Schaakrubrieken weekend 15 december 2018
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Een gave van God
Een van mijn mooiste schaakboeken is een Russisch boek van de zevende wereldkampioen Vasili Vasiljevitsj Smislov (1921-2010) waarvan de titel in vertaling is: Kroniek van schaakcreativiteit. Een kloek werk van bijna 800 bladzijden met 324 geanalyseerde partijen. Ik kocht het in Moskou in 2002 voor een spotprijs en zag na aankoop dat er als bonus een handtekening van Smislov in stond. Als je soms problemen hebt met het echte leven kunnen partijen van Smislov je geest verlichten, doordat je denkt: ja, zo helder is de waarheid. Veel mensen hebben het met Bach. Boris Spasski noemde Smislov ‘de Hand’ omdat die hand intuïtief de stukken op de goede velden zette. Smislov zelf noemde dat een gave van God. Dat weet ik uit een nieuw boek van Genna Sosonko, Smyslov on the couch. In de afgelopen jaren heeft Sosonko drie mooie boeken gepubliceerd over grote schakers uit de Sovjet-Unie die hij zeer goed kende. Eerst David Bronstein, toen Viktor Kortchnoi en nu Vasili Smislov. Smislov op de divan, zo heet het boek omdat het voornamelijk bestaat uit wat hij in de loop van tientallen jaren in gesprekken met Genna vertelde.
Dokter Gennadi Borisovitsj luistert geduldig en geeft soms een korte toelichting. Smislov komt er uit naar voren als een beminnelijk mens wiens vriendelijkheid was gebaseerd op een enorm zelfvertrouwen. Meer dan Bronstein en Kortchnoi toont hij een grote belangstelling voor allerlei zaken die hem niet direct aangingen. Hij geloofde vaak in vreemde dingen. Ufo’s, Nostradamus, een Filippijnse wonderchirurg en de geest van Caruso die tot hem sprak. Dat waren tijdelijke bevliegingen, maar zijn godsgeloof was permanent. Wat deed God voor hij de wereld schiep? vroeg de rationalist Genna Sosonko. „Toen was hij bezig om de hel te ontwerpen voor mensen die zulke vragen stellen”, zei Smislov. Een goed antwoord, vind ik.
De furieuze aanvalspartij hieronder is uit 1983, toen Smislov in een tweede bloeitijd de finale van de kandidatenmatches bereikte en pas daar werd uitgeschakeld door Garry Kasparov.
Vasili Smislov-Zoltan Ribli, kandidatenmatch Londen 1983
1. d4 Pf6 2. Pf3 e6 3. c4 d5 4. Pc3 c5 5. cxd5 Pxd5 6. e3 Pc6 7. Ld3 Le7 8. 0-0 0-0 9. a3 cxd4 10. exd4 Lf6 11. Dc2 h6 12. Td1 Db6 13. Lc4 Td8 14. Pe2 Ld7 15. De4 Pce7 16. Ld3 La4 Beter was meteen 16…Lb5 en ook 16…Pf5 17. g4 Pd6 was in orde voor zwart. 17. Dh7+ Een hinderlijke indringer. 17…Kf8 18. Te1 Lb5 19. Lxb5 Dxb5 20. Pg3 Pg6 21. Pe5 Wit heeft een gevaarlijke aanval gekregen. 21…Pde7 Hierna wordt wits aanval onweerstaanbaar. 22. Lxh6 Pxe5 Natuurlijk niet 22…gxh6 wegens 23. Dxf7 mat en na 22…Lxe5 zou 23. Txe5 volgen. 23. Ph5 Nog een stuk in de aanval. Zwart heeft geen verdediging. 23…Pf3+ 24. gxf3 Pf5 25. Pxf6 Pxh6 26. d5
Partij in de viewer:
De denkkracht van AlphaZero
Eind vorig jaar maakten we kennis met het door het Britse technologiebedrijf Deep Mind ontwikkelde computerprogramma AlphaZero. In een tweekamp tegen de commerciële wereldkampioen Stockfish liet het iets zien wat nooit eerder was vertoond: het speelde schaak dat de moeite van het volgen waard was. Voor de komst van AlphaZero was weinig saaier dan de ellenlange partijen van twee tegen elkaar spelende computers. AlphaZero heeft zich de schaakkunst eigen gemaakt zonder beïnvloeding van de mens. Meer dan de basale spelregels kreeg het programma niet mee. Door miljoenen partijen tegen zichzelf te spelen, ontdekte het in een mum van tijd wat de beste openingen zijn en hoe het midden- en eindspel dient te worden behandeld. Stockfish was kansloos tegen het nieuwe wereldwonder. Opmerkelijk is dat AlphaZero ongeveer hetzelfde openingenrepertoire heeft ontwikkeld als dat van de huidige wereldtop. De favoriete verdediging van het programma tegen 1. e2-e4 is de nauwelijks te kraken Berlijnse verdediging, waarmee Kramnik in de WK-match in 2000 Kasparov in toom hield. De mens had ruim honderd jaar nodig om deze al in de 19de eeuw bekende steen der wijzen opnieuw te ontdekken. AlphaZero lukte het in enkele uren. Onlangs verscheen fascinerend materiaal uit een begin dit jaar gespeelde tweede match tussen AlphaZero en Stockfish. Geïnteresseerden raad ik aan op YouTube de video’s te bekijken, waarin de Engelsman Matthew Sadler enkele partijen becommentarieert. Binnenkort verschijnt zijn boek Game Changer.
Stockfish-AlphaZero
1. d4 f5 2. Pf3 Pf6 3. g3 g6 4. Lg2 Lg7 5. 0-0 0-0 6. c4 d6 7. Pc3 c6 8. Tb1 a5 9. Db3 Pa6 10. Td1 h6 11. Le3 Tb8 12. Tbc1 Ld7 13. c5+ Kh7 14. Pa4 Pc7 15. Ld2 Le6 16. Dc2 Pcd5 17. b3 Ta8 18. Le1 De8 19. e3 g5 20. Pd2 Dh5 21. Lf3 g4 22. Le2 Kh8 23. Pc4 Pe4 24. h4
Alle partijen in de viewer:
Uitleg van Matthew Sadler:
Schaakboeken
Een mooie tijd voor boeken. Toen Genna Sosonko in 1972 emigreerde van Rusland naar Nederland, kregen wij er een interessante, sterke schaker bij. Genna werd tweemaal Nationaal Kampioen, hij won het Hoogovenstoernooi in 1977 en 1981 en was een betrouwbaar lid van het Olympiadeteam van 1974-1996. Maar zijn grootste triomf vertrouwde hij me eens in een onbewaakt ogenblik toe: “Ik heb Rusland achter me gelaten maar ik ben pas echt vrij als ik het schaakspel verlaat”. Uit een interview van Max Pam al in 1975: “Schaken is het niet waard er je hele leven aan te wijden”. Vanaf 2000 schaakt Genna niet meer serieus en dus is zijn triomf compleet. Gelukkig laat hij zijn rijke ervaring niet onbenut. Sinds 2001 (Russian Silhouettes) heeft hij een serie boeken geschreven waarin zijn kennis van en gevoel voor de Slavische medemens een bijzondere meerwaarde biedt. Onlangs verschenen er weer twee boeken en hopelijk volgen er nog vele. Sosonko benadert zijn onderwerpen vanuit verschillende hoeken, doet een stapje terug en komt dan weer vanuit een andere invalshoek, met de bedoeling iemands drijfveren te begrijpen.
In De opkomst en ondergang van David Bronstein leven we mee met een geniaal maar tevens betreurenswaardige schaker. De Rus Bronstein was een vat vol tegenstrijdigheden, wat hij de ene keer met veel passie kon beweren, kon hij met evenveel passie bij een volgende ontmoeting ontkennen. Hij speelde in 1951 om de wereldtitel met Michael Botwinnik, dat is toch het hoogste voor een sportman. In de 23e partij verloor Bronstein een simpel remise-eindspel, in de slotpartij drukte hij niet door met wit, waardoor de eindstand 12-12 werd en Botwinnik zijn titel behield. In de wandelgangen werd gefluisterd dat Bronstein de titel niet mocht winnen van de autoriteiten maar zelf zei hij eens dat het beter was voor hem om geen kampioen te zijn want hij kon als vrije denker niet goed overweg met de plichtplegingen die met een titel gepaard gaan. Weer zo’n vreemde tegenstrijdigheid. Helaas leerde ik David pas kennen toen zijn grote tijd voorbij was en hij onsamenhangende verhalen vertelde, als een langspeelplaat die blijft hangen. Het boek met vele hoogtepunten eindigt als Bronstein klagend terugkijkt op zijn leven dat ‘zinloos was, schaken is onzin, alles is een leugen, Leonardo da Vinci heeft nooit bestaan en Sosonko zit alleen maar te wachten op mijn dood om dan dit boek te kunnen publiceren’.
Nog een biografie: over Viktor Korchnoi De kwaaddoener. Sosonko beschrijft vijftig jaren met Viktor, te beginnen in Rusland toen hij de secondant van Korchnoi was. Viktor vluchtte in 1976 naar Nederland en verbleef hier voor langere tijd. Hij speelde mee in de competitie, won het NK 1977 en speelde alle toernooien die wij hier hadden en dat waren er veel. Later zou Viktor drie keer om de wereldtitel strijden met aartsrivaal Anatoli Karpov (in de periode 1974-1981). Levend in het vrije Westen blijven Genna en Viktor elkaar opzoeken en spelen en filosoferen tot zijn dood in 2016. Nog een indringend, eerlijk, open portret van binnenuit. In beide boeken staat geen enkele schaakpartij of diagram. Ze gaan over bijzondere mensen waarbij de fascinatie voor de schaaksport zowel een lust als een last was.
D. Bronstein – V. Korchnoi, Leningrad 1962
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.La4 Pf6 5.0-0 Pxe4 6.d4 b5 7.Lb3 d5 8.dxe5 Le6 9.c3 Le7 10.Lc2 0-0 11.De2 f5 12.exf6 Lxf6 13.Pbd2 Lf5 14.Pxe4 Lxe4 15.Lxe4 dxe4 16.Dxe4 Dd7 17.Lf4 Tae8 18.Dc2 Lh4 19.Lg3 Lxg3 20.hxg3 Pe5 21.Pxe5 Txe5 22.Tfe1 Td5 23.Tad1 c5 24.a4 Td8 25.Txd5 Dxd5 26.axb5 axb5 27.De2 b4 28.cxb4 cxb4 29.Dg4 b3 30.Kh2 Df7 31.Dg5 Td7 32.f3 h6 33.De3 Td8 34.g4 Kh8 35.Db6 Td2 36.Db8+ Kh7 37.Te8 Dxf3 38.Th8+ Kg6
Partij in de viewer:
Allereerst maken we de lezers erop attent dat het boek van Paul van der Sterren uit de rubriek van 1 maart als titel heeft Koningen van het Schaakbord. Als de kranten al aandacht besteedden aan de strijd om de wereldtitel schaken, dan aan die van de mannen, terwijl toch gelijk die van de vrouwen plaatsvond. Sommige dames zouden graag zien dat allen in één categorie spelen, maar zij vergeten het fysieke aspect van een partij. Sterft het klassieke schaken op topniveau de remise-dood? 12 uit 12 bij C-K, in China 24 van de 30 bij een toptoernooi met Giri, Ding en Vachier Lagrave, respectievelijk de nummers 5, 4 en 6 van de wereld. Snel naar de dames. Aanvankelijk zag het ernaar uit dat de Russische Katerina Lagno, wonderkind, al met twaalf jaar grootmeester, Ju de titel zou afnemen, zeker toen Ju in de 3e finale-partij de kans liet liggen op de overwinning:
Ju-Lagno 3e finale-partij
1.d4 Pf6 2.c4 g6 3.Pc3 Lg7 4.e4 d6 5.Ld3 0-0 6.Pge2 c5 7.d5 e6 8.Lg5 h6 9.Lh4 exd 10.Pxd5 g5 11.Lg3 Pxd5 12.exd Lxb2 13.h4! Wil wel een dame op de diagonaal met een open h-lijn 13.g4. Zwart trapt er niet in. 14.Tb1 Lg7 15.0-0 Te8 16.Pf4 c4? Beter Pd7, nu 1.06 17.Lxc4 Txe4 18.Ld3 Te5 19.f3 h5 20.Le2 Dd7 21.Tb4? Met deze zet verspeelt wit voordeel, al staat zij nog beter. Wat direct winnend was geweest: 21.fxg hxg 22.Pe6† fxe6 23.Lxe5 dxe5 24.Lxg4. Wit profiteert van de immobiele damevleugel van zwart 24.Dd8 25.Tc1 Ld7 26.dxe Db6† 27.Kh1 Lxe6 28.Lxe6† Dxe6 29.Dd8† Kh7 30.Tc7 Dg4 31.Tff7 Pd7 32.Dxd7 Dxh4† 33.Kg1 De1† 34.Kh2 Dh4† 35.Dh3 Dxh3 36.Kxh3 Tg8. Wit staat nu gewonnen, maar de partij werd remise na 68 zetten. Wordt vervolgd.
Er zijn natuurlijk veel manieren om de vaardigheid in het schaken te verbeteren en dat wil iedere schaker op ieder niveau. Maar de methode van de Zweedse grootmeester Hans Tikkanen is wel heel origineel. Zijn collega Axel Smith bedacht de naam: The Woodpecker Method, verschenen bij de Schotse uitgever Quality Chess, waar zo veel interessant boeken vandaan komen (32,95 euro).
Tikkanen stelt dat hij door deze methode grootmeester werd. Het gaat zo: de meer dan duizend diagrammen in het boek keer op keer oplossen, totdat je je – na ongetwijfeld vele maanden – diagram en oplossing herinnert. Volgens de auteurs geeft dat tijdens de partij sneller inzicht in de tactische kenmerken en zal men minder snel blunderen, vaak toch de oorzaak van partijverlies. Men begint met zo’n tweehonderd makkelijke diagrammen, dan komt de grote groep gemiddelde en ten slotte weer tweehonderd opgaven op grootmeesterlijk niveau. Gelukkig staan de oplossingen ook in dit originele boek, maar daar moet je niet te snel naar kijken en al helemaal niet meer aan het einde van de trainingstijd. Ten slotte zij nog opgemerkt dat men dit boek natuurlijk ook mee kan nemen om ergens gezellig schaakproblemen op te lossen, ook als je er helemaal niet op uit bent je speelsterkte te verhogen.
Partij in de viewer:
Probleem 2711 is een driezet van Albarda:
Kramnik weet niet wat van Euwe te denken
Buiten Nederland is Max Euwe waarschijnlijk de meest onbekende, meest onderschatte en meest onbegrepen wereldkampioen uit de geschiedenis. Altijd als er een boek of andere publicatie verschijnt over wereldkampioenen, grijp ik als eerste naar het hoofdstuk over Euwe. Onlangs was dit het boek ‘Vladimir Kramnik, the inside story of a chess genius’. Het is geschreven door Carsten Hensel, die heel lang Kramniks manager was. Het boek gaat over Kramnik, hoe kan het ook anders, maar er is ook een deel waarin alle vijftien andere wereldkampioenen worden besproken. In de beschrijvingen ruimt Hensel een prominente plaats in voor het oordeel van zijn pupil over de historische kampioenen.
Enkele citaten over Euwe. “Botwinnik heeft de reputatie de stichter te zijn van een allesomvattend systeem van voorbereiding. Maar ik geloof dat Euwe de eerste was die dat deed. Hij begreep het belang van de openingen en was daar voor zijn tijd en leeftijd perfect in. Euwes houding was heel professioneel, zijn stijl was misschien niet briljant, maar wel universeel. Hij had zijn zenuwen goed in bedwang en was moeilijk om tegen te spelen.” De volgende, belangrijke zin kan ik beter eerst in het Engels geven: “His style had something slippery about it, something you cannot quite grasp so as to examine it.” Ik vertaal dat als: Kramnik krijgt zijn vinger er niet achter. Hensel voegt er inderdaad aan toe dat Kramnik tot op de dag van vandaag niet begrijpt wat de kern was van Euwes spel. Een van Euwes beroemdste partijen is dat vooral vanwege een van zijn beroemdste zetten. In het WK-kandidatentoernooi van 1953 in Zürich werd hij aanvankelijk overspeeld door Efim Geller, maar redde hij zich door een bizarre verdedigingszet die tot een winnende aanval leidde. Correct was het allemaal niet, dus je mag je inderdaad afvragen wat nu van Euwe te denken.
Geller-Euwe
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 Lb4 4.e3 c5 5.a3 Lxc3+ 6.bxc3 b6 7.Ld3 Lb7 8.f3 Pc6 9.Pe2 0-0 10.0-0 Pa5 11.e4 Pe8 Wit zou f4 willen spelen, maar na 12.f4 f5 13.exf5 exf5 14.d5 Pd6 staat zwart opeens heel goed. De witte stukken doen niets. 12.Pg3 Wit dwarsboomt het idee met f5 en zwart gooit het over een andere boeg. 12…cxd4 13.cxd4 Tc8 14.f4 Pxc4 15.f5 f6 16.Tf4 Doet een beetje plomp aan, maar ligt wel voor de hand, aldus het commentaar van Euwe zelf. 16…b5 17.Th4 Db6 18.e5 Pxe5 19.fxe6 Pxd3 20.Dxd3
Partij in de viewer:
Voor beginners A7812
Voor gevorderden B7812
Het komt regelmatig voor dat een talentvolle jeugdige schaker als wonderkind wordt bestempeld. Bekend zijn de Indiase talenten Praggnanandhaa en Sarin. Minder bekend is de 15-jarige Alireza Firouzja uit Iran. Dit wonderkind heeft een Elo-rating van boven de 2600 en is daarmee de hoogst genoteerde jeugdschaker onder de 16. Alireza heeft een actieve, tactische stijl en zijn speelstijl waarmee hij doet denken aan dat van ex-wereldkampioen Tal. Firouzja was al op 12-jarige leeftijd kampioen van Iran. Hij was topscoorder op de wereld- jeugdolympiade, die onlangs gehouden werd. Dit jaar verwierf hij de grootmeestertitel. Een prachtige partij speelde Firouzja vorig jaar in Moskou in het Aeroflot-toernooi tegen de sterke Duitse grootmeester Matthias Bluebaum.
A. Firouzja – M. Bluebaum
1. e4 c6 2. d4 d5 3. e5 Lf5 (De Caro-Kann.) 4. Pf3 e6 5. c3 Pe7 6. Pe2 Pg6 7. h4 h5! 8. Pg5 (De toen 13-jarige Firouzja gooit tegen grootmeester Bluebaum zijn stukken naar voren en windt er geen doekjes om dat hij de partij wil winnen.) 8… f6 9. exf6 gxf6 10. Ph3 Kd7 (Een nieuwe zet.) 11. Pf4 Pxf4! 12. Lxf4 De8 (Ik heb meer de voorkeur om de dame aan de andere kant van het bord te spelen. In aanmerking komt 12. … Db6. Wit kan door de dreiging 13. … Dxb2 niet de pion op h5 slaan. Er volgt dan 13.b3 c5 en zwart ontwikkelt zijn stukken op een gezonde manier.) 13. c4 dxc4 14. Lxc4 Dg6 15. Db3 b5 16. 0-0 Tg8. 17. g3?! (Dit is een verzwakking van de pionstructuur, die niet nodig was. Beter is 17. Lg3.) 17… Dg4! (Nu pakt de grootmeester het initiatief.) 18. Te1 Lb4? (De loper nemen op f4 werkt niet, omdat wit dan 19. Lxe6+ heeft. De bedoeling van de tekstzet is de lijn van de dame te breken, zodat op c4 genomen kan worden. Beter is dit idee voor te werken met 18. … a5.) 19. Lxe6+ (Na 19. Dxb4 komt 19. … Dxf4 20.Lf1) 19… Lxe6 20. Txe6 (Veel slechter is 20. Dxb4 Dxf4 21. Txe6 Txg3+ 22. Kf1 Tg7) 20… Dxe6 (20. … Dxf4 kan niet wegens 21. Te3!) 21. Dxb4 Pa6 22. Dd2 Tae8 23. Pc3 Pc7 24. d5!? Pxd5 25. Pxd5 Dxd5 26. Dc2 Kc8 27. Td1 Df3?
Partij in de viewer:
Korchnoi kwam pas na die tegen Karpov met 12 1/2 -11 1/5 verloren finale van de kandidatenmatches, gespeeld in de herfst van 1974, naar Nederland en speelde later twee WK-matches tegen Karpov in 1978 en 1981, die hij beide verloor. Karpov werd in 1975 wereldkampioen, omdat Fischer de WK-match niet wilde spelen. Dus speelden Korchnoi en Karpov in 1974 wel om de wereldtitel, maar dat was dus voor Korchnoi’s vlucht naar Nederland.
Ik kwam bij het zoeken naar matches tussen Korchnoi en Karpov een trainingsmatch uit 1971 van zes partijen in Leningrad tegen. Korchnoi was 40 jaar en Karpov, die op mij al veel inruk gemaakt had, was 20 jaar. In de laatste partij wist Karpov door een overwinning met wit de stand recht te trekken naar 3-3; beide twee overwinningen en twee remises. In deze Franse partij vermijd Karpov vroege dameruil en offert later twee kwaliteiten om de zwarte koning naar veld h2 te lokken, waarna mat volgt. Heerlijke strijdlust! www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1067618