Schaakrubrieken weekend 1 juni 2019
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
De wildernis van het schaak
Vorig jaar won oud-wereldkampioen Anatoli Karpov in Spanje voor de 184ste keer een toernooi. Het was een vierkamp met generatiegenoten, die legendes werden genoemd, en omdat Karpov de grootste legende is, won hij natuurlijk. We weten dat het nummer 184 was doordat Karpov de score nauwkeurig bijhoudt. Je kunt je een kampioen voorstellen die zijn overwinningen wel telt, maar tegen de buitenwereld met valse bescheidenheid zegt dat het niet aan hem is om de optelsom te maken, maar aan de schaakhistorici. Zo is Karpov niet. Niet dat ik aan zijn woorden twijfel, maar ik vraag me af of iemand anders zijn lijstje wel eens heeft gezien. Magnus Carlsen is jong en nog lang niet zo ver, maar hij is goed op weg. In de afgelopen zes maanden heeft hij alle zes toernooien die hij speelde gewonnen. Het laatste was een week geleden, de Lindores Abbey Stars in Schotland. Het was maar een kleinigheidje, een tweedaagse dubbelrondige rapidvierkamp met Carlsen, Anand, Ding Liren en Sergei Karjakin. Maar alle kleintjes tellen, dat doet Karpov ook. De abdij van Lindores was eeuwenlang een ruïne, die nu gerenoveerd is tot een whiskystokerij. De nieuwe stokers hebben documenten die aantonen dat de monniken van Lindores zes eeuwen geleden zowel whisky stookten als schaakten. Carlsen won een vat whisky die nog drie jaar moet rijpen en dan 150 flessen van het vloeibare goud zal opleveren. Ik neem aan dat hij ook een flink startgeld kreeg. Iemand van de distilleerderij zei bij de prijsuitreiking: „Met een vat whisky heb je altijd vrienden.” Tijdens dat toernooitje zei Carlsen iets interessants over de lessen die we van schaakcomputers kunnen leren, vooral van het nieuwe computerschaakwonder AlphaZero. „Het is overduidelijk dat we alleen nog maar aan de oppervlakte hebben gekrast van wat er mogelijk is in het schaken.” Na vijftien eeuwen menselijke schaakstudie toont AlphaZero ons een nieuwe wildernis. In de diagramstelling deed Carlsen een gewaagde stap in de wildernis van het schaak.
Magnus Carlsen – Sergei Karjakin, Lindores Abbey Stars 2019
Karjakin had net 21…a4 gespeeld, een goede verdedigingszet die na 22. bxa4 Pxa4 tot een spoedig vreedzaam slot zou kunnen leiden. 22. exd5 Carlsen begint echter aan een groot avontuur; hij geeft Karjakin de gelegenheid een dame te halen. 22…Txc5 23. dxc5 a3 24. dxe6 a2 25. Pd7+ Ke8 Zwart moet oppassen. Na 25…Pxd7 26. exd7 a1D+ 27. Kh2 Dd4 28. Ld6 zou wit winnen. 26. Pxb6 a1D+ 27. Kh2 Le5 28. Le3 fxe6 29. Lxb7 Wit heeft twee stukken en een paar gevaarlijke vrijpionnen voor de dame. Het staat ongeveer gelijk. 29…Ld4 30. Pc4 Ook 30. c6 Lxe3 31. c7 Lxf2 32. c8D+ Kf7 33. Dc7 Dg1+ zou tot remise leiden. 30…Lxe3 31. Pxe3 Db2 32. Kg2 Dxb3 33. b6 Db5 34. Lf3 Kd8 Voorzichtiger dan 34…Dxc5, wat wit na 35. b7 Db5 36. Pc2 misschien nog kansen zou geven. 35. b7 Kc7 36. c6 Db4 37. g4 Wit gaat een vesting bouwen door zijn paard naar g3 te brengen. 37…Dd4 38. Pf1 h5 39. gxh5 gxh5 40. Pg3 e5 41. Pe4 Dc4 42. Pg5 Kb8 43. Le4 De2 44. Lf5 e4 45. Pxe4 Dc4 46. Pg3 Dxc6+ 47. Le4 Df6 48. Pxh5 Dxh4 49. Pg3 Remise. Geen van beide spelers kan nog iets nuttigs doen. De meeste schaakprogramma’s zijn hier bijziende en geven nog steeds een aanzienlijk voordeel voor zwart aan.
Partij in de viewer:
Grisjoek speelt tegen Nakamura een van zijn beste partijen
In 2011 leverde Alexander Grisjoek in het Tata Steel toernooi een van de teleurstellendste prestaties uit zijn carrière. De Rus won slechts een ¬partij en eindigde met een score van 4,5 uit 13 op de voorlaatste plaats. Nooit is hij teruggekomen om revanche te nemen. In een interview zei hij eens dat het weer in Wijk aan Zee te slecht is, het toernooi te lang duurt en hij te ver moet lopen om in de regen een sigaret te kunnen roken. Het zijn typerende uitspraken van de populairste schaker van deze tijd. Het publiek en de pers houden van Grisjoek die met zijn sonore stem de saaiste ¬persconferenties en commentaarsessies tot leven weet te wekken. Op internet circuleren filmpjes waarin zijn opmerkelijkste uitspraken achter elkaar zijn gezet.
In het Grand Prix knock-outtoernooi in Moskou was Grisjoek (35) niet alleen in de perszaal op dreef. Hij bereikte de finale die hij tot verdriet van zijn fans verloor van landgenoot Ian Nepomniachtsji. Toch keek Grisjoek tevreden terug. In de halve finale had hij de Amerikaan Hikaru Nakamura verslagen in een partij die hij rekende tot zijn drie beste prestaties van de afgelopen tien jaar. Nakamura, na Magnus Carlsen ’s werelds sterkste rapidschaker, volgt in knock-outtoernooien een simpele tactiek. Hij spaart energie met korte remises in de twee klassieke partijen, waarna hij zijn slag slaat in het rapidschaak in de ¬tiebreak. Op die manier versloeg hij zijn eerste twee tegenstanders in Moskou, maar Grisjoek liet het niet op een tiebreak aankomen.
Grisjoek-Nakamura (Moskou 2019)
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 d5 4. g3 Le7 5. Lg2 0-0 6. 0-0 dxc4 7. Dc2 b5 8. a4 b4 9. Pfd2 c6 10. Pxc4 Dxd4 11. Td1 Dc5 12. Le3 Dh5 13. Pbd2 Pg4 14. Pf3 Pxe3 15. Pxe3 a5 16. Pd4 La6 17. Tac1 Tc8 18. Lf3 Dg6 19. Le4 Dh5 20. Lf3 Dg6 21. Le4 Dh5 22. Kg2! Ta7 23. h4 g6 24. f4 Dh6 25. Pb3
Partij in de viewer:
Een kunstwerk
Vorig jaar liet Jan Timman een stelling zien die vol zat met onverwachte wendingen en zelfs bij het einde, vlak voor de ontknoping, kwam er nog een verrassing. Alsof je een surprise uitpakt met het ene cadeautje na het andere. “Dat is een prijswinnaar, een kunstwerk!” was mijn enthousiaste reactie. Ik mocht de studie toen nog niet publiceren want hij deed mee in een prestigieus internationaal studietoernooi ter ere van de negentigste verjaardag van Pal Benkö. Pal werd geboren als Hongaar, was al snel een topspeler en probeerde in 1952 het communistische regiem te ontvluchten tijdens een schaaktoernooi in Oost-Berlijn. Dat mislukte en hij zat anderhalf jaar in een strafkamp. In 1957 lukte het wel tijdens het WK-studententeams op IJsland. Vanaf 1958 vestigde hij zich in Amerika. Tot 1970 deed hij mee in de race om het WK maar toen gaf hij zijn plaats aan Bobby Fischer, die daardoor wereldkampioen kon worden in 1972. Als speler maakte Benkö naam en als componist van studies. Hij wilde het toernooi, ter ere van hem, zelf jureren maar omdat zijn ogen achteruit zijn gegaan duurde alles wat langer dan gepland. Onlangs kwam de uitslag: Jan had gewonnen en dat verbaasde me niets zonder dat ik de andere inzendingen had gezien. Het moet dus wel een hele goede studie zijn; speciaal bewaard voor een bijzondere gelegenheid. Pak bord en stukken erbij en geniet.
De eerste verrassing is eigenlijk al dat je denkt ‘waarom zou wit niet winnen?’ Een vol stuk voor en de promotievelden van de vrijpionnen zijn onder controle. Bij nader inzien wordt de gecombineerde kracht van die vrijpionnen duidelijker, bijvoorbeeld na het plausibele 1.Te3+ Kg4 2.Td3 f6! (een lokzet, die later terug zal komen in een andere gedaante) 3.Lxf6 Le7 4.La1 Lg5 en wit heeft geen verweer tegen al dat promotionele geweld. We kijken toch nog even naar 5.c4 h3 6.c5 bxc5 7.b6 c4 8.Td4+ Kf3 en wit kan opgeven. Wit kan het anders aanpakken maar het is wel duidelijk dat het gevaarlijk wordt na 1.Te3+, dus kiest wit voor 1.Td1 Lc1 2.Ke2 Een belangrijke zet want als zwart de kans krijgt voor Kf3 wint de h-pion enorm aan kracht. 2…h3 3.Tg1+ Kh2 4.Kf2 Plotseling heeft wit een matbeeld (Le5+) en het lijkt alsof zwart zijn hand heeft overspeeld. Bij een goede studie moeten beide partijen met plannen werken, niet van dat eenrichtingswerk, hoe mooi ook. Zwart komt nu met een opofferingszet waarvan de waarde pas later duidelijk wordt: 4…f6! 5.Lxf6 Lb2! Nu komt het hele idee achter 4…f6 langzaam tot uiting want als wit verder gaat met 6.Lxb2 d1P+ 7.Txd1 a1D lijkt het in eerste instantie dat het pat niet vermeden kan worden, hoe wit de dame ook slaat. Maar wit is nog niet uitgepraat: 8.Th1+!! Kxh1 9.Lxa1 h2 10.Kg3 Kg1 11.Ld4+ Kh1 12.Lc5 bxc5 13.Kf2 c4 14.b6 c3 met remise! Wat een opeenvolging van onverwachte zetten en frisse ideeën! Toch moet er iets zijn want de opgave luidde: wit speelt en wint. 7.c3!! Wat zwart kon met f6 om een patbeeld te creëren, kan wit met c3 om het patbeeld op te heffen. 7…Lxc3 8.Lxc3 a1D Want de variant met 8…d1P+ 9.Txd1 a1D 10.Th1+ Kxh1 11.Lxa1 h2 12.Kg3 Kg1 13.Ld4+ Kh1 14.Lc5 verliest nu omdat de c-pion niet meer gestopt wordt. Vandaar de tekstzet en nu werkt 9.Lxa1 d1P+ niet voor wit daarom 9.Txa1 d1P+ 10.Kf1 Pxc3 Zwart is heel dichtbij: b5 staat aangevallen en Ta2 en Tb1 kunnen niet. De oplossing is een studie op zich 11.Ta5!! Wat een zet. Zwart kan nog wat proberen als 11…Pe4 12.Ta3 Pd2+ 13.Kf2 Pe4+ 14.Kf3 Pd2+ Kf4 of 11…Pd5 12.Ta3 Pc7 13.Tb3 maar dat zijn technisch gewonnen stellingen. Na enige tijd dringt het pas door dat met wit aan zet deze stelling remise is!
In 1975 speelden Pal en Jan en ik mee in het World Open in New York en ’s avonds zaten we vaak samen eindspelen te bestuderen. “We are endgame lovers”, zei Pal toen heel serieus en dat werd een running gag gedurende het hele toernooi.
Wie verder wil komen in de schaaksport dan het winnen van een potje tegen opa zal zich moeten bekwamen in de openingstheorie. Maar de beginner kan makkelijk verdrinken in de lijvige openingsboeken die er zijn. Gelukkig zijn er ook auteurs die rekening houden met het teer gestel van de gemiddelde clubspeler. Zoals Jerzy Konikowski en Uwe Bekemann, die bij het Joachim Beyer Verlag, ook wel Schachverlag Ullrich uit Eltmann (Beieren) boeken publiceerden over de Open en de Semi-Open openingen. Gezien de Duitse achtergrond is het des te verrassender dat deze boeken zijn verschenen in het Engels met als motto: read – understand – play. Voor alle zekerheid: het zijn dus partijen waarbij de witspeler opent met de zet 1.e4, al kan men soms via een omweg in een stelling terechtkomen die bijvoorbeeld ook in de Franse opening voorkomt, ondanks het feit dat wit opende met 1.Pf3. In deze boeken draait het er vooral om te weten wat de ideeën en de plannen zijn achter de zetten. Vooral het deel over de Open Spelen met spectaculaire openingen als het Koningsgambiet of het Vierpaardenspel zal de clubspeler die een repertoire gaat opbouwen, dan wel zin heeft om over te stappen naar een andere opening, aanspreken. Maar het is natuurlijk ook mogelijk om verslaafd te raken aan het Frans en de Caro-Kann uit de Semi-Open spelen. Het blijkt een merkwaardig misverstand dat openingsboeken vooral bedoeld zijn voor de witspeler. Natuurlijk kan ook ieder die de zet 1.e4 tegen zich krijgt met behulp van deze boeken aan de slag. Beide boeken zijn mooi en overzichtelijk uitgevoerd en kosten ieder 23 euro.
Van dezelfde uitgever een boek over de man die wel de eerste wereldkampioen wordt genoemd, eveneens in het Engels:Chess Phenomenon Paul Morphy: A legend of the American chess history van Otto Dietze. Het gaat over het schaken van Morphy. Wie meer wil weten over zijn tragische verdere leven en levenseinde in 1884 (vergelijkbaar met die andere Amerikaan Fischer) leze de vijftig jaar oude bestseller van Frances Parkinson Keyes The Chess Players. Leuk zijn ook de exercises waardoor iedere goede oplosser zich een Morphy kan wanen. In Europa gold de Duitser Anderssen als de sterkste schaker, maar toen kwam Morphy naar Europa. De officieuze WK-match won Morphy met 8-3.
Morphy–Anderssen
1.e4 d5 2.exd Dxd5 3.Pc3 Da5 4.d4 e5 een dubieuze zet 5.dxe Dxe5+ 6.Le2 Lb4 7.Pf3 een typerende Morphy-zet: pionoffer voor ontwikkeling 7..Lxc3+ 8.bxc Dxc3+ 9.Ld2 Dc5 10.Tb1 Pc6 11.0-0 Pf6 12.Lf4 0-0 13.Lxc7 Pd4 14.Dxd4 Dxc7 15.Ld3 Lg4 veiliger b6 16.Pg5 Tfd8 17.Db4 Lc8 zwart wil geen materiaal verliezen maar beter h6 18.Tfe1 a5 19.De7 Dxe7 20.Txe7 Pd5? Nu slaat de Amerikaan toe 21.Lxh7+ Kh8 22.Txf7 Pc3 23.Te1 Pxa2 24.Tf4 Ta6 25.Ld3 en 1-0.
In Engeland was nog Staunton, jawel, de man van de stukken, maar die vermeed lafhartig een match. Morphy ging maar weer terug en gaf de brui aan het schaken, was zelfs beledigd als men hem schaker noemde.
Partij in de viewer:
Juni wordt miniatuur-maand en probleem 2735 is een driezet van Fitch:
Geen sprookje maar gewoon Van Breukelen
Er was eens… het mooiste, het krankzinnigste schaakprobleem uit de geschiedenis. Er was eens, in de jaren dertig, een partij Grigoriev-Gufeld. Na lange strijd werd deze stelling bereikt.
Het verhaal gaat dat er alleen een boer in Oekraïne was die de partij in het Russische tijdschrift 64 had gezien en niet wilde geloven dat wit verloren stond. Maar waarom niet? Hij plakte de stelling voorop zijn tractor, tuurde er iedere dag naar en na twintig jaar zag hij eindelijk de oplossing. Die stuurde hij naar de redactie, maar die legde zijn reactie weg voor een eventuele komkommertijd. Totdat oud-wereldkampioen Michael Tal de brief zag en ontdekte dat de reactie geniaal was. Die luidde als volgt. 1.Pf6+ Kg7 Na 1…Kg6 2.Lh5+ is Pf7 uit de stelling en na het vervolg 2…Kg7 3.d8D c2 4.Dg8+ Kxf6 5.Dg6 staat zwart mat. 2.Ph5+ Kg6 3.Lc2+ Kxh5 4.d8D De grote verrassing. 4…Pf7+ 5.Ke6 Pxd8+ 6.Kf5 Nu dreigt Ld1 mat, wat maar op één manier kan worden gepareerd. Een op het oog wel overtuigende manier. 6…e2 7.Le4 Dreigt Lf3 mat, wat alleen kan worden gepareerd door een spectaculaire paardpromotie. 7…e1P 8.Ld5 Nu dreigt wit Lc4 en Le2 mat en hoewel dat twee zetten zijn, heeft zwart daar weer maar één remedie tegen: een vierde paard halen. 8…c2 9.Lc4 c1P
Het is volbracht. De vier zwarte paarden kunnen niets meer uithalen tegen de machtige witte loper. Het mat op d1 is niet te voorkomen.
Geniaal, die boer uit Oekraïne. Maar toen schaakjournalist Jules Welling het verhaal in 1994 opnam in een boek dat werd gerecenseerd in het tijdschrift Schaaknieuws, was er in Deil, een dorpje in de Betuwe, een man die dacht: nou breekt mijn klomp. Niets Grigoriev-Gufeld, niets boer uit Oekraïne, Gijs van Breukelen had dit probleem al in 1975 gecreëerd. Een felle wisseling van ingezonden brieven in Schaaknieuws volgde, waarin men zich wederzijds van fantasie en plagiaat beschuldigde.
Vorige week verscheen het jubileumboek van de vijftigjarige Utrechtse schaakclub Paul Keres. Een kloek boek van driehonderd pagina’s. Daarin wordt in geuren en kleuren het verhaal verteld van Van Breukelen, een voormalige topspeler van de club. Een bescheiden man, die zijn geweldige vondst in 1975 niet had gepubliceerd, maar wel aan clubgenoten had laten zien. Die toonden het spektakel vervolgens overal waar ze kwamen, waarna het schaakprobleem een eigen leven ging leiden, inclusief een erbij verzonnen verhaal over een Oekraïnse boer. Om internationale erkenning te krijgen, hebben de auteurs van het jubileumboek het probleem nu omgedoopt tot ‘The Bishop from Brooklyn’. Bishop is de Engelse benaming voor de loper, die de hoofdrol speelt, en Brooklyn is omdat de naam Van Breukelen niet zo’n internationale naam is. Meer informatie over het boek: secretaris@paulkeres.nl.
Partij in de viewer:
Voor beginners A7951
Voor gevorderden B7951
Eerste Grand Prix in Moskou
In Moskou is het eerste Grand Prix toernooi gespeeld via het knock-outsysteem. De wereldtoppers spelen eerst twee partijen met normale bedenktijd. Is de stand gelijk dan worden er twee rapidpartijen gespeeld en is de stand dan nog gelijk dan gaat men twee partijen snelschaken. Staan de spelers dan nog gelijk dan wordt de Armageddon formule gebruikt wat inhoudt dat als de partij dan remise wordt zwart wint. Er worden vier Grand Prix toernooien gespeeld en de twee spelers die het hoogst aantal punten heeft, mogen zich plaatsen voor het kandidatentoernooi voor het wereldkampioenschap. De finale werd gewonnen door de Rus Nepomniachtchi, die de andere Rus Grischuk wist uit te schakelen. Grischuk had in de halve finale overtuigend gewonnen van de Amerikaan Nakamura door een partij met normale bedenktijd te winnen.
Grischuk – Nakamura
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 d5 4. g3 Le7 5. Lg2 O-O 6.O-O dxc4 7. Dc2 b5 (Lijkt riskant.) 8. a4 (Een zet als 8. Pe5 om de toren van a8 aan te vallen, scoort volgens computers minder.) 8. …b4 9. Pfd2 (Wit staat een pion achter, maar heeft goede compensatie.) 9… c6 10. Pxc4 Dxd4 11. Td1 Dc5 12. Le3 Dh5 13. Pbd2 Pg4 14. Pf3 Pxe3 15. Pxe3 a5 (De computer geeft wit met een pion minder een beter cijfer. De feiten zijn dat wit zijn ontwikkeling al af heeft en dat zwarts stelling rommelig aan doet.) 16. Pd4 La6 17. Tac1 Tc8 18. Lf3 Dg6 19. Le4 Dh5 20. Lf3 Dg6 21. Le4 Dh5 22. Kg2 (Na 21. Lf3 zal het remise zijn, maar Grischuk wil winnen.) 22… Ta7 23. h4 (Wit gaat op de koningsvleugel aan het werk omdat de meeste stukken van zwart aan de andere kant van het bord staan.) 23… g6 24. f4 Dh6 25. Pb3 Kh8? (De zet 25. … f5! had goede remisekansen gegeven voor Nakamura.) 26. Ld3 Lb7 27. Pc4 c5+ 28. Le4 La6 29. Pbxa5 (Inmiddels heeft Grischuk geen pion achterstand meer en houdt hij de compensatie.) 29… Df8 30. Lf3 Td8 31. h5 Lf6 32. Txd8 Dxd8 33. Td1 Td7 34. Txd7 Pxd7 35. h6 Pb6 36. Pe5 Lxe5 37. Pc6!
Partij in de viewer:
