Schaakrubrieken weekend 1 december 2018
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Het grootste talent
Vroeger liet een wereldkampioen zich over zijn voorgangers in het openbaar alleen in de meest lovende termen uit. In kleine kring was het soms anders. Alexander Aljechin, die José Raúl Capablanca y Graupera in 1927 opvolgde als wereldkampioen, hield niet van zijn voorganger en als hij boos was riep hij graag: „Heren, gedraag u toch niet als Capablanca!” In het openbaar was hij hoffelijk. Tegenwoordig is het een deugd om alles er uit te flappen. Toen aan Magnus Carlsen, nadat hij woensdag de tiebreak van de match tegen Fabiano Caruana had gewonnen, werd gevraagd wat hij vond van de harde kritiek die de oud-wereldkampioenen Garry Kasparov en Vladimir Kramnik twee dagen eerder hadden op zijn strategie om in de laatste klassieke partij zelfs met duidelijk voordeel alleen op remise te spelen, zei hij simpel: „Ze hebben het recht op hun stomme opinies.” Carlsen had het gelijk van de winnaar. Hij had aangestuurd op de tiebreak van snelle partijen en hij won die met 3-0. Ik had graag gezien dat Caruana een tijdje wereldkampioen was geworden, niet alleen omdat verandering van de wacht verfrissend is, maar vooral omdat ik het spel van Caruana beter begrijp dan dat van Carlsen.
Carlsen is geheimzinnig. Opeens staan zijn stukken op de goede plaatsen en weet hij soms water uit de rots te slaan, je begrijpt niet goed hoe het komt. Die geheimzinnige vaardigheid om zonder nadenken de goede zetten te doen, is het pure schaaktalent, dat in snelle partijen beter tot zijn recht komt dan met lange bedenktijd. In zijn laatste twee matches om het wereldkampioenschap, in 2016 tegen Sergey Karjakin en nu tegen Caruana, heeft Carlsen van 24 klassieke partijen er een gewonnen, een verloren en 22 remise gemaakt. Het is niet de indrukwekkende overmacht van vroeger, maar hij blijft terecht wereldkampioen, want hij is het grootste talent.
Fabiano Caruana – Magnus Carlsen, WK Londen, twaalfde partij.
1. e4 c5 2. Pf3 Pc6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 e5 6. Pdb5 d6 7. Pd5 Pxd5 8. exd5 Pe7 9. c4 Pg6 10. Da4 Ld7 11. Db4 Hoewel het hier niet goed ging, speelde Caruana dit later ook in de tweede rapidpartij. Toen deed Carlsen 11…Db8. 11…Lf5 Een uitnodiging tot zetherhaling met 12. Da4 Ld7 13. Db4 12. h4 h5 13. Da4 Ld7 14. Db4 Lf5 Opnieuw een stil remiseaanbod. 15. Le3 a6 16. Pc3 Dc7 17. g3 Le7 18. f3 Pf8 19. Pe4 Pd7 20. Ld3 0-0 21. Th2 Een diepzinnige zet, maar misschien geen goede. Wit gaat lang rocheren en brengt zijn toren alvast in de verdediging. 21…Tac8 22. 0-0-0 Lg6 23. Tc2 f5 24. Pf2 Deze passieve zet werd misschien ten onrechte algemeen afgekeurd. Het actieve 24. Pg5 was na 24…Lxg5 25. hxg5 e4 ook niet prettig voor wit. 24…Pc5 25. f4 a5 Zowel 25…exf4 26. Lxf4 b5 als meteen 25…b5 was kansrijk voor zwart. 26. Dd2 e4 27. Le2 Le8 28. Kb1 Lf6 29. Te1
Partij in de viewer:
Alles is in balans tot een fataal tussenschaakje
Toen Magnus Carlsen in de 12de WK-partij goede winstkansen kreeg, schreef Hikaru Nakamura op Twitter het volgende: ‘Omdat Caruana in alle onderdelen van het spel superieur is geweest (openingsvoorbereiding, overgang van opening naar middenspel en eindspelbehandeling) zou het een beetje vreemd zijn als hij deze tweekamp verliest.’ Het is begrijpelijk dat de ene Amerikaan het voor de andere opneemt, maar had Nakamura gelijk? Inderdaad had Fabiano Caruana zijn openingenrepertoire beter op orde dan Carlsen. Met zwart kwam hij niet in moeilijkheden, met wit bereikte hij steeds stellingen waarin strijd mogelijk was, al verliep die niet altijd in zijn voordeel. Maar op zijn minst discutabel is de bewering dat Caruana ook in andere onderdelen van het spel superieur was. Hoewel Carlsen met zwart een paar keer lelijk werd verrast in de opening, lukte het hem meestal toch een acceptabel middenspel te bereiken. Goede eindspelbehandeling speelde alleen een rol in de zesde partij. Carlsen verdedigde zich daarin geweldig in een op het eerste gezicht hopeloze stand. Het evenwicht in een hoogstaande tweekamp werd pas ver in de eerste partij van de tiebreak verbroken. Nadat Carlsen een kans had gemist, leek remise onvermijdelijk tot Caruana een fataal tussenschaakje over het hoofd zag. Die mokerslag kwam hij niet te boven.
Carlsen – Caruana Eerste tiebreakpartij
1. c4 e5 2. Pc3 Pf6 3. g3 Lb4 4. e4 0-0 5. Pge2 c6 6. Lg2 a6 7. 0-0 b5 8. d4 d6 9. a3 Lxc3 10. Pxc3 bxc4 11. dxe5 dxe5 12. Pa4 Le6 13. Dxd8 Txd8 14. Le3 Pbd7 15. f3 Tab8 16. Tac1 Tb3 17. Tfe1 Pe8 18. Lf1 Pd6 19. Tcd1 Pb5 Beter is de passieve verdediging 19 … Pb7. 20. Pc5 Txb2 21. Pxe6 fxe6 22. Lxc4 Pd4 Geen keus. Na 22 … Kf7? wint 23. Lxb5 axb5 24. Lg5. 23. Lxd4 exd4 24. Lxe6+ Carlsen zag af van 24. Txd4 Kf7 25. Ted1 vanwege het antwoord 25 … Pe5! 26. Txd8 Pxf3+ 27. Kf1 Pxh2+ met eeuwig schaak. Moeilijk te vinden is de stille zet 25. Kh1!, waarna zwart niet loskomt. 24 … Kf8 25. Txd4 Ke7 26. Txd7+ Txd7 27. Lxd7 Kxd7 28. Td1+ Ke6 Met een actieve toren heeft zwart nu goede remisekansen. 29. f4 c5 30. Td5 Tc2 31. h4 c4 32. f5+ Kf6 33. Tc5 h5 34. Kf1 Tc3 35. Kg2 Txa3 36. Txc4 Ke5 37. Tc7
Zwart geeft op.
Partij in de viewer:
Carlsen blijft wereldkampioen
Magnus Carlsen heeft de aanval van uitdager Fabiano Caruana in tweede instantie overtuigend afgeslagen en behoudt daarmee zijn titel tot 2020. Na twaalf remises in de reguliere partijen, van gemiddeld vijf uur, was er nog steeds geen beslissing. Evenzovele remises werden op het scorebord bijgeschreven wat in de wandelgangen leidde tot gemor. In de tiebreak met 4 rapidpartijen van een half uur bedenktijd per speler sloeg Carlsen overtuigend toe, na drie keer winst prolongeerde hij zijn titel. We analyseren de laatste twee serieuze partijen. In partij 11 had Carlsen niets nieuws voorbereid. 1.e4 e5 2.Pf3 Pf6 3.Pxe5 d6 4.Pf3 Pxe4 5.Pc3 Pxc3 6.dxc3 Le7 7.Le3 0-0 8.Dd2 Pd7 9.0-0-0 Pf6 10.Ld3 c5 11.The1 Le6 12.Kb1 Da5 13.c4 Dxd2 14.Lxd2 h6 15.Ph4 Te8 16.Pg6 Pg4 17.Pxe7 Txe7 18.Te2 Pe5 19.Lf4 Pxd3 20.Txd3 Td7 21.Txd6 Txd6 22.Lxd6 Td8 23.Td2 Lxc4 24.Kc1 b6 25.Lf4 Txd2 26.Kxd2 en ook al staat wit een fractie beter en probeerde Carlsen het nog tot zet 55, het is en blijft remise met die ongelijke lopers.
De verwachting was dat Caruana het in de slotpartij met wit agressief zou aanpakken. 1.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 e5 6.Pb5 d6 7.Pd5 Pxd5 8.exd5 Pe7 In de partijen 8 en 10 was Carlsen verder gegaan met Pb8. Hij verrast Caruana die vanaf hier lang nadenkt. 9.c4 Pg6 10.Da4 Ld7 11.Db4 Lf5 12.h4 h5 13.Da4 Ld7 14.Db4 Lf5 15.Le3! Met een half uur minder op de klok gaat Caruana de strijd aan, terwijl hij ook had kunnen kiezen voor remise door zetherhaling. 15…a6 16.Pc3 Dc7 17.g3 Le7 18.f3 Pf8! Nog steeds allemaal vlot gespeeld door Carlsen, die dus nog in zijn voorbereiding zat. Het tijdsverschil begon op te lopen, Caruana had hier nog een half uur. 19.Pe4 Pd7 20.Ld3 0-0 Zou wit nu het loperpaar pakken met 21.Pf6+ Lxf6 22.Lxf5 b5 dan heeft de witte koning geen veilige plek meer. Caruana vindt een originele manier om zijn koning te beschermen: 21.Th2 Tac8 22.0-0-0 Lg6 23.Tc2 Dat was de bedoeling. Zwart kan nu zijn plan uitvoeren, hij pakt het centrum. 23…f5! 24.Pf2?! Voelt gekunsteld aan. Natuurlijker is 24.Pg5 Lxg5 25.hxg5 en de stelling lijkt in dynamisch evenwicht. Caruana was echter bang voor dit type stelling met beperkte bedenktijd want het speelt makkelijker voor zwart. 24…Pc5 25.f4
25…a5?! 26.Dd2 e4 27.Le2 Le8 28.Lb1 Lf6 29.Te1 a4 30.Db4 g6 31.Td1 Ta8 met remisevoorstel wat direct werd aangenomen.
In eerste instantie was iedereen verbaasd, Carlsen had meer tijd (38 minuten) en wit kan weinig anders doen dan afwachten. “Het is duidelijk dat ik in het middenspel onder druk stond dus ik was tevreden met remise”, zei Caruana, die hier nog acht minuten had. Carlsen: “Ik was vooraf tevreden met remise, dus heb ik niet echt gekeken naar onduidelijke voortzettingen. In een andere tweekamp of met een andere formule zou ik het wellicht anders hebben aangepakt”. Magnus anno 2018 koos voor zekerheid, Magnus 2013 had doorgespeeld. Ex-wereldkampioenen Gary Kasparov en Vladimir Kramnik spraken openlijk hun misnoegen uit over deze keuze. “Iedereen heeft recht op zijn eigen domme mening”, was desgevraagd het afgemeten commentaar van Carlsen. Zijn succesvolle strategie geeft hem met terugwerkende kracht gelijk. Wat typeerde deze tweekamp? Wit domineerde niet! In bijna alle partijen had zwart na 20 zetten een gelijkwaardige stelling en na 30 zetten was de meeste strijd al achter de rug. Uitzonderingen waren partij 1 en 12 waarin Carlsen met zwart goede winstkansen had. Caruana had kansen in partij 8 en 10 (ook op één moment in partij 6 maar ‘dat kwam uit de lucht vallen’, zoals hij het zelf analyseerde). De totale uitkomst van twaalf remises vraagt om aanpassing. Minder bedenktijd (meer fouten)? Meer partijen (meer risico nemen)? Een toernooiformule (meer diversiteit)? De FIDE zal hier zeker een agendapunt van maken.
Partijen in de viewer via Chess24
De Najdorf, genoemd naar de beroemde Pools/Argentijns/Joodse grootmeester, is een opening die bij zwart en wit geliefd is. De Oekraïense grootmeester Ivanchuk schijnt gezegd te hebben: Het huwelijk is te vergelijken met slaan op b2 in de Najdorf, een uitdrukking die alleen schakers begrijpen.Voor de liefhebbers verscheen bij Thinkers Publishing het voorlopig laatste woord over wat moet volgen op 1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 en wel het boek van de gerenommeerde schrijver van schaakboeken Milos Pavlovic The Modernized Najdorf (€ 27,95) Alle varianten van zet 6 en wat daar verder volgt komen voorbij, zelfs 6.Dd3, wat alleen bedoeld kan zijn om zwart te irriteren. Het zijn maar niet 300 pagina’s varianten, maar Pavlovic geeft bij praktisch iedere variant uitleg over gevolgen voor het vervolg van de partij, met zeer duidelijke voorbeelden. Een voortreffelijk leerboek voor alle najdorfianen, zowel wit als zwart, en voor allen die zich bij deze sekte willen aansluiten.
Eveneens een prachtig boek van Thinkers Publishing, met op de voorkant een schaakvariant van de beroemde Mount Rushmore, komt van de hand van de sympathieke Nederlandse grootmeester Paul van der Sterren: De beste zet (€ 24,95). De eerste hoofdstukken behandelen de officieuze kampioenen uit de 18e en 19e eeuw, zoals Philidor en Morphy. In hoofdstuk 5 komt dan de eerste officiële wereldkampioen Steinitz en zo gaan we verder tot we in hoofdstuk 21 Carlsen tegenkomen. Per hoofdstuk een korte biografie, partijen en partijfragmenten. Voorlopig blijf ik nog bij mijn in de vorige rubriek geuite voorkeur voor Capablanca. Zijn verlies tegen Aljechin wijten ook deskundiger schaakschrijvers aan onderschatting en een slechte conditie, zoals Aljechin zelf dat had tegen Euwe. Overigens ontliep Aljechin een revanche tegen Capablanca, iets wat Euwe tegen Aljechin niet deed. Natuurlijk zijn het allemaal geweldenaren. Denk maar aan Fischer of Kasparov. Het is ook een kwestie van smaak. Sommige kenners kiezen toch voor Karpov, weinig genoemd. Hoe dan ook, een heerlijk boek. Daaruit komt de partij uit de James Bond-film From Russia with Love tussen twee van de beroemdste Russische schakers uit de tijd van de Koude Oorlog: Spasski-Bronstein: 1.e4 e5 2.f4 een zet die Spasski ook in 1960 aandurfde 2..exf4 3.Pf3 d5 een rustige zet, niet het wilde g5 4.exd Ld6 5.Pc3 Pe7 6.d4 0-0 7.Ld3 Pd7 8.0-0 h6 9.Pe4 wit verkiest het initiatief boven de pion 9..Pxd5 10.c4 Pe3 11.Lxe3 fxe3 12.c5 geen aanval op de pion op e3 12..Le7 13.Lc2 Te8 14.Dd3 e2 probeert verwarring te stichten 15.Pd6!! Pf8? (paniek, nodig was 15..exf1D+ 16.Txf1 Lxd6 17.Dh7+ Kf8) 16.Pxf7! met winnende aanval 16..exf1D+ 17.Txf1 Lf5 het enige 18.Dxf5 Dd7 19.Df4 Lf6 20.P3e5 De7 in tijdnood kan Bronstein, toch ook bijna wereldkampioen, geen redding meer vinden (20..Lxe5 21.Pxe5 De7 22.De4 dreigt Txf8) 21.Lb3 Lxe5 opgeven lijkt beter 22.Pxe5+ Kh7 23. De4+ en zwart gaf eindelijk op.
Partij in de viewer:
Probleem 2709 is een driezet van H en P le Grand:
Gelukkig is er meer dan alleen de WK-match
Magnus Carlsen blijft wereldkampioen. Dat is niet het grote nieuws van de WK-match. Voor het eerst in de geschiedenis is een match geëindigd met alleen maar remises. Partijen met versneld speeltempo moesten vervolgens voor de beslissing zorgen.
Natuurlijk, kenners zagen wel boeiende partijen. Vooral de achtste, negende en tiende van de twaalf. Een nogal magere oogst. Ronduit teleurstellend was de laatste partij, waarin Carlsen geen risico’s durfde te nemen en in een betere stelling zelfs zomaar instemde met de twaalfde remise. Hij leek daarmee wel alle voorspellers gelijk te geven. Carlsen speelt het meest op gevoel, Caruana is de beste rekenaar, zo zei iedereen. Daarom durfde Carlsen zich in die laatste partij niet in te laten op complicaties. De korte duur van de match lijkt het grootste probleem. Vroeger gingen WK-matches over 24 partijen, nu over twaalf. Carlsen en Caruana zijn bovendien zo aan elkaar gewaagd en zo ongelofelijk sterk, ze kunnen nauwelijks verliezen, dat één nederlaag al beslissend is. Niet verliezen was in deze match daarom zo belangrijk, dat het het nemen van risico’s in de weg stond. Nou is het ook weer niet zo dat het schaakspel opeens dood is. Hooguit zijn matches om het wereldkampioenschap minder boeiend en dus minder interessant geworden. Carlsen-Karjakin twee jaar geleden was daar al een voorbode van. Maar gelukkig bevindt 99,99 procent van de schaakwereld zich onder het niveau van de WK-matches.
In Haarlem werd vorige week de topper tussen Kennemer Combinatie (landskampioen in 2017) en drievoudig landskampioen En Passant (Bunschoten-Spakenburg) gespeeld. En Passant won met het kleinst mogelijke verschil: 5,5-4,5. Het was een vierpuntenduel, maar het maakt En Passant nog niet eens favoriet voor de titel. Het staat aan kop samen met BSG (Bussum), LSG Intellimagic (Leiden) en het verrassende HWP Sas van Gent. De volgende drie ploegen zijn ook nog gewoon in de race.
Manuel Bosboom, wie anders, won voor En Passant een partij die de remises van de WK-match resoluut doet vergeten. Een spektakel waaraan zijn tegenstander, het grote jeugdtalent Liam Vrolijk, ook dapper meedeed.
Bosboom-Vrolijk
1.Pf3 Pf6 2.g3 b6 3.Lg2 Lb7 4.d3 g6 5.c4 Lg7 6.Pc3 c5 7.e4 d6 8.0-0 0-0 9.Ph4 Pc6 10.f4 Dd7 11.f5 a6 12.Lh3 b5 13.g4 Pe5 14.g5 Ph5 15.Kg2 Bizar hoe de koning zich in de vuurlinie werpt. Bedoeling: Lh3 dekken. 15…Dd8 16.cxb5 axb5 17.fxg6 hxg6 18.Pf5 Na 18.Pxb5 La6 wint zwart de pion meteen terug en staat hij goed. Bosboom zal helemaal niet over die zet hebben nagedacht. Hij kijkt naar de koningsvleugel. 18…d5 19.Pxg7 Kxg7 20.d4 Pc4 21.b3 Pa5 22.Lg4 e5
30…De4 31.Tf4 De3+ 32.Tf3 De4 33.Df1 Ta6 34.Te1 Dc2 35.Te2 Zwart geeft het op. Hij verliest de dame tegen een toren. Nu is het pionnenblok geen compensatie, omdat de witte dame heel snel op h8 staat.
Partij in de viewer:
Voor beginners A7800
Voor gevorderden B7800
De match om het wereldkampioenschap schaken is gewonnen door Magnus Carlsen. Hij behoudt daarmee zijn titel wereldkampioen. De twaalf langzaam-partijen waren allemaal geëindigd in remise.
Door dit gelijkspel moesten er rapidpartijen gespeeld worden, om de winnaar te bepalen. Magnus Carlsen wist drie rapid-partijen te winnen en werd daarmee overtuigend winnaar van de barrage. Het stond bekend dat uitdager Fabiano Caruana minder sterk kan snelschaken. De tiende partij in de partijen met reguliere bedenktijd was er een waarbij beide spelers winstkansen hadden.
F. Caruana – M. Carlsen
1. e4 c5 2. Pf3 Pc6 3. d4 Caruana speelde in zijn eerdere partijen vaak 3. … Lb5. 3. … cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 e5 Evenals in de achtste partij komt de Sveshnikov van het Siciliaans op het bord. Deze opening staat te boek als interessant. De rest van de witpartijen van Caruana in de match en de barrage kwam de Sveshnikov op het bord. 6. Pdb5 d6 7. Pd5 Pxd5 8. exd5 Pb8 9. a4 Le7 10. Le2 0-0 11. 0-0 Pd7 12. b4?! Een afwijking met de achtste partij waar Caruana 12. Ld2 speelde. 12. … a6 13. Pa3 a5 Dit lijkt tempoverlies. De zet dwingt Caruana om de damevleugel open te gooien. 14. bxa5 Txa5 15. Pc4 Ta8 16. Le3 f5! Carlsen heeft prima tegenspel, er dreigt f4. 17. a5 Geen 17. f4? want dan komt 17. … exf4 18. Lxf4 Pb6. 17. … f4 18. Lb6 De8 De gevechtslinies zijn aangegeven. Wit heeft een duidelijke voorsprong op de damevleugel. Zwart moet het hebben van de opmars van de pionnen op de koningsvleugel. 19. Ta3 De computer geeft hier 19. Te1 aan. De zet die Caruana speelt is goed voor de verdediging en kan mogelijk ook aanvallend gebruikt gaan worden. 19. … Dg6 20. Lc7 e4! Carlsen speelt de zet in de stijl van Sveshnikov. 21. Kh1 b5!? Wit mag nu niet 22.axb6 e.p. Txa3 23.Pxa3 f3 24.gxf3 Pe5 toelaten, want dan slaat Carlsen de aanval door. 24. g3 b4 25. Tb3 Lh3 26. Tg1 f3 27. Lf1 Lxf1 28. Dxf1 Dxd5 29. Txb4 De6 30. Tb5 Ld8 31. De1 Lxb6 32. axb6 Tab8 33. De3 Dc4 34. Tb2 Tb7 35. Td1 De2!
Partij in de viewer:
