NK 2019: de filosoof en de schaker

Het valt niet mee in deze periode voor het NK aandacht te krijgen in de media. Veel interesse gaat uit naar de Oranjeleeuwinnen, naar Wimbledon (met Kiki), naar Verstappen die een fantastische race reed in Oostenrijk, naar de komende Tour de France, de grote transfers in de voetbalwereld en de presentatie van ‘Frenkie’ bij Barcelona. De zaterdagkranten maar even afwachten voor de schaakcolumns.

75 jaar NK Schaken wordt dit jaar sober gevierd en de grote publiekstrekkers, Timman, Van Wely en Giri doen niet mee. Dat scheelt een slok op een borrel in de publiciteit.

Emanuel Lasker, schaker, wiskundige en filosoof

Daarom was het bijzonder dat ik afgelopen donderdag een column over het NK schaken aantrof in het Financiële Dagblad. In deze zakenkrant gaat het vaak over schaken in politiek en bedrijfsleven, maar nooit over de schaaksport. Deze column bleek geen toeval. De schrijver is een bekende filosoof, die ook schaakt.

Wij hebben uit overlevering dat Emanuel Lasker  een groot schaker, wiskundige en filosoof was. Deze Duitser was 27 jaar lang wereldkampioen schaken en wordt beschouwd als een van de sterkste schakers ooit. Hij speelde naast schaken ook bridge en Go en ontwierp een eigen spel dat Laska heet. Daarnaast was hij een uitstekende en hooggeleerde wetenschapper met aandachtsgebieden wiskunde en filosofie. Vaak legde hij in zijn werken een verband tussen filosofie en schaken.

Denker des Vaderlands

Nee, ik bedoel niet Jan Hein Donner. Hij zou het graag hebben gewild. De schrijver van bovengenoemde column was René ten Bos, voormalig Denker des Vaderlands en professor in de filosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is ook schaker en  lid van UVS Nijmegen, waar hij ook remise-koning wordt genoemd.

Ten Bos was uitgenodigd bij de opening van het NK Schaken om kort iets te vertellen over schaken en filosofie. Recent had hij dit nog gedaan tijdens de viering van het 75-jarig bestaan van zijn schaakclub. In een recent interview voor de stichting Nederlands Instituut voor Onderwijs en Opvoedingszaken meldde hij het volgende:

‘Ik heb altijd gestreden tegen een soort spelverslaving. Ik stond vroeger altijd achter de flipperkast. Ben er zelfs nog eens kampioen in geweest. Later werd het schaken. Dat heb ik ook met bittere ernst beoefend. Ik wilde grootmeester worden, maar daar is het in de verste verte niet van gekomen. Te weinig talent. En daar heb ik dan weer veel van geleerd.’ Foto: Harry Gielen

Ten Bos in zijn FD-column ‘De magie van het schaken’:

‘Ik besloot om te spreken over Emanuel Lasker (1868-1941), een man die niet alleen van 1894-1921 wereldkampioen was, maar ook een grote naam had als wiskundige en filosoof. Na afloop van mijn verhaal legde een van de deelnemers in Amsterdam, grootmeester Ivan Sokolov, mij uit dat ik Lasker niet helemaal juist had geïnterpreteerd. Het bleek dat ik een ander werk van de voormalig wereldkampioen had gelezen dan hij. Ik had natuurlijk een meer filosofisch werk gelezen en Sokolov een schaaktechnisch werk. Verschil moet er zijn… Ik ben mijn hele leven al een fanatiek clubschaker, maar vergeleken met mensen als Sokolov ben ik een prutser eerste klas.’

Zou Ivan Sokolov in de war zijn gebracht door deze professor in de filosofie? In ieder geval begon hij niet goed aan het NK. Pas in de vijfde ronde tegen Jan Werle kwam hij los en won zijn eerste partij. Hij heeft nu 2 uit 5 en is uitgeschakeld voor het kampioenschap. Misschien is het een idee voor de NK-organisatie om Sokolov het prachtige boek ‘Emanuel Lasker- Denker, Weltenburger en Schachweltmeister’  als troostprijs mee te geven?

Ten Bos schreef ook iets over een simultaan tegen Donner toen hij 15 was. Mooie anekdote.

 ‘De man stak de ene sigaret met de andere aan. Hij maakte met zijn doodsverachting zo’n verpletterende indruk op me dat ik me zelfs meen te herinneren welk merk hij rookte: The Three Castles. Ik heb daarna nooit meer iemand deze sigaretten zien roken. Maar ik weet: als je als schaker rookt, rook je kastelen.’

De column van prof. dr. R. ten Bos is hier te lezen.

Op de site van UVS staat een leuk artikel van Simon van Dijk met de titel Plato’s patstelling. Dit in reactie op de jubileumrede van Ten Bos. Hierin geven enkele bekende filosofen hun visie op het schaakspel.

Emanuel Lasker- Denker, Weltburger, Schachweltmeister. 1100 pagina’s, uitgeverij Exzelsiorverlag. Peter de Jong verzorgde het hoofdstuk over Lasker en Nederland.