Schaakrubrieken weekend 16 maart 2019
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Een WK in futuristisch Astana
Het WK voor landenteams, een wedstrijd voor tien landen, werd de afgelopen weken gespeeld in Astana, de hoofdstad van Kazachstan. Ik snuffelde op internet om te kijken hoe het daar is en vond een artikel van de Volkskrantjournalist Olaf Tempelman, die de in snel tempo uit de grond gestampte stad beschreef als een combinatie van Dubai, Versailles en Disneyland. Geen gezellige stad, maar het deed me plezier om te lezen dat ze daar net als bij ons al bijnamen hadden verzonnen voor hun futuristische megatorens. Een gebouw dat in een reisgids decent de Banaan werd genoemd, heette in de volksmond de Gele Dildo. Er is ook een Bloemkool. Hoe het International Financial Centre, waar het WK was, door de inwoners wordt genoemd, weet ik niet. Er werd verwacht dat het bij dat WK tussen Rusland en China zou gaan, vooral omdat de Verenigde Staten hun beste mensen niet hadden meegenomen. Die namen rust voor het Amerikaans kampioenschap, dat maandag geopend wordt in St. Louis, de burcht van hun financiële weldoener Rex Sinquefield.
Hadden ze niet ook in Astana de Amerikaanse vlag kunnen verdedigen? Ik moest denken aan een woordenwisseling van lang geleden tijdens een landenwedstrijd, toen onze teamleider zei: „Denk eraan, Kick, je speelt voor je land en niet voor jezelf.” Kick Langeweg zei toen: „Laat u mij nou maar voor mezelf spelen, dan gaat het vast beter.” Zo denken de Amerikaanse topspelers er ook over. Het WK werd met overmacht gewonnen door Rusland. De verrassing was dat niet China of India tweede werd, maar Engeland. Wie de laatste tijd geen hoge dunk van de Engelsen had, rekende buiten de Engelse schakers. Een van hun teamleden was Jonathan Speelman, die al in 1984 eens zilver had gewonnen met Engeland in een olympiade. Je kunt het lang volhouden als schaker.
Baskaran Adhiban, de winnaar van de volgende partij, kennen we uit het Tatatoernooi in Wijk aan Zee van 2017, toen hij met de laagste rating van alle deelnemers gedeeld derde werd, en uit het toernooi van 2018, toen hij dertiende werd. Hij is dus wisselvallig. Uit interviews en foto’s van hem spreekt altijd grote levenslust, net als uit zijn partijen.
Baskaran Adhiban (India) – Nils Grandelius (Zweden), WK landenteams Astana 2019
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Pf6 4. d3 Lc5 5. 0-0 d6 6. c3 h6 7. Te1 0-0 8. Pbd2 a5 9. Pf1 Le6 10. Lb5 Pe7 11. d4 exd4 12. cxd4 Lb6 13. Pg3 d5 Scherp. Zwart offert tijdelijk een pion. 14. e5 Pe4 15. Pxe4 dxe4 16. Txe4 c5 17. Ld3 Lf5 18. Tf4 Lxd3 19. Dxd3 cxd4 Zwart heeft zijn pion terug, omdat 20. Pxd4 Pg6 21. Te4 Pg6 slecht is voor wit. 20. Tg4 Maar wit heeft intussen zijn toren in de aanval gebracht. 20…Dd7 21. h3 De6 22. Ld2 Tad8 23. Te1 Pf5 24. Lg5
Partij in de viewer:
Talenten leven zich uit op overbodig WK landenteams
Het WK voor landenteams in ¬Kazachstan zal niet in de herinnering voortleven als een hoogtepunt in de schaakgeschiedenis.
Het WK voor landenteams in Kazachstan zal niet in de herinnering voortleven als een hoogtepunt in de schaakgeschiedenis. De Verenigde Staten stuurden een tweederangsploeg, Azerbeidzjan verscheen zonder Mamedjarov en Radjabov, en Polen zag af van deelname omdat de topspelers andere verplichtingen hadden. Misschien zou het anders zijn gelopen als het toernooi eerder dan begin januari op de kalender was gezet, maar zeker is dat niet.
Je zou het WK, dat in 1985 voor het eerst werd gehouden, een overbodig toernooi kunnen noemen. Elke bij de Fide aangesloten federatie beschouwt de tweejaarlijkse Olympiade als de enige mondiale landenwedstrijd die echt telt. Het eigenlijk veel eerlijkere WK, waarin alle tien deelnemende teams elkaar ontmoeten, heeft nooit dezelfde status gekregen. Rusland zou graag twee van zijn vijf WK-zeges ruilen tegen een sinds 2002 buiten bereik gebleven gouden succes op de Olympiade.
Natuurlijk waren er landen die het toernooi hoogst serieus namen. Rusland trad aan met de sterkste spelers en de opstelling van China was niet zwakker dan die van het team dat vorig jaar de Olympiade won. Toch speelde China ditmaal een ondergeschikte rol. Na nederlagen tegen Rusland en de B-ploeg van de Verenigde Staten zat er niet meer in dan de derde plaats. In China’s fatale wedstrijd tegen de VS ging het mis aan het vierde bord.
Twee topspelers van de nabije toekomst behaalden mooie individuele resultaten. Vladislav Artemiev, onlangs winnaar van het Gibraltar Open, was met 6,5 uit 8 de uitblinker van het Russische team en de 15-jarige Alireza Firouzja, een groot talent, scoorde voor Iran 7 uit 9. In de wedstrijd tegen Kazachstan kon Firouzja zich uitleven.
Firouzja – Kostenko Astana 2019
1.e4 e6 2. d4 d5 3. Pc3 Pf6 4. e5 Pfd7 5. f4 c5 6. Pf3 Pc6 7. Le3 a6 8. Dd2 b5 9. Ld3 Db6 10. Df2 cxd4 11. Pxd4 Pxd4 12. Lxd4 Lc5 13. Lxc5 Pxc5 14. b4 Pxd3+ 15. cxd3 d4
Het eindspel na 15 … Dxf2+ 16. Kxf2 is onaangenaam voor zwart, maar nu krijgt wit een sterke aanval. 16. Pe4 0-0 17. 0-0 Lb7 18. Pd6 Ld5 19. f5 exf5 20. Pxf5 Tfe8 21. Tae1 Dg6 22. Te2 Tad8 Na 22 … Dh5 heeft wit 23. Pxg7! Kxg7 24. Df6+ Kf8 25. e6. 23. Dxd4 f6 24. Db6 Kh8 25. Pe7 Df7 26. exf6 La8 27. fxg7+ Dxg7 28. Pf5 Dg5
Partijen in de viewer:
Batavia 2019 (slot)
Het was dringen aan de kop in de laatste ronde bij het Batavia-toernooi. Nota bene acht van de tien deelnemers mochten hoop koesteren op een (gedeelde) eerste plaats. Uiteindelijk liep er maar een weg met de hoofdprijs: Slotstand 1.Pijpers 5,5 2.Warmerdam, Lahaye, Arutinian, Lopez 5 6.Leenhouts, Williams, Meissner 4,5 9.Kuipers, Van der Wiel 3.
Rick Lahaye, Jasel Lopez en Felix Meissner scoorden een Meester-norm. Daarmee kwam de achterliggende gedachte van de formule van dit toernooi (kansen bieden aan talent) goed tot uiting. Een van de vele cruciale partijen viel precies in de slotronde.
J. Lopez – R. Lahaye
1.d4 f5 2.c4 Pf6 3.Pc3 g6 4.h4 Lg7 5.h5 Pxh5 6.Txh5? Zonder nadenken gespeeld en zeker gevaarlijk in een vluggertje maar onvoldoende in een serieuze partij. Dat experiment om te snelschaken vlak voor de partij moeten ze niet meer herhalen. Met 6.e4 Pf6 7.exf5 gxf5 8.Lg5 heeft wit goede resultaten en na 6.e4 fxe4 werkt het offer 7.Txh5! wel. 6…gxh5 7.e4 0-0 8.Dxh5 fxe4 9.Le3 e5 10.d5 d6 11.Pge2 Pd7 12.Pg3 Pf6 13.Dh1 Dat geeft aan hoe kansloos de witte aanval is want hij wil natuurlijk lang rokeren en een batterij opzetten over de h-lijn met Th1. Maar 13.Dh4 Pg4 14.Dxd8 is het ook niet, dus dan maar dame in de hoek. 13…c6 14.Lg5 cxd5 Goed genoeg maar niet de beste. Met 14…Db6 kan zwart er snel een eind aan maken want b2 hangt en 15.0-0-0 Pg4 is uit. 15.Pxd5 Le6 16.0-0-0 Lxd5 17.Txd5 Db6 18.Lxf6 Txf6 19.Pxe4
Toernooiwinnaar Arthur Pijpers speelde aantrekkelijk agressief en trok daarmee het geluk naar zich toe. Een ander cruciaal gevecht:
A. Pijpers – R. Lahaye
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Lg5 Pbd7 7.Lc4 Da5 8.Dd2 e6 9.0-0-0 Le7 10.Kb1 h6 11.Le3 Pe5 12.Lb3 b5 De Najdorf-variant van het Siciliaans geeft altijd boeiend spel. Zwart krijgt de kans op de damevleugel, wit op de koningsvleugel. 13.f4 b4 Zet de boel op scherp. Wit kan van alles doen: 14.fxe5 bxc3 15.De1 dxe5 16.Pc6 Dc7 17.Pxe7 of 14.Pd5 exd5 15.fxe5 dxe5 16.Pc6 Dc7 17.exd5 en 14.Pa4 Pxe4 15.De2 Ld7 16.fxe5 Lxa4
Partijen in de viewer:
Een belangwekkend schaakboek verscheen bij New In Chess van de hand van niemand minder dan Jan Timman: The Longest Game, over de vijf matches tussen Kasparov en Karpov om de wereldtitel. Nadat de eerste door de redelijk corrupte FIDE-president Campomanes was stilgelegd, werd Kasparov in de tweede wereldkampioen. Hij verdedigde die titel in drie matches totdat hij later werd onttroond door Kramnik op wie we in een volgende rubriek nog terugkomen. Het was de laatste fase van de koude oorlog en hoewel beiden uit de USSR kwamen was de sympathie in ‘het Westen’ volop voor Kasparov die werd gezien als een vertegenwoordiger van de nieuwe perestroika-wind en dus wel een betere schaker moest wezen dan de oud-communist Karpov.
Logisch dus dat er jubel was toen Kasparov won. Het boek laat echter ook zien dat het verschil in de 144 partijen minimaal was. En in 1994 won Karpov nog het toernooi in Linares met 3 punten voorsprong op Kasparov. Het boek geeft veel nieuwe inzichten – tenslotte stonden de machines nog in de kinderschoenen. Wel zijn we het met Timman eens dat het peil hoger was dan de huidige matches van Carlsen (€ 29.95).
Eveneens van New In Chess een boek dat even is blijven liggen maar dat maakt het niet minder interessant: Arthur van de Oudewetering‘s Chess Pattern Recognition. Dat is al het derde boek over dit thema dat vooral voor beginners belangrijk is: het herkennen van de thematiek in de stelling. Wat is de essentie? Dat kan in de Siciliaan een wit offer op e6 zijn of de Greek Gift op f7 of h7. Tactiek dus maar positioneel spel heeft natuurlijk ook thematische stellingen. Een pittig boek voor de clubspeler, dus de titel ‘voor beginners’ is enigszins misleidend, maar dat vergeven we de auteur graag want het is een optimaal studieboek (€ 24,95).
De lof van Alpha Zero is in een vorige rubriek bezongen maar dat wil natuurlijk nog niet zeggen dat alle oude rekenmonsters van Stockfish naar de schroot kunnen:
Stockfish 8 -AlphaZero
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pc3 Pf6 4.Lg5 Le7 5.e5 Pfd7 6.h4 Lxg5 7.hxg5 Dxg5 8.Ph3 De7 de afgesproken stand. 9.Dg4 g6 10.Pg5 h6 11.0-0-0 Pc6 12.Pb5 Pb6 Nu verdedigt dit paard niet meer mee 13.Td3 alles op de aanval 13…h5 (13..a6 14.Pxf7 en nu bv 14..Dxf7 15.Tf3 Dg8 16.Pxc7† Kd8 17.Pxa8 Pxa8 18.Ld3 Pe7 19.Tf6: voordeel voor wit) 14.Tf3 a6 15.Dg3! Pd8 (15..axb 16.Txf7 Dxf7 17.Pxf7 Kxf7 18.Df4† Ke8 19.Df6) ja, die computers kunnen er wat van, zeker op tactisch gebied 16.Pc3 Pd7 17.Ld3 Pf8 18.Th4 Tg8 19.Lc4!! een echte Stockfish-zet ( 19..dxc 20.Pce4 maar ook na niet nemen: vele varianten,zelfs voor een grootmeester nauwelijk te behappen) 19..Dd7 20.Pce4! dxe4 21.Pxe4 Ph7 22.Txh5 en ZeroAlpha (of de mens aan de toetsen gaf op). Een mens zou nog wel zoiets als Dxd4 gespeeld hebben maar na 22..gxh5 23.Dxg8† Pf8 24.Pf6† Ke7 25.Dg5 is het uit. Maar ook de varianten na 22..Dd4 leiden naar een zwarte catastrofe. Computers spelen onderling soms betere partijen dan grootmeesters.
Partijen wedstrijd AlphaZero-Stockfish in de viewer:
Probleem 2724 is een tweezet van Speckmann
Max Warmerdam heeft nu zijn eigen evergreen
De mooiste partijen uit de schaakgeschiedenis kunnen fijnzinnig en subtiel zijn, maar dat geldt niet voor de beroemdste partijen uit de negentiende eeuw. Die vertoonden vooral gooi- en smijtwerk. Groot materiaal offeren en dan mat zetten, liefst zo snel mogelijk. De bekendste partijen zijn de ‘Onsterfelijke partij’ (Anderssen-Kieseritzky 1851) en de ‘Evergreen’ (Anderssen-Dufresne 1852). Dit waren wel partijen in grote toernooien, maar er zijn ook hakpartijen te vinden waarvan men zich afvraagt in wat voor context ze zijn gespeeld. Soms bestaat het vermoeden dat de partijen zijn verzonnen, geconstrueerd, en soms zijn het partijen die in een informele setting zijn gespeeld, bijvoorbeeld in een café. Geheel in de stijl van de negentiende eeuw past de volgende partij, de overwinning van Max Warmerdam op John van der Wiel. Die vond plaats in het Batavia-toernooi in Amsterdam, in café Batavia in hartje centrum. Het is een toernooi met serieuze partijen, maar als experiment werd iedere partij voorafgegaan door twee vluggertjes. Die zouden de puntentelling beïnvloeden als de serieuze partij remise zou worden. Het experiment werd geen succes, maar leverde wel de volgende fantastische snelschaakpartij op.
Van der Wiel-Warmerdam (snelschaakpartij)
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.d4 exd4 4.Pxd4 De meeste grote offerpartijen uit de negentiende eeuw kwamen ook voort uit de open spelen, zoals de openingen na 1.e4 e5 heten. Deze Schotse opening is ook al zo oud en in die tijd vooral populair vanwege 4.Lc4 met agressieve bedoelingen, maar die zet staat niet meer als gevaarlijk bekend. De zet 4.Pxd4 stond al langer bekend als tam, maar werd weer populair toen Kasparov er succes mee had in zijn WK-match tegen Karpov in 1990. Sindsdien geldt het weer als een dynamische opening. Deze uitleg komt uit het boek ‘De wereld van de schaakopening’ van Paul van der Sterren. Van der Wiel is een liefhebber van het Schots. 4…Lc5 5.Pb3 Lb6 6.a4 a6 7.Pc3 Pf6 8.Lg5 h6 9.Lh4 d6 10.Pd5
“Feels great to beat a legend like this”, schreef de winnaar op Twitter. De achttienjarige Warmerdam, woonachtig in Tegelen (gemeente Venlo) en nummer 38 van Nederland, greep vorig jaar net naast de Nederlandse jeugdtitel. Meer succes had hij dit jaar in Wijk aan Zee, waar hij de hoogste amateurtienkamp van het Tata-toernooi won. Daarmee plaatste hij zich voor de Challengers van volgend jaar, de tweede grootmeestergroep. In dit Batavia-toernooi werd hij gedeeld tweede. Arthur Pijpers (LSG, Leiden) won het toernooi ongedeeld. Rick Lahaye uit Spijkenisse en Jasel Lopez uit Amsterdam scoorden een meesternorm, respectievelijk hun tweede en eerste.
Partij in de viewer:
Voor beginners A7887
Voor gevorderden B7887
Na F komt G. Bij thema G is er sprake van twee themalijnen naar een themaveld rondom de zwarte koning. In de verleiding wordt door wit een themalijn geïnterfereerd, in de weerlegging moet wit een matzet doen in de andere themalijn, waardoor het themaveld vluchtveld voor de zwarte koning wordt. Het verschil met thema A is dat bij thema G de tweede interferentie en de weerlegging door zwart wordt gedaan en bij thema G is dat wit.
Opvallend: Ligterink vergeet te melden wie het toernooi gewonnen heeft. Zulke rare fouten maak ik zelf ook wel eens en vaak als de krant eenmaal op mijn bureau ligt, zie ik het meteen.
@ Johan Hut Die blitz partij van Max Warmerdam en is schitterend en doet inderdaad denken aan de grote schakers van de 19e eeuw. Maar het was niet allemaal koffiehuisschaak. In Parijs werden vanaf 1740 tot 1900 schaakpartijen gespeeld in het café de la Régence door schakers als Philidor, Kieseritzky, Harrwitz, le Bourdonnais, Staunton en Morphy. Daar waren ook serieuze matches bij. Het is wel onduidelijk wie die partijen noteerden, maar in die discussie zal ik niet meer gaan.