Schaakrubrieken weekend 23 februari 2019
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Ter ere van Napoleon
In publicaties die het met de waarheid niet zo nauw nemen, kun je drie schaakpartijen vinden die gespeeld zouden zijn door Napoleon Bonaparte, de eerste Franse keizer. Serieuze historici menen dat die partijen uit de duim zijn gezogen of misschien wel eens zijn gespeeld, maar dan niet door Napoleon. Hij was een schaakliefhebber, maar erg sterk schaakte hij niet. Een Britse historicus schreef: „Het eiste alle hoffelijkheid van zijn gevolg om te vermijden dat ze hem zouden verslaan, een simpele misleiding die hij soms in de gaten had.” Ja, met potentaten die miljoenen eenvoudige stervelingen tussen hun kaken vermalen moet je voorzichtig zijn. De Engelse schaakmeester Harry Golombek was in 1948 als journalist bij het wereldkampioenschap in Moskou en vroeg aan een Russische generaal of Stalin ook schaakte. Die antwoordde tactvol: „Niemand van ons heeft hem ooit aan het schaakbord gezien, maar wij zijn er van overtuigd dat hij zeer sterk speelt.” Omdat het 250 jaar geleden is dat Napoleon werd geboren (overigens pas in augustus), nodigde de Franse stad La Roche-sur-Yon, dat tussen 1804 en 1870 Napoléon heette, de sterkste Franse speler Maxime Vachier-Lagrave en onze Jorden van Foreest uit om te schaken om de Trophée Napoléon. Ze speelden zeven vluggerjes. Twee gewone, twee Fischerrandom, twee partijen die begonnen met de zogenaamde Napoleon opening 1. e4 e5 2. Df3, en een blindpartijtje. Maxime Lagrave won met 4½ -2½. Na de nederlaag ging Jorden naar Moskou voor het Aeroflot Open, waar meteen een nieuwe schrik kwam: tijdens de eerste ronde werd de speelzaal geëvacueerd na een telefonische bommelding. Buiten klaagde iemand dat hij net een openingsnieuwtje had gebracht dat nu waardeloos was geworden. In Moskou werden die dag meer hotels, bioscopen en theaters ontruimd, maar de volgende dag kon het Aeroflottoernooi gewoon verdergaan.
Dit is een goede gelegenheid om een klassiek matprobleem te laten zien van de Rus Alexander Petrov, met de titel ‘De terugtocht van Napoleon I uit Moskou’. Met het grootste leger dat Europa ooit gezien had, nam Napoleon in september 1812 Moskou in, maar al de volgende maand moest hij door branden, kou en voedselgebrek de terugtocht aanvaarden. Bij Petrov zitten wits paarden zwarts koning achterna zoals de Russische kozakken in 1812 de Franse keizer. Op de zesde zet mist wit een direct mat. Dat deed Petrov met opzet, omdat het volgens sommige historici in 1812 ook zo was gegaan. De Russen hadden Napoleon al gevangen kunnen nemen bij de rivier de Berezina, maar lieten hem ontsnappen. Ongeveer een miljoen mensen kwamen om door Napoleons catastrofale Russische veldtocht. Ik denk niet dat de kunstige constructie van Petrov, die de Franse nederlaag viert, bij het napoleontische schaakfeest in La Roche-sur-Yon vertoond is.
1. Pd2+ Ka2 2. Pc3+ Ka3 3. Pdb1+ Kb4 4. Pa2+ Kb5 5. Pbc3+ Ka6 6. Pb4+ De slag bij de Berezina. Hier verzuimen de Russen om met 6. Da8 mat te geven. 6…Ka7 7. Pb5+ Kb8 8. Pa6+ Kc8 9. Pa7+ Kd7 10. Pb8+ Ke7 11. Pc8+ Kf8 12. Pd7+ Kg8 13. Pe7+ Kh8 14. Kg2 (14. Kg3 doet het ook) mat.
St. Louis bewijst zich als de hoofdstad van het schaak
In 2009 was niet te voorzien dat het Amerikaans kampioenschap in St. Louis grote gevolgen zou hebben. De lokale sponsor, multimiljonair Rex Sinquefield, was zo tevreden over het toernooi dat hij besloot zijn verbintenis met het schaken te intensiveren. Hij gaf het nationale kampioenschap permanent onderdak en organiseerde andere evenementen. Zo veel zelfs dat St. Louis tegenwoordig de hoofdstad van de schaakwereld wordt genoemd. Het indrukwekkende programma van dit jaar begon onlangs met een door de Russin Goenina gewonnen vrouwentienkamp. Op dit moment loopt een matchtoernooi, waarin de vijf sterkste Amerikaanse spelers het in rapid- en blitzpartijen opnemen tegen vijf buitenlandse invités. Eregast is Fabiano Caruana, die na zijn nederlaag in de WK-match tegen Magnus Carlsen rust nam en het Tata Steel-toernooi en het Gibraltar Open aan zich voorbij liet gaan. Caruana had zich geen betere rentree kunnen wensen. Hij laat in zijn tweekamp weinig heel van de Indiër Penteala Harikrishna. Na acht van de twaalf rapidpartijen leidt hij met 7-1. Denk niet dat de organisatoren voor Caruana een te gemakkelijke tegenstander hebben uitgezocht. Harikrishna is een sterke speler, die op de 26ste plaats van de wereldranglijst staat. Ook in de andere matches doen de Amerikanen het goed, op één uitzondering na. Nationaal kampioen Sam Shankland heeft opvallend weinig in te brengen tegen de Hongaar Richárd Rapport en staat met 6-2 achter. Het droomjaar 2018, waarin Shankland bijna alles won, is voorbij.
Rapport – Shankland St. Louis 2019
1. d4 d5 2. c4 e6 3. Pc3 c6 4. cxd5 exd5 5. Dc2 Ld6 6. Pf3 Pe7 7. Lg5 f6 8. Ld2 Pa6 9. a3 Pc7 10. e4 dxe4 11. Pxe4 Lg4 12. Db3 b6 Deze verzwakking is niet nodig. Met 12 … Dd7 (13. Dxb7? De6) kan zwart de lange rokade voorbereiden. 13. Lc4 Ped5 14. 0-0 Le7 Niet 14 … 0-0? 15. Pxd6 Dxd6 16. Lb4 c5 17. dxc5 bxc5 18. La5 en wit wint. 15. h3 Le6 16. Dc2 Dd7 17. Tac1 Nu kan zwart zijn stelling enigszins consolideren. Sterker is 17. b4 0-0-0 18. Ld3 Kb7 19. Tfb1, gevolgd door 20. a4. 17 … 0-0-0 18. Tfe1 Kb7 19. b4 The8 20. Db3 b5 21. Lf1 Pb6 22. Dc2 Ld5 23. Lf4 Pe6 24. Lg3 Pa4 25. Tcd1 Dc8 26. Ped2 g6 27. Pb3 Ld6 28. Lxd6 Txd6 29. Pfd2 f5
Partij in de viewer:
Samba-schaak
Ex-wereldkampioen Bobby Fischer had vele eigenaardigheden maar goed of slecht, er zat altijd logica achter. ‘Geen naaldhakken in de toernooizaal’ mag dan voor de buitenstaander een buitenissige eis zijn maar als de zaal een houten vloer heeft dan stoort dat gerikketik als er gelopen wordt. In tegenstelling tot de rest van de wereldtop keek Fischer ook naar alle partijen van topjeugdspelers en vrouwenkampioenschappen. “Ook al begrijpen ze het zelf niet,” verklaarde Fischer desgevraagd, “er kan altijd een goed idee tussen zitten”. Zoals Fischer naar de schaakwereld keek, zo kijk ik naar hem en zo kwam ik bij het Braziliaans vrouwen-kampioenschap terecht dat momenteel verspeeld wordt in Rio de Janeiro. Zestien deelneemsters en in de eerste ronde alleen maar winst en verliespartijen. Er wordt geschaakt zoals ze de samba dansen waarbij kenmerkend is dat met een buikstoot de beurt aan de ander wordt doorgegeven. Bij de schaaksters lokt de ene zet de andere uit, men reageert vooral op elkaar en in dat enthousiasme van actie/reactie vervagen de lange strategische eigen lijnen. Met plezier speelde ik de volgende partij na.
J. Alboredo – V. Reis
Julia Alboredo is een opkomende 21-jarige vrouwen-meester met een Elo-rating van 2220. Virginia Reis is 51, doet al jaren mee maar ze is nooit echt doorgebroken om het diplomatiek te zeggen en dat zal met haar rating van ongeveer 1900 ook niet meer gebeuren. 1.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 g6 Dat kan maar geeft wit wel de gelegenheid om de zogeheten Maroczy-opstelling in te nemen met c4, waarna veld d5 in witte handen is en blijft. Daarom is de Drakenvariant populairder: 4…Pf6 5.Pc3 g6 met scherp spel. 5.c4 Lg7 6.Le3 d6 7.Pc3 Pf6 8.Le2 0-0 9.0-0 Ld7 10.h3 Pxd4 11.Lxd4 Lc6 Zwart heeft al zijn lichte stukken ontwikkeld maar het probleem is feitelijk: hoe nu verder? Acties op de damevleugel (a6 en b5) gaan niet zo makkelijk, acties in het centrum (e5) maken d6 zwak en acties op de koningsvleugel zitten er niet in. Wit staat structureel beter en kan zijn stelling nog zettenlang versterken. 12.Dc2 a5 13.Tad1 Pd7 14.Lxg7 Kxg7 15.Lg4 De8 16.Lxd7 Lxd7 De slagwisselingen hebben de beoordeling van de stelling niet veranderd: wit heeft grip op het centrum en aanvalskansen tegen Kg7 over de zwarte velden. 17.Pd5 Dd8 18.Dc3+ Kg8 19.e5!
19…Lf5 Het is erger dan het er uit ziet. Ook 19…Lc6 20.exd6 Lxd5 21.dxe7 Dxe7 22.Txd5 is het niet en 20…Dxd6 21.c5 ook niet. 20.Tfe1 f6 21.exd6 exd6 22.Te7 Kh8 23.Tde1 Ld7 24.Te4? Een onverklaarbare zet. Die toren staat daar toch ideaal want na bijvoorbeeld 24.Pxf6 dreigt er mat op h7 en hoe wil je dat tegengaan? Nu zou zwart met 24…Lc6 dat sterke paard kunnen ruilen maar het blijft natuurlijk verloren in een eindspel met allemaal zwaktes (25.Dd4). Toch verraste zwart voor het laatst door nu op te geven.
Wat zijn de tijden toch veranderd, sinds de topjaren van Fischer en Dylan. Ik kan nu alle partijen naspelen van zeven lopende toernooien van niveau en alle honderden evenementen en duizenden partijen van alles wat waar dan ook verspeeld is in de afgelopen jaren. Met een muisklik kan ik zoeken op speler, op opening, op variant, op stellingstructuur, op stukkenverhoudingen en nog veel meer. Dus dat de schaaksport een verjongingskuur doormaakt is te begrijpen. Ik voel me nog zeulen met koffers vol boeken en toernooibulletins en altijd had je net niet dat boek bij je dat nodig was. Wat ging er toch veel tijd verloren met zoeken. Nu heeft de schaker met één lichte laptop oneindig veel meer bagage bij zich dan de speler van weleer met al zijn koffers en tassen en multomappen. En de computer denkt ook nog eens actief mee in de voorbereiding. Het wordt de hoogste tijd voor een tempoversnelling in de dans op de 64 velden.
Partij in de viewer:
Hoe komt de Hollandse schaakopening, ook wel Leningrad Dutch genoemd, aan haar naam? Welnu, aan het eind van de 18e eeuw kregen de Oranje-prinsen, onder wie de latere koning Willem I, schaakles van Elias Stein. Weliswaar van Duitse oorsprong maar woonachtig in Den Haag. In 1789, het jaar van de Franse Revolutie, publiceerde hij een boek: Nouvel essai sur le jeu des échecs avec des reflexions militaires relatives à ce jeu, waarin hij als reactie op 1.d4 de zet f5 aanbeval. Gezien de titel achtte hij schaken zinvol voor de oorlog, een raad die door keizer Napoleon werd opgevolgd. Uitgever Chess Evolution heeft auteur Tibor Karolyi de gelegenheid gegeven alles wat hij weet en verzameld heeft over deze opening weer te geven in twee mooi uitgegeven delen. Aardig is dat Karolyi de lezers eerst waarschuwt dat dit geen gemakkelijke opening is, maar dat zwart moet worstelen om een goede positie te bereiken. Wie niet in vorm is, kan beter na 1.d4 bv de zet d5 overwegen. Anderzijds beveelt hij de opening aan voor jonge schakers, omdat ze als vanzelf in talrijke verschillende stellingen terechtkomen. De beide boeken van Chess Evolution zijn gelukkig geen dorre openingsboeken met alleen maar varianten. Karolyi behandelt de vele openingsvarianten aan de hand van partijen, waarbij haast iedere zet wordt voorzien van uitvoerig commentaar, over de zet zelf en over de talrijke mogelijkheden van de tegenstander en ook die – zowel de goede als de slechte – worden een aantal zetten diep geanalyseerd. Wie dus zo langzamerhand genoeg heeft van al of niet geweigerde dame-gambieten of Indische verdedigingen, kan aan de slag gaan met dit uitvoerige studiemateriaal. Uit de vele partijen in de beide boeken kozen we er één waarbij de overwinning naar zwart gaat, want veel voorbeeld-partijen eindigden in remise. Daar is op zichzelf niets mis mee maar het Hollands wordt toch vaak aangeprezen door de liefhebbers als een agressief antwoord op 1.d4, en agressie en winnen horen toch een beetje bij elkaar. De partij gaat tussen de huidige wereldtopper Vachier Lagrave en voormalig wonderkind en wereldkampioen Ponomariov, inmiddels in de dertig en onder de 2700 ELO gezakt maar nog altijd bij de top 100 (Peking 2013).
1.d4 f5 2.c4 Pf6 3.Pc3 g6 4.Pf3 Lg7 5.g3 0-0 6.Lg2 d6 7.0-0 c6 8.Te1 Pe4 Verhindert een snel e4. 9.Dc2 de populairste zet (Pxe4 fxe geeft zwart een sterke pion). 9.Pxc3 10.bxc e5 11.e4 Anders speelt zwart het. 11.fxe 12.Dxe4 Lf5 13.De3 Pd7 14.La3 Pb6 15.De2 Te8 16.dxe dxe 17.Tad1 Dc8 18.Pg5 Lg4?! Lokt verzwakking uit. 19.f3 Le6 20.Td6 Beter: Lf1 en na Lxc4 21.Dxc4†! Lxc4 Zwart staat beter en speelt het goed uit.
21.De4 Df5 22.Dh4 h6 23.Pe4 g5 Nu moet wit wel ruilen. 24.Dh3 Dxh3 25.Lxd3 Ld5 26.Lc5 Lxe4 27.fxe Lf8 Zwart heeft geen moeite goede zetten te vinden. 28.Tg6† Kf7 29.Lxf8 Kxg6 30.Lf5† Kf6 31.Lc5 Zwart heeft een kwal en een pion meer. Pa4 32.La3 Pxc3 33.Tf1 Kg7 34.Lg4 Zinloos en 0-1.
Partij in de viewer:
Probleem 2721 is een driezet van Gooderson.
Het ultieme boek over Karpov-Kasparov
Geen confrontatie in de schaakgeschiedenis was zo heroïsch als die tussen Karpov en Kasparov. Van 1984 tot en met 1990 speelden ze vijf matches om het wereldkampioenschap. De 144 partijen eindigden in een miniem voordeel van 73-71 voor Kasparov. De eerste match (1984/85) werd na 48 partijen door de president van de FIDE afgebroken omdat die te lang duurde. Een unicum. Een jaar later werd Kasparov wereldkampioen en die titel kreeg Karpov niet meer terug. Jan Timman heeft nu een boek geschreven over de vijf matches. Er is al genoeg over geschreven, maar niet iedereen heeft al die boeken. Timman vat alles samen op 365 pagina’s met veel achtergronden over matchvoorwaarden, secondanten, controverses en nog veel meer. Dit alles in de gemoedelijke schrijfstijl die we van hem gewend zijn, met uiteraard veel kennis van zaken. Toen de matches gespeeld werden was Timman een van de allersterksten achter deze twee. Timman laat vijftig partijen en zeventien fragmenten zien. Die analyseert hij niet dieper dan eerder is gebeurd, het gaat hem om de uitleg aan lezers die de partijen voor het eerst zien. Wel heeft hij oog voor nieuwe inzichten op de oude partijen. Jan Timman heeft opnieuw een monumentaal geschiedenisboek geschreven, over een onderwerp dat altijd tot de verbeelding zal blijven spreken.
‘The Longest Game’, € 29,95, verscheen bij New in Chess in Alkmaar. Meer informatie: www.newinchess.com.
Karpov-Kasparov
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Le2 e6 7.0-0 Le7 8.f4 0-0 9.Kh1 Dc7 10.a4 Pc6 11.Le3 Te8 In deze 72e partij van de eerste twee matches was dit de vierde keer dat deze stelling op het bord kwam. Geen van de vorige drie partijen werden zo scherp als deze. 12.Lf3 Tb8 13.Dd2 Ld7 14.Pb3 b6 15.g4 Lc8 16.g5 Pd7 17.Df2 Lf8 18.Lg2 Lb7 19.Tad1 g6 Tot hier zaten de spelers kennelijk nog in hun voorbereiding. Karpov trok drie kwartier uit voor zijn volgende zet. 20.Lc1 Een merkwaardige zet, met als bedoeling dat wit zijn d-toren naar h3 wil spelen. De andere wil hij op f1 laten staan. 20…Tbc8 21.Td3 Pb4 22.Th3 Lg7 23.Le3 Karpov zei later dat hij met 23.f5 had kunnen winnen. Kasparov weerlegde dat met uitgebreide varianten, waarvan Karpov vervolgens zei dat Kasparov die nooit achter het bord had kunnen vinden. Timman gaat hier uitgebreid op in. 23…Te7 24.Kg1 Tce8 25.Td1 f5 26.gxf6 Pxf6
Partij in de viewer:
Voor beginners A7869
Voor gevorderden B7869
Kramnik
Ex-wereldkampioen Vladimir Kramnik uit Rusland heeft na afloop van het Tata Steel toernooi te Wijk aan Zee meegedeeld te gaan stoppen met het professionele schaak. Voor de meeste mensen wordt de pensioengerechtigde leeftijd steeds verhoogd maar bij topschakers lijkt het dat het pensioen steeds eerder begint, Kramnik is nog maar 43 jaar. Van Kramnik een mooie partij tegen Ponomariov uit het toernooi Dortmund 2011.
Kramnik – Ponomariov
1. d4 Pf6 2. c4 g6 3. Pc3 Lg7 4. e4 d6 5. Le2 0-0 6. Pf3 e5 7. 0-0 exd4 8. Pxd4 Te8 9. f3 c6 10. Kh1 Pbd7 11. Le3 a6 (Zwart wil … d6-d5 spelen, maar dan moet hij na 12. cxd5 cxd5 geen last krijgen van een paard dia via b5 zomaar kan binnenvallen op d6.) 12. Pc2 Pe5 13. f4 Peg4 14. Lg1 h5 15. Lf3 (Geen 15. h3 want dan gaat zwart offeren: 15. … Pe4! 16. Pxe4 Txe4 17. hxg4 Dh4+ en heeft veel compensatie voor het geofferde paard.) 15. … Le6 16. b3 Da5 17. De1 b5
Partij in de viewer:
Bij die voor beginners in het AD lijkt Dh1 ook wel lekker 🙂
Ja, dat was ook het eerste waar ik naar keek: een röntgenstraal over de lange diagonaal. Als de toren wijkt dan 2 Da8† en als zwart dit pareert met 1 … Tc8 dan volgt 2 Db7. 1 Db4 zag ik daarna pas. Waarschijnlijk gaat een dameoffer met mat toch voor. 🙂
Ik keek er van op dat er juist in Roche-sur-Yon een schaaktoernooi ter ere van Napoleon was. In de Vendée, waar ik enkele keren geweest ben om vrienden in Le Gué nabij Ste Cecile te bezoeken, heeft men bijzonder slechte herinneringen aan de Franse keizer. Tijdens de opstand in de Vendée van 1793 tot 1796 kwamen vele opstandelingen om het leven. Van Roche-sur-Yon was na de opstand niet veel meer over. Ook vandaag de dag is men deze moordpartij nog niet vergeten zag ik aan de ansichtkaarten in de winkels in de Vendée.
Napoleon kwam pas in 1799 aan de macht. Met het neerslaan van de opstand in de Vendée had hij, zover ik kan nagaan, niets te maken. Wel werd hem in 1795 gevraagd het bevel over de troepen in de Vendée op zich te nemen, maar dat weigerde hij (wikipedia/napoleon).
Zie ook la-roche-sur-yon.cartridgeworld.fr. Hij is daar juist behoorlijk populair!
Dat toernooi in Peking uit 2013 bestond uit rapid, blitz en Baskische partijen. Deze partij van Ponomariov met zwart tegen Vachier Lagrave werd tegelijk gespeeld met een partij, waarin de schakers de tegenovergestelde kleuren hadden, wat Baskisch genoemd wordt. Die andere partij werd remise.
www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1741818
Partij is toegevoegd. Dank.