Dichter des Vaderlands

Komende woensdag wordt de 44-jarige Fries Tsead Bruinja in De Balie in Amsterdam feestelijk geïnstalleerd als de zevende Dichter des Vaderlands. Hij neemt het stokje over van Ester Naomi Perquin. Zijn rol is de komende twee jaar gedichten te schrijven bij actuele nationale gebeurtenissen. Ook zal hij optreden als ambassadeur voor de poëzie. De NRC zal zijn gedichten publiceren. De commissie die hem uitkoos vond hem een dichter die in eerlijke, eenvoudige woorden zowel gevoelig als scherp kan zijn, die een inval of anekdote tot gedicht kan verheffen en rauwheid en lyriek afwisselt. Tien jaar geleden was Tsead ook al genomineerd om Dichter des Vaderlands te worden.

Tsead Bruinja

Tsead Bruinja (Rinsumageest, 1974) is dichter en woonachtig te Amsterdam. Hij debuteerde in het Fries in 2000 met de Friestalige bundel De wizers yn it read/ De wijzers in het rood (Bornmeer) en in het Nederlands in 2003 met Dat het zo hoorde (Contact). Bruinja stelt bloemlezingen samen, recenseert, presenteert, interviewt en treedt op in binnen- en buitenland (o.a. in Peru, Oekraïne en Zimbabwe).

Daarnaast werkt hij regelmatig samen met beeldend kunstenaars, typografen en vormgevers. Zijn werk is niet alleen in boeken maar ook op gebouwen, pleinen en in winkels te lezen. Van 2008 tot 2013 schreef Bruinja gedichten voor het actualiteitenprogramma ‘Dit is de dag’ (Radio 1) en van 2014 tot 2016 schreef hij een wekelijkse column voor de cultuurbijlage van de Leeuwarder Courant. Vanaf 2012 is Bruinja werkzaam als docent aan de opleiding Creative Writing te Arnhem en sinds 2017 is hij ‘Dongeradichter’ van de gemeente Dongeradeel.

Bruinja’s bundels werden genomineerd voor de Jo Peters PoëziePrijs, de Ida Gerhardtpoëzieprijs en de Obe Postmapriis. Zijn meest recente bundels zijn Binnenwereld buitenwijk natuurlijke omstandigheden (Cossee, 2015) en Hingje net alle klean op deselde kapstôk / Hang niet alle kleren aan dezelfde kapstok (Afûk, 2018).

NK Schaken in Amsterdam (2015)

In de jaren dat Paul Rump met succes de leiding had over het NK Schaken in Amsterdam was een Cultureel Festival een vast onderdeel van het programma. Dichteres Annelie David verzorgde in 2015 het literaire deel van het festival en nodigde acht dichters uit om  de acht NK-schakers beter te leren kennen en een gedicht voor  hen te maken. Een van die dichters was Tsead Bruinja die een gedicht had gemaakt voor de schaker Anish Giri.

Tsead had via Skype een uurtje gesproken met Anish die in Noorwegen verbleef. Ze spraken onder meer over schaken, over het WK-voetbal, over gedichten van Poesjkin en over de Russische geschiedenis. Over het WK-voetbal meldde Tsead: Anish gaf Duitsland de meeste kansen en zei over Nederland dat de Oranje-goals bij hen uit de lucht leken te komen vallen. “Het is alsof er ervoor en erna niets is. Dat kan niet kloppen.” Tsead vond Anish een goed observator. Anish werd dat jaar weer Nederlands Kampioen.

Tsead zag overeenkomsten tussen de dichter en de schaker. Schakers steken veel tijd in de opening en dichters zijn vaak lang bezig met de eerste regel. Net als bij schaken zijn er bij gedichten ook varianten mogelijk. Toen hij het gedicht over Anish af had dacht hij dat het ook anders kon en maakte nog een versie. Die tweede versie luidde als volgt:

schakel in de keten

ze zeggen dat je punten verliest als schaker
wanneer je gaat trouwen
maar je wint 

er zijn stellingen groter dan je bord
er zijn lichaam en taal die je moet ontwikkelen

er zijn mensen die je moet leren lezen
je moeder je vrouw
een kind

het is zonde om te leven alsof er ervoor
en erna niets is

alsof jij alle voorbereidingen
zelf hebt getroffen 

je leert opnieuw kijken
je leert anders lopen

dat het zonde is om te leven
alsof jij diegene bent 

die de eerste stap heeft gezet

het is zonde om te spelen
alsof er geen wetten zijn
om te breken

alsof je daden niet nu al
door voorvaders worden bekeken

alsof je geen belangrijke zet bent
in een reeks waarover men zich
later zal buigen

het is zonde om te leven alsof er ervoor
en erna niets gebeurt

 NK schaken in 2019

Dit jaar is de 75^e editie van het NK Schaken. Omdat door de eeuwen heen de schakers en het schaakspel een grote inspiratiebron zijn voor kunstenaars is het misschien een idee de schakers te vragen een kunstwerk te (laten) maken. Een gedicht, een schaakschilderij, een song, tekening of cartoon, een foto of video etc. De beste, mooiste, leukste kunnen dan worden opgenomen in een expositie t.g.v. deze jubileumeditie van het NK Schaken. Hiermee wordt recht gedaan aan de rol die het schaakspel in de kunst & cultuur speelt. Het gaat niet alleen om ‘houtjes’ schuiven.