Kampioen Tiviakov gevloerd door Bok
In de Tolhuistuin te Amsterdam is het Nederlands Kampioenschap vandaag van start gegaan. Wederom met twee achtkampen, zowel in het algemene toernooi als bij de vrouwen. Gezegd moet worden dat de organisatie zich naast deze hoofdtoernooien ook hard heeft gemaakt voor een randprogramma dat er aardig uitziet. Maar belangrijker misschien is dat er naast de commentaarsessies met ouderwetse demonstratieborden ook een livestream is met commentaar opgezet is via Twitch. En nu komt ie: in het Nederlands! Want onze taal lijkt zo langzamerhand te verdwijnen, zelfs bij Nederlandse topevenementen.
Vandaag waren het de twee IM’s Stefan Kuipers en Manuel Bosboom die de partijen bespraken. Kuipers is hier, behalve zijn hoogstaande commentaar, ook technisch zeer bedreven in als het gaat om het bedienen van het bord en de markeringen. Bosboom deed ook voldoende van zich spreken als het ging om het ontdekken van tactische motieven en het juist beoordelen van de stelling. Ook opmerkelijk: er lopen in de toernooizaal maar liefst drie telgen van de familie Van Foreest rond. Naast de gevestigde orde, GM Jorden, doet ook zijn broer GM Lucas mee en mag zus Machteld bij het dameskampioenschap haar best gaan doen.
NK ALGEMEEN
De favoriet op rating, Benjamin Bok, is er alles aan gelegen om zijn nieuwe status waar te gaan maken. Hij bleek bijzonder goed voorbereid te komen aan de start van zijn partij tegen titelverdediger Sergei Tiviakov. De Groningen heeft een betrekkelijk smal repertoire dat hij echter goed kent en waarin hij niet makkelijk verrast wordt. Maar de variant van het Nimzo-Indisch met 4.Dc2, die Bok op het bord zette, blijkt geen gemakkelijke taak op te leveren voor de zwartspeler in zijn streven naar gelijkspel. Er komt een lange theorievariant op het bord en als de zwartspeler afwijkt, heeft hij het eigenlijk al moeilijk. Het gapende gat op veld d6 dat hij noodgedwongen heeft moeten laten vallen, wordt door de Veldhovenaar goed blootgelegd. Hij voert de druk langzaam op, de zwakke pionnen op de damevleugel maken het er allemaal niet beter op. Als dan het centrum open komt, de zwarte koningsstelling verzwakt wordt, kan een catastrofe voor zwart niet uitblijven. Bok wint materiaal en even later moet de kampioen van vorig jaar zijn koning omleggen.
Het titanenduel tussen Benjamin Bok (rechts) en Sergei Tiviakov (links)
Bok, Benjamin – Tiviakov, Sergei
10…Ph5 11. Lg3 is een belangrijk alternatief.
11. Le2 Le7 12. O-O
Als zwart kiest voor een opstelling die we kennen uit het drierijensysteem met 12…d6 kan 13. Pb5 lastig zijn voor hem.
13. Pb5
13…Lxf3
Zo denken zwartspelers hun problemen te kunnen oplossen. In een partij Sasikiran-Georgiev, 2004 volgde 13…Pxc4 14. Lxc4 d5 15. Pe5 De8 en hoewel zwart remise maakte later, was hij hier in de problemen vanwege 16. Pxa7 13…a6 14. Pd6 Lxd6 15. Lxd6 Te8 16. b3 is ook geen pretje voor zwart in Sapunov-Zhao, 2004. De tussenzet 13…Le4 is ook een aantal keer geprobeerd, maar ook dat bleek geen succes voor zwart zoals uit meerdere partijen is gebleken.
14. gxf3 Ph5
Dit is eerder gespeeld, maar het ontgaat me eerlijk gezegd waarom zwart wil uitlokken dat wits loper naar d6 gaat. Misschien vindt hij een paard op d6 nog erger, maar ook met deze manoeuvre komt hij niet uit de problemen. 14…a6 15. Pd6 Tc6 bleek in Ligterink-Van der Stricht, 2005 goed voor remise.
15. Ld6
15…Pc6
De eerste nieuwe zet volgens de theorie. Maar op het eerste gezicht lijkt het erop dat wit volkomen geslaagd is in zijn missie. Hij heeft het sterke veld d6 stevig in handen en zwart ontbeert elke vorm van tegenspel. 15…a6 16. Lxe7 Dxe7 17. Pd6 Tc7 18. Da4 is bepaald geen gelijkspel. Wit heeft hier alle troeven in handen met zijn sterke paard op d6 en de zwakke damevleugelpionnen van zwart.
16. f4!
Een sterk antwoord, de witveldige loper – die zwart zo node mist – gaat nu een hartig woordje meespreken.
16…Pf6
Ook 17. Da4 lijkt sterk omdat zwart dan geen …a6 kan spelen. Misschien wilde hij 17…Pe4 niet toelaten maar dan zou 18. Lxe7 [Niet zo goed is 18. Lf3 Pxd6 19. Pxd6 Lxd6 20. Txd6 Df6! en zwart redt zich.] 18…Dxe7 19. Lf3 Pc5 20. Dc2 Pb7 21. Td3 en ook nu heeft wit de stelling in zijn greep.
17…a6 18. Lxe7 Dxe7 19. Pd6 Tc7
20. Da4
Nu toch deze sterke zet. Pion a6 mag niet zomaar opgegeven worden.
20…Ta8
Het is armoede troef. Ziehier hoe sterk wits loper op f3 is. 20…a5 doet zwart ook niet graag en het helpt ook niet. En ook 20…Ta7 21. Lxc6 gaat niet.
21. b4 Pe8 22. Pxe8 Dxe8
23. Td6
De druk over de d-lijn blijft onaangenaam voor zwart, wits laatste stuk, de toren op f1 wordt ook in de strijd betrokken.
23…e5 24. Tfd1!
Knap gezien, want wit laat vrijwillig zijn mooie pionnenformatie (f2-e3-f4) aantasten.
24…exf4 25. exf4 g6
Een luchtgaatje, maar het speelt de witspeler in de kaart. 25…h6 is het andere luchtgat, maar dat is van de kleur van de loper en dat doe je dan liever niet.
26. Db3
26…b5 27. cxb5
Een beetje verrassend want wit opent de a-lijn voor zijn tegenstander. Maar hij zal gedacht hebben dat b5 een mooi doelwit is. De commentatoren keken voornamelijk naar 27. c5 hetgeen ook erg sterk is. Veld d6 is definitief vastgelegd en er is volstrekt geen tegenspel mogelijk.
27…axb5 28. f5!
Zo heft hij zijn dubbelpion op en verzwakt hij zwarts koningsstelling.
28…Kf8
Bepaald geen oplossing, maar wat kon zwart überhaupt nog?
Mijn engine vindt 28…gxf5 zwarts beste zet dus dan weet u wel hoe laat het is… 29. Kh1 lijkt dodelijk.
29. fxg6 hxg6 30. Db2 Kg8
De witte stukken grijpen aan alle kanten in. De hoofddreiging is Txg6+. Er is eigenlijk al geen redden meer aan voor zwart.
31…Pe5 32. Lxa8
Wit neemt eenvoudig materiaal van het bord. Niet geen 32. Te1? wegens 32…Pf3+ 33. Lxf3 Dxe1+ 34. Kg2 Te8 wint zelfs voor zwart.
32…Pc4 33. Df6 Pxd6
Na 33…Dxa8 34. Txd7 Txd7 35. Txd7 is het ook uit.
34. Dxd6
1-0
Twee mogelijke andere kandidaten voor de titel, Erwin l’Ami en Ivan Sokolov, troffen elkaar ook in de eerste ronde. In het Spaans met 6.d3 koos de grote ‘Spaans’-specialist Sokolov voor het interessante 8…Pd7. Het leverde hem nadat wit vrijwillig een dubbelpion had toegelaten een stelling op waarin hij de enige was die op winst kon spelen. Want in een vrijwel geheel gesloten stelling kon zwart de h-lijn openen en daarmee met zijn zware stukken binnendringen. Misschien was Sokolov iets te ongeduldig, want uiteindelijk bleek het allemaal niet voldoende om er reële winstkansen mee te krijgen, maar wellicht had er wat meer in gezeten.
Een zeer ingewikkelde partij wordt gespeeld tussen Erik van den Doel en Jan Werle. Na een Damegambiet kwam zwart met de zogenaamde ‘hangende pionnen’ te zitten. Die bleken inderdaad zwak te kunnen worden, want nadat er eentje in het centrum was geruild, was de andere getransformeerd in een geïsoleerde. Omstreeks de 24ste zet boette Jan een pion in waardoor wit een verre vrije a-pion in handen gespeeld kreeg. Dat culmineerde in een stelling waarin wits voordeel beslissende vormen begon aan te nemen. Als hij in plaats van 30.Pc2 de sterke mogelijkheid 30.Le8! had gevonden om na 30…Dg7 31.a4 te spelen, zou zwart met de rug tegen de muur hebben gestaan. Zoals het nu ging, wist Werle precies op tijd tegenkansen te genereren en moest wit zich in de remise door eeuwig schaak schikken.
Rest ons nog de partij tussen de twee gebroeders Van Foreest, die volkomen toevallig tegen elkaar waren gepaard in de eerste ronde. Geen salonremise maar een enorm gevecht op het scherp van de snede! Jorden, die met wit speelde, verslikte zich op zet 19. Met een gemeen trucje won Lucas een pion en die had ook meteen het betere van het spel. Als compensatie bezat wit in ruil voor de pion het loperpaar en wat vage aanvalskansen. Lucas slaagde er niet in om de pluspion op de juiste wijze te consolideren zodat wit met wat druk op de zwarte stelling erin slaagde om een eindspel in te vluchten waarin hij twee tegen drie pionnen op één vleugel had met twee lopers tegen loper plus paard. Dat werd, zoals we van de familie gewend zijn, afgekloven totdat er twee kale koningen over bleven.
De stand na ronde 1:
1. Bok 1
2-7. L’Ami, J. van Foreest, L. van Foreest, Sokolov, Van den Doel, Werle 1/2
8. Tiviakov 0
NK VROUWEN
De dames hadden vandaag veel langer werk dan de heren. Alle vier de partijen duurden lang en zaten voorbij de 50, zelfs tegen de zestig zetten aan. In één partij zelfs (Maaike Keetman – Anna-Maja Kazarian) werden maar liefst 75 zetten afgewerkt. Dat leverde dames meteen al twee beslissingen op. Deze zeeslang werd beslist in het voordeel van de witspeelster. Zij kreeg na een vreemde variant in de Caro Kann een stelling die erg veel weg had van de Franse verdediging. Maar dan wel een heel gunstige voor wit. Keetman pakte de zaken heel rustig en solide aan en verzamelde steeds meer voordeeltjes. Dit alles resulteerde in een zeer voordelig eindspel waarin zwart met een erg slechte loper op e8 kwam te zitten terwijl haar pionnen op dezelfde kleur (d5 en e6) waren vastgelegd. Wit had de goede loper en beide beschikten zij over een paard. Het lukte Keetman om door met de koning het hele bord over te gaan uiteindelijk een pion te winnen en in het resterende eindspel verzilverde ze haar plus op knappe wijze.
Iozefina Paulet
De andere beslissing viel ook al in het eindspel, waar een ingewikkeld middenspel aan vooraf gegaan was. Iozefina Paulet trok tegen Rosa Ratsma met al haar pionnen voor haar eigen koning ten strijde tegen de vijandelijke monarch. Dat leverde haar zowaar het initiatief op en toen Rosa ergens een kans op beter miste, lukte het wit om een betere pionnenstructuur te creëren. Paulet had terecht gezien dat zij dat voordeel het best in het eindspel kon zien te benutten. En dat deed zij op voortreffelijke wijze. Nadat zij alle stukken goed had neergezet en zwart niets meer kon beginnen, kwam zij met een fraai loperoffer dat de beslissing bracht.
Paulet, Iozefina – Ratsma, Rosa
8. h3 Lxf3 9. Dxf3 e6 10. d3 Le7 11. Pd2 O-O 12. Dd1 b5 13. Pf3 Db6 14. Le3 Tac8 15. g4 Tfd8 16. g5 Pe8 17. Ph2 d5 18. Dg4 d4 19. cxd4 cxd4 20. Ld2 Pe5 21. Dg3 Tc2 22. Te2 Tdc8 23. f4 Pg6 24. h4 Ld6 25. h5
25…Pf8
Natuurlijk moeten beide spelers gekeken hebben naar de mogelijkheid 25…Txd2 maar het is niet goed voor zwart na 26. hxg6! [26. Txd2? Lxf4] 26…Txe2 27. gxf7+ Kxf7 28. Lxe2 en de zwarte koning komt meer in de tocht te staan.
26. Pf3 b4
Niet 26…Txb2? 27. La5
27. g6
27. b3
27…fxg6 28. Th2
Na deze zet is zwart in de problemen. Gek genoeg had zwart 28…gxh5! moeten spelen. Want na 29. Txh5 Txb2 heeft wit vermoedelijk niet voldoende aanvalskracht en staat dan gewoon een pion achter. Hoe brutaal moet je soms zijn!
29. hxg6 h6
Op 29…Pxg6 is 30. Lh3! sterk: 30…De7 31. e5 Lb8 32. Te1 en wit staat klaar voor f4-f5.
Ook na 29…hxg6 30. e5 Le7 31. Dh3 wordt de zwarte koning langzaam meer zeker uitgerookt.
30. b3
30…a5 31. Lh3 De7 32. e5 Lb8 33. f5 exf5 34. Lxf5 T8c5
Nog sterker was de laatste voorbereidende zet met 35. Te1 Lc7 [35…Txa2? 36. Lg5!] 36. Df4 en de zwarte stelling staat op instorten.
35…Txh2 36. Dxh2 Dc7 37. Te1 Tc2 38. Te2 Txe2 39. Dxe2 Dc6 40. De4
40…Dxe4 41. Lxe4 Pe6 42. Ld5 P8c7 43. Lc4 Kf8 44. Lg3 La7 45. Kg2 Lc5 46. Ph4 Le7 47. Pf5 Lc5 48. Kf3 Pg5+ 49. Kg4 Pge6 50. Lh4 Ke8 51. Kf3 Kd7 52. Ke4 Lb6
53. Le7
Dit is een goede manier om binnen te dringen. Ik zat tijdens de partij te kijken naar 53. Lf6! en warempel: de engine geeft mij gelijk. Na 53…gxf6 54. exf6 gaat er een pion naar dame: 54…Ke8 55. g7 Kf7 56. Ke5 gevolgd door Pxh6+.
53…La7 54. Lf6!
En nu doet ze hem ook!
54…gxf6 55. exf6
55…Pg5+ 56. Kf4 Pce6+ 57. Kg4 Lc5 58. g7
Die pion kan niet afgestopt worden.
58…Pxg7 59. fxg7 Ph7 60. Pxh6 Lf8 61. gxf8=D
En nu werd het tijd om op te geven.
1-0
De twee debutanten (Machteld van Foreest links) en Eline Roebers (rechts) kijken samen geïnteresseerd naar een stelling.
Oud-kampioene Tea Lanchava nam het met zwart op tegen de jeugdige Machteld van Foreest. Na de opening stond het gelijk, in het middenspel stond zwart een tikje beter misschien, maar veel stelde het allemaal niet voor. Machteld verdedigde taai en toen er een dame-eindspel was ontstaan, leek remise de meest waarschijnlijke uitslag. Maar ergens had toen de ervaring van de IM de doorslag kunnen geven. Want na een heel onvoorzichtige zet (41.Df5+ in plaats van 41.Dxc6 met gelijkspel) had zwart zomaar ineens riante winstkansen. Op zet 42 had Lanchava het (doel)punt op de schoen (met 42…e3!), maar zij faalde en kon daarna een puntendeling niet meer vermijden.
De andere debutant in het gezelschap, Eline Roebers, in allerijl opgeroepen toen Zhaoqin Peng van deelname afzag, is ook goed begonnen aan het toernooi. Met wit had zij een klein plusje tegen Arlette van Weersel. Die vluchtte daarom maar naar een eindspel waarin zij het potentieel betere paard ten opzichte van wits loper had. Maar dat bleek in deze stelling marginaal. Op de damevleugel stonden de pionnen op de voor wit verkeerde kleur vastgelegd, maar op de koningsvleugel allerminst. En vanwege het forse ruimte-overwicht van wit, viel hier voor de zwartspeelster ook geen chocola van te maken. Remise na 57 zetten van verwoede pogingen.
De stand na ronde 1:
1-2. Paulet, Keetman 1
3-6. Lanchava, Van Weersel, Roebers, Van Foreest 1/2
7-8. Ratsma, Kazarian 0
Alle foto’s (op het snapshot van de livestream na) zijn van Harry Gielen.
Het is bijzonder grappig en fraai om te zien dat in de partij Bok – Tiviakov het veld d6 achtereenvolgens wordt bezet door een witte loper, een wit paard, een witte toren en tenslotte de witte dame, onmiddellijk waarna zwart opgeeft.
Dat is inderdaad heel frappant! Het was mij nog niet direct opgevallen. Nimzowitsch beschrijft in zijn boek ook iets dergelijks als een ‘wisseling van de wacht’. Kortom: zo’n mooi veld aan de tegenstander geven, staat gelijk aan de goden verzoeken…
Een oud club-genoot van mij, de roemruchte DM de Beer, noemde zo’n veld altijd een “scharnierpunt”. Een veld waarover alle stukken zich zelf vervolgens konden “teleporteren” naar andere secties vh bord. Wel goed gevonden, vond ik. Ach ja, hij had zo zijn eigen nomenclatuur ontwikkeld in schaken.
Ander voorbeeld is bv. veld e4 in de structuur: zwart pionnen op e5, d4 en wit bv. pionnen op c4/d3 . Zich je nog wel eens KI in de voorhand ofzo. En dat dan veel witte stukken, torens, paarden, betere velden vinden via veld e4. Scharnierpunt.