Over coaching
Toen ik zag dat Thinker
s Publishing een boek had gepubliceerd van topcoach Vladimir Tukmakov genaamd ‘Coaching the Chess Stars’, was ik natuurlijk enthousiast om dit boek te recenseren: het gaat per slot van rekening over mijn eigen vakgebied. Ik was van tevoren nog niet bekend met de aanpak van Tukmakov en bij een dergelijk onderwerp is het altijd de vraag of die aanpak je ook aanspreekt. In de inleiding overtuigt Tukmakov me echter al direct. Hij zegt namelijk het volgende:
“How does one achieve the unique ‘sound’ and distinct technique that are absolutely necessary to become successful at the highest level? It can only be done via a deep understanding of the chess player’s personality and the unique talent that distinguishes him from other soloists. It is here that the role of a coach is of the utmost importance. First, it is necessary to understand the nature of your student’s chess talent, and second, it is important to identify the player’s character and personality traits. His style ought to be harmonious, so that the essence of the human being matches the characteristics of his chess talent. Since it is the same emotionless computer that is now in charge of the purely chess component, it falls upon the coach to deal with the chess player’s personality, mysterious and unknowable as it might be.”
In andere woorden: de schaakstijl van de speler moet in harmonie zijn met zijn of haar karakter en persoonlijksheidstrekken. Hier ben ik het volmondig mee eens. Zo zal iemand die in het dagelijks leven intuïtief keuzes maakt, weinig baat hebben bij een rationeel denkmodel zoals Kotov of Aagaard dat voorschrijft. Ik zou zelfs nog iets verder willen gaan. Niet alleen is het wenselijk dat iemands schaakstijl in harmonie is met zijn karakter, maar die schaakstijl kan je andersom ook iets leren over persoonlijkheidstrekken die in eerste instantie niet opvallen. Denk bijvoorbeeld aan iemand die in het dagelijks leven weinig zegt, maar achter het schaakbord de meest frivole zetten speelt. Dit geeft mij altijd de indruk dat zo iemand in het dagelijks leven een interessanter verhaal te vertellen heeft dan diegene misschien denkt, en ik mag zo iemand graag uitnodigen om dat verhaal ook daadwerkelijk te vertellen. Wellicht dat Tukmakov daar hetzelfde over denkt, maar dat wordt helaas niet duidelijk: hij heeft het namelijk over de coaching van wereldtoppers, terwijl ik eerder coaching geef aan mensen die toevallig ook schaker zijn.
Dan over het boek zelf. Het boek bestaat uit twee delen: ‘Captain’ waarin Tukmakov zijn carrière als teamcaptain beschrijft, en ‘Coach’, waarin hij zijn carrière als individuele coach beschrijft. Als captain heeft hij de leiding gehad over teams als Oekraïne, Azerbeidzjan en Nederland. Individueel is hij vooral bekend als coach van Giri, maar heeft hij ook So en Korchnoi begeleid. Vooral het eerste deel van het boek leest lekker weg: hij beschrijft eerst wat achtergronden van de teamsamenstelling en het aankomende toernooi, om daarna aan de hand van wat kordaat geannoteerde partijen het verhaal van het toernooi te vertellen.
Wat ik altijd jammer vind aan teammatches op hoog niveau, is dat de geijkte strategie is om met zwart alles remise te houden en om dan met wit proberen te winnen. En daarbij moet die winstpartij liefst zo min mogelijk risico inhouden, omdat de zwartspelers anders misschien het probleem hebben dat ze ineens op winst moeten gaan spelen en daarmee een degelijke stelling om zeep helpen. Ook Tukmakov is goed bekend met deze strategie en beschrijft meerdere teams waar hij dat op die manier aanpakt. Leuk is het dan ook dat hij als coach van Oekraïne Vasily Ivanchuk op bord 1 heeft zitten, die op zijn best is als hij creatieve en originele partijen kan spelen. Tukmakov instrueert het team zo dat Ivanchuk inderdaad kan floreren, en dat blijkt in 2010 een winnend olympiadeteam op te leveren. Een partij die ik graag zelf had willen spelen was de volgende (commentaar en uitroeptekens gebaseerd op Tukmakov’s aantekeningen):
Over het algemeen hanteert Tukmakov echter de zakelijke matchstrategie, en mede daardoor wordt het boek tegen het einde van het eerste deel toch een beetje een herhaling van zetten: wéér captain van een nieuw team, weer een olympiade. Zowel voor de carrière van Tukmakov als voor de lezer is het daarom tijd voor een nieuw hoofdstuk: zijn rol als coach van topspelers.
Hierbij was ik natuurlijk vooral geïnteresseerd in het gedeelte over Giri. Ook aangezien ‘aartsrivaal’ Carlsen het boek – en dan vooral het hoofdstuk over Giri – aanraadt in een recent interview op Chess24. Inderdaad vond ik het een interessante beschouwing van Giri en over topschaak in het algemeen. Tukmakov roemt Giri’s soepele en harmonieuze aanvalsspel. Tegelijkertijd merkt hij ook op dat hij dat enigszins kwijt lijkt te zijn geraakt door zijn meer dan uitstekende openingsvoorbereiding. Dat klinkt paradoxaal, maar de uitleg is plausibel: volgens Tukmakov is namelijk een van de grootste uitdagingen van het huidige topschaak de omschakeling van openingsvoorbereiding (in principe perfect) naar het zelf bedenken (waarschijnlijk onnauwkeurig). Eigenlijk zegt hij dat Giri door te goed voorbereid te zijn, te weinig klaar is voor de daadwerkelijke strijd die zal volgen – dat hij in dat stuk ook een computer probeert te zijn, in plaats van de soepele schaker die hij ook is. De volgende partij is de auteur dan ook dierbaar: in een cruciale wedstrijd van de Londen Chess Classis gooien ze de openingsvoorbereiding uit het raam en kiezen ze voor een strijd in het middenspel.
Al met al ben ik enthousiast over Coaching the Chess Stars. Tukmakov brengt een aantal interessante theorieën over coaching en topschaak naar voren, en en passant krijg je een goede blik achter de schermen van het moderne topschaak. De gekozen partijen zijn interessant en prettig geannoteerd, en daarmee leerzaam zonder de snelheid uit het boek te halen. Het enige wat me tegenstaat is dat het boek heel abrupt ophoudt – namelijk precies als de samenwerking met Wesley So ophoudt. Net als bij andere boeken van Thinkers Publishing heb ik het idee dat ze soms vergeten dat een goed boek behalve een goed middenstuk ook een goed begin en een eind heeft – en dat die idealiter ook nog met elkaar verbonden zijn. Als ze daar de volgende keer op letten kan Thinkers Publishing een grote worden!
Boek: Coaching the Chess Stars
Auteur: Vladimir Tukmakov
Uitgeverij: Thinkers Publishing
Bladzijdes: 351
Gepubliceerd: 2019
Link naar onze recensenten met hun recensies.
