3 gevolgd door Txf7 komt ook Pg5-e4 met nare gevolgen voor zwart in de stelling. Een voorbeeld: 28…h6 29. Pe4 Dd8 anders valt a5 van het bord. 30. c5!? cxd5 [30…dxc5 31. Tf3 cxd5 32. Dxd5 Le6 33. De5+ Kh7 34. Lb5 en het zaakje stort in elkaar omdat het paard via veld f6 beslissend kan ingrijpen.] 31. Dxd5 Le6 32. Dd4+ Kh7 33. Tb6 dxc5 34. Dxd8 Txd8 35. Pxc5 en wit heeft een zeer kansrijk eindspel bereikt.
28. Tf3!
Nu is hij in een verlammende penning over de f-lijn terecht gekomen.
28…h6
Dit kan het niet zijn, maar er is niets meer. Het antwoord 28…De7 helpt niet vanwege 29. Te3 Dd8 [29…Df8 30. Dd4! cxd5 31. cxd5 h6 32. Pe4 De7 33. Tf3 met stukwinst.] 30. Dxd6 en wit heeft materiaal buitgemaakt.

29. Pe4 Pxe4

Hij ziet het niet meer.
30. Dxf7+!
Natuurlijk niet 30. Dxe4? want dan zou hij al het goede voorbereidende werk te niet hebben gedaan.
30…Kh8 31. Dxg6
Opgegeven.

31. Dxg6 Pg5 faalt op 32. Dxh6+ Kg8 [32…Ph7 33. Tf7 Dg8 34. Txd7] 33. Tf6 en de vele dreigingen worden zwart teveel.
1-0