Zo vader, zo dochter

Het is al weer 31 jaar geleden dat Jan Hein Donner, schaker en schrijver, overleed. Hij was het zwarte schaap in een vooraanstaande regentenfamilie, zijn vader was minister en lid van de Hoge Raad. Zijn eerste vrouw was Irène van de Weetering bij wie hij twee kinderen kreeg. Irène was lid van de Provobeweging. Bij zijn tweede vrouw, de jurist en rechter Marian Coeterier, kreeg hij in 1974 een dochter, die ze ook Marian noemden. Deze geboorte (tweede leg) zag hij als een soort cadeautje. Marian is een nichtje van Piet Hein Donner (minister in de vier kabinetten Balkenende en oud-vicepresident van de Raad van State). Deze Marian is de laatste week in het nieuws door de publicatie van haar nieuwste boek:

Zelfverwoestingsboek. Dit boek is een oproep om de teugels te laten vieren, om strengheid te vervangen door vergevingsgezindheid, om te falen, ongezond en lelijk te zijn, om af te wijken van de norm, en zo een systeem te ondermijnen dat ons allemaal naar beneden haalt. Door te stinken, drinken, bloeden, branden en dansen!

Maandagnacht was Marian te gast bij Pieter van der Wielen in zijn programma Nooit meer slapen. In het interview kon Pieter niet om haar bijzondere vader heen en vertelde ze hem het volgende.

Ik had een lieve vader, die er altijd was voor mij. Hij bracht mij naar school en ging dan terug naar huis om terug naar bed te gaan en haalde mij later weer op van school. Hij was een bohemien en genoot van het nachtleven in de cafés en werkte vaak ’s nachts. Ik vond hem een grote rokende teddybeer. We gingen samen naar de film en na afloop wilde hij met mij discussiëren wat ik er van vond als kind van zes jaar. Hij nam mij serieus. Ook discussieerden wij of we naar Sesamstraat of naar het NOS-Journaal zouden kijken. Hij wilde altijd argumenten van mij horen. Mijn vader heeft slechts één dag een betaalde baan gehad.

Hij wilde van de zon genieten want zijn motto was als we niet genieten van de zon dan gaat zij niet meer schijnen. Mijn vader was goed in het beledigen van mensen, daar zat hij niet mee. Van hem is ook de bekende uitspraak dat vrouwen niet kunnen schaken. Ik ging daar later tegenin omdat ik het niet met hem eens was. Men noemde dit toen vadermoord. Hij vond vrouwen te rationeel en weinig intuïtief.

Hij vond wel dat vrouwen de wereld draaiende hielden zodat mannen hun dingetjes konden doen en hun hobby’s konden botvieren. Of hij het nu echt meende of dat hij alleen een steen in de vijver wilde gooien is mij nooit helemaal duidelijk geworden. Maar een steen in de vijver was het zeker.

Ik heb wel schaken geleerd maar pas na zijn overlijden. Mijn vriendinnetje van zeven kreeg wel schaakles en was lid van een schaakvereniging met alleen maar jongens. Zij speelde een keer tegen mijn vader en werd genadeloos van het bord gemept. Hij had geen mededogen met zo’n lief klein meisje. Zij vond toen schaken niet meer leuk en stopte er meteen mee. In een interview in Het Parool van vandaag (za)  vertelt ze: ‘Een keer stond ik op het schoolplein met een vriendinnetje dat heel goed Rubiks kubus kon oplossen. Toen duwde hij mij naar achteren en deed alsof het meisje zijn dochter was. Hij ging altijd voor het mooie verhaal.’ Hij hield zelf enorm van verhalen vertellen, maar was daarin behoorlijk onbetrouwbaar. Van de columns en het boek waarin ik als klein meisje figureerde, klopte vaak weinig’

Net als haar vader rookt en drinkt ze. Haar vader dronk en rookte erg veel, was veel te zwaar en is mogelijk daardoor niet oud geworden. En net als haar vader is ze enigszins rebels, dwars en recalcitrant. Hij wilde zich ook niet aan regels houden. Het positieve van ruzie maken is dat er veel los komt. Mensen beledigen zoals haar vader deed wil ze niet. Zelf houdt ze ook graag van niks doen, net als haar vader.

Pieter vroeg zich af of haar nieuwe boek ook een beetje over haar vader gaat. Over het romantische ideaal van haar vader en andere kunstenaars uit die tijd. Volgens Marian is het romantisch ideaal uit die tijd niet meer mogelijk, zeker niet in Amsterdam. Alleen maar in de kroeg zitten en af en toe een gedicht of roman schrijven of een partijtje schaak spelen. Huisvesting kost nu kapitalen, daar moet je hard voor werken om de huur te kunnen betalen. Nu worden zij hierdoor uit de stad verdreven.

Marian vertelde dat ze nog steeds een goed Donner-verhaal krijgt toegestuurd en er zijn er al zo veel van. Een Donner-verhaal is een begrip geworden. Dit deed haar goed en vond zij leuk.

NK Schaken 2019

Donner deinsde er niet van terug om zijn opponenten te beledigen en te kwetsen. Dat was zijn handelsmerk. Bekend is het verbale geweld tussen hem en Hans Ree. Ook was hij een treiterbal richting Lodewijk Prins, de vete tussen hen is destijds compleet uit de hand gelopen. De enige schaker waar Donner veel respect voor had was Max Euwe, die hij Grand-Maître noemde. Donner werd in de vijftiger jaren driemaal kampioen van Nederland.

Donner tijdens NK 1978 in Leeuwarden, bron: Wiki

Taferelen als in de Donner-tijd hoeven we volgende week, als het NK begint, niet te verwachten. Sappige verhalen, beledigingen of ruzies zullen niet langskomen. Schaakbulletin hoeft niet meer te worden gevuld. De tijden zijn veranderd.

Anish Giri en achtvoudig kampioen Loek van Wely doen niet mee. Loek nam ook nooit een blad voor de mond, hij had vroeger ook iets rebels in zich toen hij het publiekelijk opnam tegen Jan Timman. Hij is nu druk met het leren van het politieke handwerk. Als vechter achter het bord zal hij wel worden gemist.

Het veld ligt nu helemaal open en iedereen kan kampioen worden. De aanstormende Benjamin Bok (24 jaar en student) maakt een goede kans als hij zijn progressie weet voort te zetten. Virtueel neemt hij nu de tweede plaats in op de Nederlandse lijst, achter Anish Giri. Mooi als hij de 2650-grens weet te slechten en zich meldt voor de top honderd van de wereld. De 2650-grens is voor de Nederlanders best een hobbel. Als het hem zou lukken zou dit toch geweldig zijn.