Recensie: Devoted to Chess, The Creative Heritage of Yuri Razuvaev
Als we bedenken wie misschien de beste schaaktrainer in de wereld zou kunnen zijn, komt de naam van Yuri Sergeyevich Razuvaev (1945 – 2012) bij vele spelers in het Westen niet meteen boven water. Mark Dvoretsky heeft een beetje die reputatie, maar de naam Razuvaev wordt in elk geval door de beste spelers ter wereld met groot respect uitgesproken. Tenminste, daar kwam ik pas achter bij het lezen van een uit het Russisch vertaald boek van Boris Postovsky. Deze oude Sovjet-coach, Boris Postovsky – ooit Sovjet-kampioen in het correspondentieschaak en coach van het Russische team dat goud won in vier Olympiades – voelde zich geroepen om de nalatenschap van deze grote man op schrift vast te leggen. Dit boek, getiteld “Devoted to Chess, The Creative Heritage of Yuri Razuvaev” is een monumentaal werk geworden van precies 365 pagina’s. Je zou bijna zeggen: één pagina per dag, een jaar lang gewijd aan Razuvaev omdat de man op een of andere manier zeer bijzonder is geweest.
En dit boek, dat zeer meeslepend is geschreven en ik vrijwel in één adem heb uitgelezen, heeft mij de ogen geopend over wie de persoon Razuvaev geweest moet zijn (hij is helaas al relatief vroeg gestorven). Het bevat vijf hoofdstukken, maar – zoals de auteur in zijn inleiding al meldt – kun je beter spreken van een driedeling:
1) Deel 1: herinneringen van zijn tijdgenoten
2) Deel 2: Selectie van partijen en artikelen met betrekking tot openingstheorie
3) Deel 3: Artikelen met betrekking tot de opleiding van jeugdtalenten
Voordat ik mij stortte op de eerste hoofdstukken, heb ik met stijgende verbazing het voorwoord gelezen van Vladimir Kramnik. De ex-wereldkampioen komt superlatieven te kort om zijn dankbaarheid te beschrijven jegens zijn voormalige leermeester. Hij beschrijft onder meer hoe hij als 16-jarige in 1992 meespeelde in het Dortmund Open. Daar viel zijn spel zodanig op bij Garry Kasparov en Yuri Razuvaev (die daar ook meespeelde) dat zij na afloop van het toernooi naar Kramnik toekwamen om hem te vertellen dat ze zij zich hard wilden maken om hem in het Sovjet-team op te nemen in de aanstaande Olympiade. Kramnik was natuurlijk aangenaam verrast en naar later bleek, ging de voordracht niet zonder slag of stoot, maar Kramnik mocht mee naar Manilla op de Filippijnen waar de Olympiade gehouden werd. Zoals later bleek, was dat een uitstekende keuze, Kramnik scoorde 8½ uit 9 op het laatste bord! Het was misschien wel het begin van een fantastische carrière.
Na dit voorwoord blijkt ook meteen dat de allergrootste spelers ter wereld, met wie Razuvaev een link heeft gehad een grote lofzang over Razuvaev. Ik noem een paar namen die een stukje geschreven hebben, vermoedelijk vlak na zijn overlijden: de wereldkampioenen Kasparov, Karpov, Spassky, Topalov, Anand, Carlsen maar ook cracks als Gulko, Tukmakov, Bareev, Gelfand, Lautier en ook topspeelsters zoals Kosteniuk, Levitina. Ze zijn allemaal vol lof over de man die op een of andere manier een belangrijke rol heeft vervuld in hun carrière.
De vraag rijst natuurlijk wat er nu zo bijzonder was aan de coaching van Razuvaev. Daarbij kom ik uit op een paragraaf waarin de schaakschool van Botwinnik, waar Razuvaev deel van uitmaakte, een belangrijke rol speelde. De patriarch van het Sovjetschaak had voor zichzelf bepaald welke factoren van een jonge speler een absolute topspeler maken. Hij noemt:
1. Schaaktalent
2. Karakter
3. Gezondheid
4. Speciale voorbereiding
Vooral dat laatste aspect speelt in onze tijd een belangrijke rol en Kasparov was één van de eerste topspelers die daarvoor de computer op de juiste wijze wist in te zetten. De essentie is dat een speler op één of andere manier de tegenstander in een speltype moet lokken (dwingen) waarin hij weet wat hij doet en de ander niet. En dát gegeven hebben trainers die verbonden waren aan de Botwinnikschool op de juiste wijze in de praktijk gebracht. Hun pupillen wisten zich op één of andere manier te onderscheiden van anderen en daar heeft Razuvaev een uiterst belangrijke rol in gespeeld. Hij stond bekend om zijn fantastische openingsnieuwtjes. Het wordt hoog tijd om daarvan een voorbeeld te tonen:
Razuvaev, Yuri S – Farago, Ivan
1. d4 d5 2. c4 e6 3. Pf3 Pf6 4. Pc3 c5 5. cxd5 Pxd5 6. e3 Pc6 7. Lc4 cxd4 8. exd4 Le7 9. O-O O-O 10. Ld3 Pxc3 11. bxc3 b6 12. Te1 Lb7
13. h4!
Voorheen werd 13. Dc2 gespeeld o.a. door Botwinnik. 13. Dd2 kwam voor in Bronstein-Pachman, 1955.
13…Pa5
Zoals in de analyses duidelijk wordt, leidt deze zet tot serieuze problemen voor zwart. Het idee van het gambiet is om na 13…Lxh4 14. Pxh4 Dxh4 verder te gaan met 15. Te3 met de dreiging Th3.
14. Pg5 h6 15. Dh5?!
15…Ld5?
Zwart had twee betere verdedigingen (zoals 15… Tc8 of 15… De8) en die worden in het boek verder uitgewerkt. Nu gaat wit als een mes door de boter.
16. Ph7 Te8 17. Lxh6! gxh6 18. Dxh6 f5 19. Te3 Lxh4 20. Tg3+! Lxg3 21. Dg6+ Kh8 22. Pf6 Lh2+ 23. Kh1 Dxf6 24. Dxf6+ Kg8 25. Kxh2 Tac8 26. Th1 Tc7 27. Dg6+ Kf8 28. Kg1 Tf7 29. Dg5 Tg7 30. Th8+ Kf7 31. Dh5+ 1-0
Dit pionoffer, dat ‘My Gambit’ wordt genoemd, is onlosmakelijk verbonden met zijn naam.
Een ander voorbeeld is het volgende:
Razuvaev, Yuri S – Vaganian, Rafael A
1. d4 Pf6 2. Pf3 c5 3. d5 b5 4. Lg5 Db6
In een eerdere partij werd dit gespeeld maar wit verloor. Totdat Razuvaev zich ermee ging bemoeien. Hij was erachter gekomen dat het allemaal niet zo makkelijk was voor zwart. En op zet 12 blijkt al dat zwart zwaar in de problemen is!
5…Dxf6 6. c3 g6 7. e4 Db6 8. Pbd2 d6 9. a4 bxa4 10. Pc4 Dc7 11. Dxa4+ Pd7 12. Dc6 Db7 13. e5 Lg7 14. exd6 e6 15. Dxb7 Lxb7 16. dxe6 fxe6 17. Pg5 Ld5 18. Pe3 Tb8 19. Lc4 Txb2 20. O-O Lxc4 21. Pxc4 Tb7 22. Tae1 Lf6 23. Txe6+ Kf8 24. f4 h6 25. Pe5 hxg5 26. Pxd7+ Txd7 27. fxg5 Tf7 28. gxf6 1-0
Het boek is mooi uitgegeven met vele ludieke en interessante foto’s uit een grijs verleden dat voor velen wellicht niet zo bekend is. Ergens zag ik ‘onze eigen’ Genna Sosonko op een foto staan. Hoofdstuk 4 is heel bijzonder geworden met interessante interviews en hoogst originele artikelen door en met Razuvaev. Eigenlijk teveel om op te noemen. Maar met dit boek krijgen we een volmaakt kijkje in de keuken van het Sovjetschaak, hoe trainers en hun pupillen te werk gingen in hun lange weg naar de absolute top. Rest me nog te melden dat de auteur in zijn inleiding zegt dat dit boek gebruikt kan worden als leerboek, maar dat het voornamelijk bedoeld is om het erfgoed van een groot schaker/trainer/coach veilig te stellen. Ik denk dat Postovsky daar uitstekend in geslaagd is.
Ik heb een paar partijen die in het boek (met soms summier commentaar) gepubliceerd zijn in de viewer opgenomen:
Boek: “Devoted to Chess, The Creative Heritage of Yuri Razuvaev”
Auteur: Boris Postovsky
Uitgeverij: New in Chess
ISBN-nummer: 978-90-5691-822-4
Pagina’s: 365
Gepubliceerd: 2019
Link naar onze recensenten met hun recensies.
Een heel mooie boekbespreking, die uitnodigt om dit boek aan te schaffen en te gaan lezen. Ik vroeg me af hoe Razuvaev het als schaker in toernooien had gedaan. Hij won een aantal minder bekende toernooien en in 1985 Dortmund, maar in de Sovjet kampioenschappen eindigde hij meer in de middenmoot, met naar ik zag veel remises. Gulko een leeftijdgenoot en schaakvriend van Razuvaev geeft daar een reden voor.
As a chess player he was very good, but he did not have the killer instinct – you will find a number of games in which Jura agreed to a draw in positions in which he had a large or even a decisive edge. So it was, for example, in games against Smyslov and Tal, whom he greatly respected. On the other hand he had an unique ability to save totally hopeless positions.
Ik was ook zeer verrast over de verschijning van dit dikke boek over iemand van wie ik nog nooit had gehoord. Dus bedankt voor deze recensie, nu snap ik het.
Razuvaev speelde in het IBM-toernooi van 1975. Verder was hij volgens mij de vervanger van Petrosjan in de match USSR – Rest van de wereld, 1984. Daar speelde hij alle vier de ronden tegen Robert Hübner en eindigden die vier partijen allemaal in remise. Op basis van zijn toenmalige speelsterkte zal het enigszins verrassend zijn geweest dat de Sovjets hem aanwezen als invaller, maar dat hij op zeer goede voet stond met zowel Karpov als Kasparov zal wel een rol hebben gespeeld.
In een interview pal voor zijn WK-match met Korchnoi haalde Karpov een aardig verhaal over zijn vriend Razuvaev aan. Deze speelde in een toernooi in het toenmalige Joegoslavië tegen Miguel Quinteros en beide moesten in razende tijdnood nog een paar zetten doen. Razuvaev was aan zet maar vond nog tijd om eerst even in alle rust een paar slokjes van zijn koffie te nemen. Quinteros sloeg dit tafereel gade en was hier zo verbijsterd over dat hij met enkele grafzetten zijn stelling om zeep hielp en verloor.
Razuvajev, tegen wie onze nationale kampioen zijn beste partij ooit speelde – vindt hij zelf. En die partij mag er zijn: krankzinnig en met mooie positionele offers.
In vrijwel elk interview heeft Sergey het erover, en terecht:
en.chessbase.com/post/you-have-to-work-hard-on-chess-an-interview-with-sergey-tiviakov
en hier nog eens:
www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1320780
[pgn eo=t pd=https://www.schaaksite.nl/wp-content/uploads/2019/05/razuvaev_tiviakov_1993.pgn][/pgn]
En in New in chess, schaaknieuws enz. En ik snap zijn trots wel. Vooral ook hoe kansloos het allemaal lijkt te gaan voor wit.
Verder dacht ik de naam Razuvajev ook al te zijn tegengekomen in (een van de) boeken van J.H. Timman. En idd al bij de eerste google-actie een partij Timman – Razu: www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1142230
[pgn eo=t pd=https://www.schaaksite.nl/wp-content/uploads/2019/05/timman_razuvaev_1975.pgn][/pgn]
Van die dingen.
Ik vraag me af of die anekdote van Karpov juist is, want ik kan zo’n partij wel vinden, maar die eindigt na 107 zetten in remise. www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1320144
[pgn eo=t pd=https://www.schaaksite.nl/wp-content/uploads/2019/05/quinteros_razuvaev_1973.pgn][/pgn]
Vind het ook een prachtig boek. Wat betreft de Karpow anecdote,denk dat het gaat om het remise maken van een verloren stelling in tijdnood door Razu. Geheel in lijn met de uitspraak van Gulko : On the other hand he had an unique ability to save totally hopeless positions.
Omdat Karpov niet zelf meedeed aan dit Vidmar herdenkingstoernooi, vermoed ik dat hij die anekdote heeft van de enige Sovjetschaker die hieraan meedeed: Suetin, een bekende trainer van jonge Sovjet schaaktalenten en schrijver van boeken als Schaakstrategie voor gevorderden.
Ja, het is altijd maar de vraag of dergelijke verhalen op enige waarheid berusten. Ik moest even graven waar ik het ook al weer vandaan had, maar het is te vinden in het Matchboek Karpov-Korchnoi 1978 van Jan Timman (analyses), Max Pam (verhalen) en Jeroen Henneman (illustraties), op bladzijde 36.
Chessgames.com en 365chess.com en andere sites hebben geweldige databases waar ik veel dingen uit heb weten te vinden, maar ik heb ook gemerkt dat ze (uiteraard) verre van compleet zijn. Zeker als je naar toernooien kijkt van 20 jaar (of langer) geleden, ontbreken er vaak (veel) partijen of zijn slechts de partijen van één enkele speler opgenomen, afkomstig uit een andere partijenselectie of biografie. Het is mogelijk dat Razuvaev en Quinteros vaker tegen elkaar hebben gespeeld dan de drie partijen die in chessgames zijn te vinden, maar aan de andere kant zal Razuvaev toch niet zo heel erg vaak buiten de Sovjet-Unie hebben gespeeld.
Ik heb het betreffende stuk in het boek van Timman en Pam gelezen en daar staat dat Karpov een verhaal van zijn vriend Razuvaev citeert ofwel aanhaalt. Ik houd mijn twijfels. Razuvaev eindigde in dat Vidmar herdenkingstoernooi van 1973 in de middenmoot. Quinteros werd gedeeld tweede achter de superieure Portisch en werd datzelfde jaar grootmeester. Razuvaev werd dat pas in 1976.