NK Paco Ŝako in het Vredespaleis
Mijn oudste dochter Vera (7) en ik, ingeschreven als team Dubbeldekker, wonnen afgelopen zaterdag het open NK Paco Ŝako, “Vredesschaak” in het Esperanto, in het Vredespaleis in Den Haag. Dit fascinerende spel is bedacht door de Haagse kunstenaar Felix Albers. Het wordt gespeeld met schaakstukken op een schaakbord, in hun normale uitgangspositie. De loop der stukken is zoals bij gewoon schaken. Maar verder is het spel compleet anders. Alle stukken blijven het gehele spel op het bord. Waar je normaal een stuk slaat vorm je er in dit spel een twee-eenheid mee op één en hetzelfde veld. De verdere speciale regels hebben te maken met deze speciale eenheden.
Toen ik van dit spel hoorde, een jaar of wat geleden, probeerde ik het uit op een normaal schaakbord met normale stukken. Dat kan op zich best, als het bord maar groot genoeg is. Het bleek een interessant spel! Dus kocht ik direct drie setjes van de prachtige stukken, die Felix speciaal voor dit spel ontworpen heeft. Die lijken elkaar te omhelzen, of een dansje met elkaar te maken. Als schaker wil je die gewoon hebben, en heb je vrienden aan wie je het cadeau wilt doen! (Het begint bij normaal schaken tenslotte ook allemaal met een liefde voor hout.)
Sindsdien heb ik het af en toe gespeeld met mijn vrouw (geen schaakster), een schaakvriend of mijn dochter.
In 2017 werd het allereerste toernooi ooit gespeeld in mijn favoriete schaakcafé, het Schaakhuis in Den Haag. Mike Hoogland versloeg toen in de finale de bedenker van het spel. Toen kon ik helaas niet. Bij de volgende gelegenheid greep ik mijn kans. Ook leuk om het Vredespaleis eens te bezoeken en aan mijn dochter te laten zien. Tweede dochter Iris wachtte helaas tevergeefs thuis op een goede fee om haar in een getoverde koets ook naar het bal te brengen: ons arme Assepoestertje vond ik met haar vijf jaar toch echt te jong om mee te nemen naar het paleis.
Het toernooi vond in een goede sfeer plaats in de prachtige kelder van het paleis. Er waren 24 deelnemers: jong, oud, beginners en gevorderden, clubschakers en mensen die verder nooit schaken. De potjes kunnen heel kort zijn, maar dat gaf weer gelegenheid om nog wat te analyseren, of voor de sterkere spelers om de beginners iets te leren, of om er nog een potje voor de lol achteraan te plakken. Er werd gespeeld met 10 minuten per persoon per partij.
Eerst werd er in groepen van 4 een poulefase afgewerkt. Ik overlegde hardop met mijn dochter op mijn schoot, waarbij de tegenstander mee kon luisteren, maar toch haalden we met wat geluk 3/3. Daarna volgde de knock-out fase. Waar eerst bij mij nog de olypische gedachte overheerste, moet ik bekennen dat naarmate we meer wonnen, ik toch steeds wat fanatieker werd. Vera was nu meer een mascotte, al fluisterde ze me af en toe nog wat tips toe. Ook de finale werd gewonnen, met een venijnig “dubbelschaakje”: zowel onze dame als ons paard dreigde de koning van de tegenstander te omhelzen. Dit kon niet worden voorkomen: de prachtige trofee was van ons!
Vooraf nooit gedacht en dit zullen we ook zeker niet kunnen herhalen. Het spel wint snel aan bekendheid en populariteit, het is ook genomineerd voor “speelgoed van het jaar. Het zou me niks verbazen als er volgend jaar een schaakgrootmeester/spellenliefhebber met de titel aan de haal gaat, het helpt toch wel als je een beetje kunt schaken.
Wij beleefden een prachtige dag, met dank aan organisator Felix en het “JUST PIECE.”-festival. Winish Chedi maakte hiervoor prachtige foto’s.
Hopelijk tot volgend jaar!
Schitterend variant, ook nog met van die prachtige nieuwe stukken (hoewel toch ook weer niet). Toevallig had ik net wat zitten googelen over Fischer Random Chess en helaas valt te vrezen dat een kennelijke uitspraak van Vassily Invanchuk daarover zeker hierop van toepassing is: “Chess is already complicated enough.”
Dat lijkt me niet! Fischer Random Chess is bedacht als alternatief voor normaal schaken, en misschien is het ook wel de toekomst van het schaken. Paco Sako is een compleet ander spel. Daarbij zijn de regels van Paco Sako eenvoudiger dan die van Fischer Random. Tot slot doet Ivantsjoek ook aan dammen en zelfs aan een variant van dammen: Fries dammen, dus hoe serieus moeten we zijn kennelijke uitspraak nemen? Hij heeft ook al een paar keer aangekondigd te stoppen met schaken, na een bijzonder pijnlijke nederlaag. Anderzijds snapte hij weer niks van Kasparov’s beslissing om te stoppen met schaken: “Je kunt toch ook de Franse verdediging gaan spelen, als je wat meer afwisseling in het leven zoekt?” Only on planet Ivanchuk…
De regels van Fischer Random eenvoudiger dan die van Paco Sako (mooie naam trouwens, maak van beide o’s een e … :-))? Dacht het niet, Fischer schaak is toch gewoon schaak behoudens een variabele beginopstelling en iets andere rokaderegels. Paco Sako is normaal schaak plus heel veel extra: stukken die afhankelijk van degene die aan zet is twee vormen kunnen aannemen (waardoor b.v. pionnen heen en weer gespeeld kunnen worden) en het fenomeen dat een slagzet (binnen dezelfde zet) een kettingreactie van andere zetten tot gevolg kan hebben! Erg fraai bedacht, maar het maakt het spel wel veel gecompliceerder dan schaken zelf al is.
Heb je het al geprobeerd? Het is absoluut niet moeilijk om het te spelen, je legt zelf het “heel veel extra” in twee zinnen uit. (Bij 960 heb je inderdaad de rokaderegels, daarnaast het feit dat de koning aan het begin tussen twee torens moet staan en dat de lopers op velden van verschillende kleur moeten staan.)
Om Paco Sako goed te spelen is inderdaad moeilijk, ik heb er ook geen idee van hoe goed ik speel. (Het NK is nog geen echte graadmeter, bovendien deed Felix niet mee, zijn compagnon overigens wel, die versloeg ik in de halve finale toen hij even niet oplette.) Ik heb inmiddels bepaalde theorieen over wat je beter wel en niet kan doen, maar ik durf nog niet te zeggen dat die hout snijden. Net als bij schaken geldt dat je er naar moet streven om economisch met je zetten om te gaan. Nutteloze zetten vermijden en multi-purpose moves doen is absoluut aan te bevelen. Net als bij bughouse/crazyhouse werkt een directe aanpak wel goed. Het doel is de koning omhelzen, de rest is bijzaak. Aanval is de beste verdediging!
Probeer het eens, en kom dan tot een oordeel! Je kunt trouwens zelfs al een potje tegen de computer spelen op de site. Heel bevredigend, want die computer versla je met gemak! 😉
Heel juist om dat onderscheid te maken: een spel kunnen spelen tegenover een spel goed spelen. De reden dat kinderen op jonge leeftijd het schaakspel al kunnen spelen is mede gelegen in de eenvoud ervan (in de zin van de spelregels): pion 1 (of bij eerste zet 2) vooruit maar schuin slaan, de loper schuin, de toren recht, de dame beide, de koning slechts 1 stapje en dan nog even paard, en that’s it (daarom zeg ik altijd maar: schaken is simpel!). Paco Sako is wat regels aangaat ook makkelijk te spelen maar kent best nog wat extra regels. Elke schaakvariant moet het volgens mij afleggen tegen het normale schaak omdat het altijd franje aanbrengt die overbodig is omdat eenvoud nu eenmaal het kenmerk van het ware is. Chess960 misschien uitgezonderd omdat dat het spel nog meer terugbrengt naar de kale essentie. Overigens denk ik dat het gevangen (mat)zetten van de koning van de ander doorgaans toch meer aanspreekt dan het omhelzen van hem; het is – snik – niet anders 😞. Maar dat doet niets af aan het leuke van deze Paco Sako variant.
Nogmaals: je hebt geen gelijk, dat komt denk ik omdat je teveel vanuit schaken denkt. Dat ken je, en dus denk je dat dat allemaal logisch is, of dat die regels simpel zijn. Dit is echter een misvatting. De pat-regel bij het schaken bijvoorbeeld, is echt volslagen belachelijk! Als iemand aan zet is en niks beters kan dan zijn koning weggeven, dan zou hij toch moeten verliezen? Waarom zou dat remise zijn? Dit is heel lastig aan kinderen uit te leggen, omdat het goedbeschouwd ook nergens op slaat. Een andere bizarre regel: het feit dat je je koning niet mag weggeven! Want: als je dat doet is de zet onreglementair en mag je een andere zet doen. Belachelijk! Waarom zou je koning weggeven minder erg zijn dan bijvoorbeeld je dame weggeven? Trouwe lezers van de site weten dat ik hier al eens één en ander over heb geschreven, dus daar verwijs ik verder naar.
Waar het hier om gaat: deze regels bestaan bij Paco Sako niet. Er is geen pat en als je je koning per ongeluk helpt omhelzen op de volgende zet: pech gehad!
Een laatste opmerking: jouw dwaling doet mij een beetje denken aan iemand in mijn studentenhuis vroeger, die stelde dat Engels makkelijker is dan veel andere vreemde talen, omdat het heel “logisch” zou zijn. Onzin! Engels is zo onlogisch als de pest, zeker in vergelijking met veel andere moderne talen. Je kunt bijvoorbeeld vaak aan hoe een woord geschreven is totaal niet afleiden hoe je het uitspreekt. Zijn misvatting was puur ingegeven door het feit dat hij (zoals de meeste Nederlanders) het Engels goed beheerst en andere vreemde talen minder goed. Maar objectief gezien zijn bijvoorbeeld Frans, Nederlands en vooral Duits véél en véél logischer op allerlei manieren.
Ik kan me voorstellen dat bovenstaande een beetje pedant overkomt, maar zo is het niet bedoeld. Volgens mij houden we allebei wel van een beetje polemiek. Ik snap jouw bezwaar ook wel. Zo weet ik dat bijvoorbeeld shogi en bridge ook prachtige spellen moeten zijn. Ik begin er alleen niet aan! Ik heb al genoeg hobby’s/verslavingen in het leven. Wie weet als ik ooit met pensioen ga… Daarnaast zijn we het over één ding geloof ik eens: Paco Sako is óók een mooi spel.
Ik heb dus geen gelijk, maar eerlijk gezegd had ik niet direct het idee dat er een polemiek was (al houd ik daar zeker van, raak geschoten en alweer een overeenkomst 😊!). Het (leuke) Paco Sako artikel was voor mij alleen aanleiding om nog eens de eenvoud van het schaakspel (wat blijkt uit het feit dat kinderen het heel jong en snel kunnen spelen – of het nu overal even logisch is of niet doet minder ter zake, de regels zijn zoals ze zijn) te stellen tegenover de complexiteit van het spel; een feit dat mij altijd enorm frappeert en voor mij een bepaalde schoonheid in zich draagt, reden waarom ik het had over de eenvoud die het kenmerk van het ware is. En vervolgens dat elke schaakvariant met welke toegevoegde franje ook het daartegen – in termen van populariteit bedoelde ik – ruimschoots moet afleggen, een vaststelling waarover moeilijk valt te twisten. Misschien is het alleen een kwestie van smaak. Tot u sprak: Pake Sake!
Om even in te haken op wat er geschreven wordt.
Er deden zo’n 7 kinderen mee aan het toernooi die allen het spel goed begrijpen. Een meisje had het die week opgepakt en won 4 van haar 7 partijen. Ook ben ik op een school geweest en heb ik een presentatie aan 8 kinderen gegeven. Ik dacht, laat ik er een paar moeilijke puzzels bij doen, maar die loste ze met gemak op.
Dus hoe moeilijk kan het zijn? Niet dat ik kinderen onderschat.
Het spel is niet moeilijk en niet moeilijk te leren. Je moet gewoon even de “schwung” van het spel pakken/zien. Daarbij zitten er een aantal factoren in die het juist makkelijker maken. Naast vooruitdenken zit hier ook zoiets als vooruitkijken (terugkijken) in. De patronen die er op het bord ontstaan tijdens het spelen zijn als kleine puzzels tijdens het spel. Dit neemt een deel van de taak van het inbeelden over. Misschien geeft dit juist wel een laag tussen het “moeilijke” vooruitdenken in.
Die connecties/patronen moet je gewoon gaan zien en dat ga je ook zien na het meermaals te hebben gespeelt. En ja dan kan je de diepte in, maar de basis is niet moeilijk. Het is vooral heel erg anders! Uiteindelijk kan een mens maar zover vooruitdenken als hij of zij vooruit kan denken. Of dat nu in klassiek schaken is of in Paco Ŝako.
Er zitten niet veel extra regels aan Paco Ŝako, patronen ga je makkelijk zien (als het je tweede natuur wordt) en dan zijn er alleen wat extra leuke creatieve mogelijkheden. Ik denk dat Paco Ŝako iets meer ruimte geeft voor creatief spel en er moet wat vaker geanticipeerd worden op veranderingen in spel situaties. Iets wat voor mij verfrissend werk. Daarnaast kan je behoorlijk vrij vooruit spelen op zoek naar creaties, omdat je geen stukverlies hebt. Ook dit maak Paco Ŝako toegankelijk, plezierig om te ontdekken en lang levendig.
Het heeft mij wel wat tijd gekost om Paco Ŝako deel van mijn systeem te laten worden, zoals schaken dat was en kritisch als ik ben, heb ik me lang afgevraagd of het fijn (verfijnt) was. Zelfs al vind je het leuk of lijkt het je leuk, als schaker neig je naar de structuur die je gewend ben. Ik in ieder geval wel. Maar gaandeweg (1/2 jaar tot jaar) heb ik me dit spel echt eigen gemaakt zoals ooit schaken eigen was. En uiteraard hoef je me niet te geloven, omdat ik de maker ben, maar het speelt leuk, toegankelijk, goed en verrassend én er zit heel veel schoonheid in combinaties, ingenieuze zetten, de schwung en balans van het spel.
Daarnaast is het niet hebben van stukverlies iets wat het spel levendig houdt voor beide spelers, soms resulterend in verrassende wendingen en verbluffende eindspelen.
Het is een spel wat je makkelijk kan leren, maar wat je je over een langere tijd eigen moet/kan maken (voor niet schakers misschien makkelijker). Een spel voor het leven en met veel mooie lagen.