Geen goed begin van de Nederlanders

Het Tata Steel schaaktoernooi is vandaag begonnen. En dat werd voor drie van onze landgenoten geen onverdeeld genoegen. Want in de hoofdgroep, ‘The Masters’, begon Neerlands sterkste schaker, Anish Giri, met wit met een afschuwelijke nederlaag. In 26 zetten bracht hij zichzelf om zeep tegen de Rus Ian Nepomniatchi. De andere vertegenwoordiger bij ‘The Masters’, Jorden van Foreest – ook al met wit spelend – kon het niet bolwerken tegen oud-wereldkampioen Viswanathan Anand. Een lelijke fout in een ongeveer gelijke stelling bleek al snel fataal.
Bij ‘The Challengers’ kon Erwin l’Ami tevreden zijn over zijn solide overwinning met zwart op Stefan Kuipers en hield Lucas van Foreest (inderdaad, de broer van!) keurig remise tegen de hoger geplaatste Hongaar Benjamin Gledura (2615).

Schaaksite gaat de vijf spelers die namens Nederland in de hoogste twee groepen meespelen dit toernooi volgen. Dat zijn van boven naar onder en van links naar respectievelijk: Anish Giri, Jorden van Foreest, Erwin l’Ami, Lucas van Foreest en Stefan Kuipers.

(Alle foto’s hierboven zijn van Frans Peeters, op die van Jorden van Foreest na, die is van Harry Gielen)

Na het succes van het vorige jaar, waarin Giri zo’n fantastisch toernooi speelde, zullen zijn fans reikhalzend hebben uitgekeken naar zijn eerste partij van dit jaar. Maar helaas zullen ze even pas op de plaats moeten maken, want Giri was vandaag zichzelf niet. Natuurlijk had hij verwacht (en misschien ook gehoopt) op de Najdorf van de tegenstander, maar die had – heel slim – de Pirc van stal gehaald om zijn tegenstander te verrassen. Meer uit behoud waarschijnlijk omdat hij niet graag in de voorbereiding van Giri wilde lopen.

De opzet van de Nederlander liet te wensen over. Zijn keuzes waren op zijn minst opmerkelijk te noemen en het was duidelijk dat hij zoekende was. Desondanks was er allemaal niet zo veel aan de hand geweest als hij op zet 16 maar 16.Pd3 had gespeeld. Toen hij dat naliet, kwam er …b5-b4 waarna zijn paard van c3 naar het uiterst ongelukkige veld b1 zou hebben gemoeten. Daar had hij duidelijk geen zin in en toen offerde hij het paard maar in ruil voor twee pionnen. De compensatie bleef echter uit en met een paar solide zetten haalde Nepomniatchi alle muziek uit de stelling zodat Giri zich gedwongen voelde om na 26 zetten zijn koning al om te leggen. Laten we hopen dat deze nederlaag niet de voorbode is van een slecht toernooi, maar juist inspiratie oplevert om er iets moois van te maken!

Jorden van Foreest wordt dit jaar voor de leeuwen geworpen. Na zijn Nederlandse titel een paar jaar terug, had hij eigenlijk al een uitnodiging kunnen krijgen, maar de organisatie – en misschien hijzelf ook wel – dachten toen dat het wat te vroeg zou zijn om tegen de wereldtop aan te mogen treden. Inmiddels is hij na zijn eindexamen flink aan het schaken, heeft hij zijn sporen her en der verdiend en mag hij nu laten zien wat hij echt waard is. Op het menu van de eerste ronde stond meteen een ex-wereldkampioen, Viswanathan Anand. Een grote speler met een enorme staat van dienst. Maar ook iemand, waarvan bekend is dat hij de laatste jaren soms grote moeite heeft met ‘lager geklasseerden’. Daar bleek vandaag niets van. In een Caro Kann had de Indiër niet de minste moeite om de stelling gelijk te trekken en er zelfs een levendige partij van te maken. Daarin moest wit zeer inventief zijn om er iets van te maken. Een eigenschap die de oudste Van Foreest zonder meer bezit, maar dat kwam er vandaag helaas toch niet uit. Een verzwakking van zijn pionnenstructuur (20. f2-f3?) werd hem snel daarna fataal. Met 21… f5-f4! legde Anand de zwaktes bloot en kon hij zijn paard via f5 naar e3 de witte stelling binnen laten vallen. De gevolgen bleken verschrikkelijk en even later moest ook Jorden de handdoek in de ring werpen.

Bij de Challengers zal in elk geval Erwin l’Ami met genoegen terugkijken op zijn partij met Stefan Kuipers. De uit Apeldoorn afkomstige IM heeft zich de laatste jaren ontpopt tot een speler van grootmeestersterkte, de laatste norm moet in elk geval nog behaald worden. Vorig jaar kwalificeerde hij zich via de Top-Tienkamp en mag hij het daarom bij de Challengers proberen. Zijn opzet tegen het Siciliaans met 7.Dd3 bleek door L’Ami goed uitgezocht te zijn. In elk geval bereikte wit geen voordeel uit de opening en al snel kwam wit op dwaalwegen terecht. Het gevolg was een afwikkeling door het centrum waarbij de zwartspeler een aantal pionnen van wit op de koningsvleugel wist te veroveren. Daar kon wit een vrije a-pion tegenover zetten, maar die kreeg geen kans om gevaarlijk te worden. Het zwarte overwicht, een indrukwekkend pionnenblokje in het midden, bleek niet meer afgestopt te kunnen worden. Toen de pionnen in beweging kwamen richting de achterlijn, gaf wit het op.

Lucas van Foreest speelde een solide remise tegen een speler met ruim 100 Elopunten meer. Dat deed hij door geen gekke dingen te doen, de juiste stukken en pionnen te ruilen en in het eindspel zich ook niet te laten verleiden tot fouten. Een goed begin is het halve werk. Laten we hopen dat de drie landgenoten die vandaag verloren, zich morgen goed gaan herstellen.

 

MASTERS

Giri, Anish – Nepomniachtchi, Ian
1. e4 d6 2. d4 Pf6 3. Pc3 g6
Nepomniachtchi, die normaal de Najdorfvariant van het Siciliaans speelt, heeft voor deze gelegenheid de Pirc uitgekozen als zijn wapen tegen 1.e4. Dat belooft in elk geval ook een scherpe strijd en hij loopt niet in het mes van de voorbereiding van zijn tegenstander.
4. Le3

Giri kiest voor de zogenaamde ‘Oostenrijkse aanval’. Wit neemt een opstelling in, zoals we die kennen tegen de Draak: Le3, Dd2, f3, 0-0-0 en ooit naar voren met de koningsvleugelpionnen.
4…a6
Binnen de Pirc werd deze, tegenwoordig redelijk populaire zijvariant met …a6, gezien als een vreemde eend in de bijt. Maar als sterke spelers hier brood in zien met zwart, zal dat oordeel wel snel veranderen.
5. Dd2 b5 6. f3 Pbd7 7. O-O-O
Hele volksstammen spelen hier eerst 7. g4 maar dat maakt weinig verschil met de partij.
7…Pb6
De meeste partijen gaan normaliter verder met 7…Lb7 waarop 8. g4 weer dé zet is. Dan volgt 8…Pb6 en hebben we exact dezelfde stelling die in de partij ook op het bord kwam.
8. g4 Lb7
9. Ph3?!
Was Giri de theorie vergeten? Had hij dit systeem te lang geleden bekeken? Het is in elk geval een nieuwtje, maar vermoedelijk niet eentje voor herhaling vatbaar. In meerdere partijen werd hier 9. g5 gespeeld. Zo won Morozevich er in 2014 een wisselvallige rapidpartij mee van Onischuk. In aanmerking komt misschien 9. a3 om acties met …b5-b4 uit de stelling te halen, maar ik kan me voorstellen dat je als witspeler liever geen (verzwakkende) pionzetten doet op de vleugel waar jouw tegenstander spel heeft. Misschien is ook 9. d5 mogelijk, zodat het paard van c3 (dat eigenlijk niet goed staat) via e2 en d4 omgespeeld kan worden.
9…Pfd7
Nepomniachtchi had als idee om de ontwikkeling van zijn koningsloper uit te stellen. Hij doet zo lang mogelijk nuttige zetten om het spel op de damevleugel op gang te helpen. Ondertussen kijkt hij hoe wit zijn spel wil ontplooien.
10. Le2?!
Op het oog lijkt dit geen handige voortzetting. Het paard van c3 (dat elk moment weggejaagd kan worden, zou in principe naar e2 terug moeten kunnen.
10…e6
‘Nepo’ volgt zijn plan.
11. Lg5?!
Deze zet werd door de zwartspeler na afloop afgekeurd. Het geeft hem in elk geval gelijk dat hij zijn loper niet naar g7 heeft ontwikkeld. Opnieuw 11. a3 of 11. Pf2 kwamen meer in aanmerking.
11…Le7 12. De3 Lxg5 13. Pxg5 h6 14. Ph3 Dh4
Dit maakt duidelijk dat het ongelukkige paard op h3 hem niet veel plezier heeft opgeleverd.
15. Pf2 O-O-O
Zwart kan tevreden zijn, maar veel is er nog niet aan de hand, ondanks alles wat er heeft plaatsgevonden.
16. f4?!
Een totaal onverantwoorde poging het spel toch naar zijn hand te zetten. Na een zet als 16. Pd3 om in elk geval …b5-b4 uit de stelling te halen, was een goede optie geweest.
16…f5 17. Lf3?!
Ook niet prettig, maar minder erg was 17. Ld3 hoewel zwart dan met bijvoorbeeld 17…Pf6 duidelijk voordeel zou hebben bereikt.
17…b4!
Uitstekend getimed!
18. exf5?!
Een ‘idioot’ stukoffer, maar anders had hij misschien ook niet gered. Het is altijd afwachten hoe een tegenstander reageert op zo’n onverwachte wending in een partij. Noodzakelijk was 18. Pb1 maar daar had Giri duidelijk geen zin in. Het paard mag namelijk niet naar e2 vanwege 18. Pe2 Pc4! 19. Dd3 Dxf2 en zwart wint een stuk.
18…bxc3 19. fxe6 cxb2+ 20. Kb1
20…Pf6
De Rus blijft rustig en laat zich niet gek maken.
21. Lxb7+ Kxb7 22. Df3+
22…d5
De veilige optie en ook heel goed. Zwart legt belangrijke velden vast en verhindert elk mogelijke tegenspel. Hij kon ook 22…Ka7 spelen met als mogelijk vervolg 23. Dc6 Pbd5 Dan moet je wel gezien hebben dat 24. c4 niet werkt vanwege 24…Pc3+ 25. Kc2 (zie analysediagram)
25…Tb8!! en wit zit tegen een complete ruïne aan te kijken. Maar dit soort ‘computervarianten’ zijn natuurlijk niets voor de mens.
23. Pd3 Pe4
Logisch en sterk.
24. Pc5+ Ka7
Wederom solide geantwoord. Opnieuw acht de computer een andere mogelijkheid sterker namelijk 24…Pxc5 25. dxc5 Pc4 Uiteraard moet in deze stelling naar 26. Txd5 gekeken worden. Dat loopt op niets uit voor wit na het ‘coole’ 26…Ka7! en ook hier kunnen de stukken meteen in de doos terug.
25. Da3
Dreigt zowaar mat in twee! Als Giri verder had willen spelen, had hij misschien 25. Pxe4 dxe4 26. Dxe4 kunnen proberen. Maar bij nader inzien blijkt dat het ook geen effect zou hebben gehad na 26…Dxg4 27. Thg1 Df5 waarna zwart ook domweg teveel materiaal voor blijft.
25…Pxc5 26. Dxc5 Kb7
En hier zag hij het zinloze van verdere tegenstand in en gaf het op. Een verschrikkelijke nederlaag voor Nederlands sterkste schaker die zelden zo verloren heeft.
0-1

 

Van Foreest, Jorden – Anand, Viswanathan
1. e4 c6 2. d4 d5 3. exd5 cxd5 4. Ld3 Pf6 5. c3 Dc7 6. h3 g6 7. Pf3
7. Pe2
7…Lf5 8. Pe5
Een nieuw idee. 8. Lxf5 was slechts een keer eerder gespeeld.
8…Pc6 9. Lf4 Db6 10. Lxf5 gxf5 11. Pd3
Dit was het idee van Jorden.
11…e6 12. Pd2 Tg8 13. O-O O-O-O 14. a4 Pe4 15. Tc1 Ld6 16. Lxd6 Pxd6 17. b4 Kb8 18. De2 Dc7 19. De3 Pe7

20. f3?
Na afloop gaf de witspeler aan dat hij het komende idee van zwart gemist had. Een normale zet als 20. a5 of 20. Tfe1 was slechts een tikje beter voor zwart.
20…Pg6 21. Pe5?
Maar dit is al meteen de verliezende zet. Overigens zou wit ook na een zet als 21. Tf2 om alvast g2 te dekken een zware dobber hebben gekregen. Ook dan kan zwart verdergaan met 21…f4!? 22. De1 [22. Pxf4?? Pf5 met stukwinst.] 22…Pf5 met soortgelijke problemen als in de partij.
21…f4!
Jorden had de consequenties van deze pionzet niet goed ingeschat.
22. De1 Pf5
De gevolgen zijn groot. Wit zit met structurele zwaktes in zijn pionnenstructuur en die vallen niet meer te repareren. Anand maakt het nu snel en efficiënt af.
23. Pxg6 Txg6 24. Tf2 Tdg8 25. c4
Ook 25. Kh2 helpt niet vanwege 25…Pe3 en g2 valt.
25…Pe3 26. cxd5
26…Pxg2!
Mooi gezien.
27. De5
27. Txc7 Pxe1+ 28. Kf1 Tg1+ 29. Ke2 Kxc7 kost wit een volle toren.
27…Dxe5 28. dxe5 Pe1+
Hier besloot hij de vlag te strijken. Na 28…Pe1+ 29. Kh2 [29. Kf1 Pd3 verliest wit beslissend materiaal.] 29…Pd3 30. Tcf1 Pxf2 31. Txf2 exd5 en met een kwaliteit en een pion minder heeft wit niets meer om voor te spelen.
0-1

 

De uitslagen van ronde 1:

CHALLENGERS

Kuipers, Stefan – L’Ami, Erwin
1. e4 c5 2. Pf3 d6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 Pc6 6. Lg5 e6 7. Dd3 a6 8. O-O-O Ld7 9. Le2 Tc8 10. Pxc6

10. The1 is een alternatief.
10…Lxc6

11. The1
Een nieuw idee, dat ongetwijfeld thuis in de studeerkamer is bedacht. Nog bekend is hier 11. f4 hetgeen in een partij van Stefan Kuipers was gespeeld tegen Hillarp Person, juni van het vorige jaar. Ook Wouter Spoelman, u weet wel die reuzendoder (zie het artikel van Han Schut) had het ooit gespeeld in een partij tegen Cheparinov, 2008. Beide witspelers gingen ten onder.
11…Le7
12. f4
Als wit denkt het loperpaar te mogen opgeven met 12. Lxf6 Lxf6 om pion d6 te veroveren, komt hij bedrogen uit. Na 13. Dxd6 Dxd6 14. Txd6 Ke7 15. Ted1 [Ook 15. Td3 Lxc3 16. Txc3 Lxe4 is slecht voor wit.] 15…Lxc3 16. bxc3 Ld5! 17. Tb6 Lxe4 staat zwart goed.
12…O-O 13. Lf3
Hier komt misschien ook 13. f5 in aanmerking.
13…Dc7 14. Kb1 Tfd8 15. De3
De dame gaat aan de kant omdat wit rekening moet houden met . ..d6-d5. Maar dat strookt m.i. eigenlijk niet helemaal met de opzet die hij op zet zeven gestart is. De dame zou eigenlijk naar h3 willen. Misschien kan wit 15. f5 proberen.
15…h6 16. h4
Een interessante beslissing om er op deze manier iets van te maken.
16…d5!
Zwart heeft geen nuttige zetten meer (of het zou …b7-b5 kunnen zijn), maar als dit kan, is de stelling in orde voor zwart. Het offer aannemen komt nauwelijks in aanmerking voor zwart. Na 16…hxg5 17. hxg5 Ph7 18. Th1! gaat het snel mis met de zwarten.
17. exd5
Gedwongen en dat was eigenlijk niet de bedoeling van wit. Het gekke is dat na 17. e5 hxg5! wel ineens een uitstekende mogelijkheid is. Want na 18. hxg5 Pd7 19. Lg4 Lb4! 20. Th1 komt de aanval over de h-lijn te laat. De koning verschanst zich veilig op e7.
17…hxg5 18. dxc6 gxf4 19. Txd8+
19…Lxd8
De enige zet, toch enigszins verrassend. Beide spelers hebben terecht opgemerkt dat 19…Txd8?? onmiddellijk zou verliezen na 20. Da7! De witte pion is ineens een reus geworden zoals bijvoorbeeld blijkt uit 20…Pd5 21. Pxd5 exd5 22. cxb7 Lf6 23. Lxd5! met winst.
20. Dd3 bxc6 21. Dxa6 Pd5 22. Pe4 Tb8
Tijd om de balans op te maken. Zwart heeft een pionnenmassa op de koningsvleugel, wit een vrije a-pion, die wel eens een rol zou kunnen gaan spelen. Maar omdat de zwarte stukken veel effectiever staan opgesteld, heeft wit het toch moeilijk hier.
23. c3
De enige zet, maar het kost weer een pion. Het redden van pion h4 met 23. h5?? zou meteen een nul opleveren na 23…De5!
23…Lxh4 24. Th1 Le7 25. Kc1 g6 26. Ld1 Kg7 27. Dd3 Db6 28. Lb3
28…De3+
Zo wikkelt zwart af naar een nagenoeg gewonnen eindspel.
29. Kc2 Dxd3+ 30. Kxd3 f5 31. Pd2 e5
Hij zet zijn mooie ‘pionnenblokje’ in beweging.
32. Pc4 e4+ 33. Ke2
De witte g-pion is het enige obstakel dat een vroegtijdige promotie van de zwarte pionnen betekent. Maar daar weet L’Ami wel raad mee.
33…Lc5 34. Pe5
34…Pe3!
Hij blijft nauwkeurig en sterk spelen.
35. Pd7

35. Pxc6 Tc8 36. Pe5 wordt beantwoord met 36…Pxg2 en de dreiging …f3+ wordt actueel.
35…Tb5 36. Pxc5 Txc5 37. g3
Zo worden de zwarte pionnen allemaal vrijpionnen, maar wit had geen keus. 37. Kf2 Ta5 gevolgd door het omspelen van de toren was ook kansloos.
37…g5 38. gxf4 gxf4 39. a4 Pg4 40. Ta1 f3+

En Kuipers had uiteraard geen zin meer om het vervolg af te wachten. 40…f3+ 41. Kd2 e3+ 42. Kd3 f2 43. Ke2 f4 44. Kf3 Ph2+ zou ook inderdaad aan alles een eind hebben gemaakt.
0-1

 

Van Foreest, Lucas – Gledura, Benjamin

De uitslagen van ronde 1: