1001 vrouwen in de 20ste eeuw, waaronder drie schaaksters!

Overig schaaknieuws 16 september 2019 12:10 Teun Koorevaar 2

Honderd jaar geleden werd in Nederland het algemeen kiesrecht voor vrouwen ingevoerd. Eerst het passieve kiesrecht (1917) en snel daarna ook het actieve kiesrecht (1919). Een van de bekendste voorvechters en boegbeeld was de arts en feminist Aletta Jacobs.

Sindsdien is er, na veel strijd, veel veranderd voor vrouwen, ook internationaal. Recent maakten we nog mee dat niet Frans Timmermans of Manfred Weber maar Ursula von der Leyen werd gekozen tot voorzitter van de Europese Commissie. Zij heeft ook veel vrouwen in de Commissie om haar heen verzameld. Christine Lagarde, die vertrekt bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF), kreeg de hoogste positie bij de Europese Centrale Bank in Frankfurt als opvolger van de vertrekkende Mario Draghi. Jeroen Dijsselbloem greep naast de vrijgekomen hoogste post bij het IMF, het werd de Bulgaarse Kristalina Georgieva. Haar capaciteiten worden niet betwist. Dana Reizniece-Ozola was van 2016 tot 2019 de Letse minister van Financiën, zij was ook Lets schaakgrootmeester!

Hoge posities voor vrouwen in Nederland

Viering van 100 jaar Kiesrecht in de Ridderzaal

Inmiddels nemen in Nederland vrouwen ook hoge politieke posities in (burgemeester, kamerlid, fractievoorzitter, Kamervoorzitter en minister), alles is nu mogelijk.

In het bedrijfsleven laat het nog te wensen over en af en toe wordt gesproken over het invoeren van een vrouwenquotum bij topposities in grote bedrijven. Ook in de sport moet nog veel gebeuren. Wel werd recent een vrouw, Anneke van Zanen, gekozen als opvolger van André Bolhuis, de bestuursvoorzitter van NOC&NSF. Dit bestuur bestaat nu uit zeven leden, waarvan vier vrouw. Bij de sportbonden staan er nog maar weinig vrouwen aan het roer. Een van de uitzonderingen is onze KNSB waar Marleen van Amerongen de eerste vrouwelijke voorzitter is in de bijna 150-jarige geschiedenis van onze nationale schaakbond, een van de oudste sportbonden in ons land!

Beroepshalve ben ik geïnteresseerd in vrouwen die in de afgelopen twee eeuwen een belangrijke rol hebben gespeeld en hun (familie)vermogen hebben ondergebracht in stichtingen om daarmee goede dingen te doen voor de maatschappij. Als bestuursvoorzitter van zo’n stichting weet ik uit ervaring hoe belangrijk deze stichtingen zijn in onze moderne samenleving waarin nog veel problemen zijn die om een oplossing vragen. Temeer daar de overheid het steeds meer laat afweten en het beroep op private instellingen hierdoor toeneemt.

1001

Maar waar vinden we nu informatie over vrouwen die een belangrijke rol hebben gespeeld in de 20^ste eeuw (en niet meer leven)? Jarenlang is er met een klein team onder leiding van historica Els Kloek gewerkt aan het verzamelen van historische informatie over vrouwen in de Nederlandse geschiedenis. Kleine biografietjes werden op een website geplaatst t.w. Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland (DVN, een voor velen onbekende site). Veel auteurs hebben hieraan meegewerkt. In 2013 verscheen het eerste boek hierover, 1001 vrouwen in de Nederlandse geschiedenis. Het werd meteen een succes en overvleugelde de website. In 2014 werd de stichting 1001-vrouwen opgericht. In 2016 werd het boek verkozen tot ‘beste geschiedenisboek’ aller tijden.

Drie schaaksters in de nieuwe 1001

Tussen 2014 en 2018 heeft een klein redactieteam en een groot aantal deskundigen en auteurs (ruim 250) gewerkt aan 1001 vrouwen in de twintigste eeuw. Vrouwen die niet meer leven. In 2018 verschenen deze 1001 prachtige biografietjes in boekvorm. Samenstelling en eindredactie ook Els Kloek. Het werd in oktober 2018 in de Oude Lutherse kerk gepresenteerd en tegelijkertijd werd de gelijknamige tentoonstelling in het Amsterdam Museum geopend door koning Willem-Alexander, die ook het eerste exemplaar in ontvangst mocht nemen. Deze tentoonstelling liep tot eind maart 2019.

Els Kloek

Een plaatsje voor Catharina, Fenna en Renate in de 1001!

Hieronder de links naar de drie mooie stukjes over schaaksters. Door niemand minder geschreven dan Monique van de Griendt. Monique was grootleverancier voor het nieuwe boek omdat zij ook andere lemma’s voor haar rekening nam, in totaal 15. Deze zijn ook opgenomen in het bovengenoemde Digitaal Vrouwenlexicon. Els Kloek had besloten zoveel mogelijk de zij-vorm aan te houden. Vandaar schaaksters.

Klik op onderstaande links om de biografietjes van Monique te lezen op DVN, zeer de moeite waard!

Catharina Roodzant-Glimmerveen (1896-1999), schaakster, nr. 410 in het boek

Fenna Heemskerk (1919-2007), schaakster, nr. 723 in het boek

Renate Limbach (1971- 2006), schaakster, nr. 998 in het boek

Catharina en Fenna bereikten beiden een hoge leeftijd. Vlak voor haar overlijden op 102-jarige leeftijd schaakte Catharina nog. Fenna is door Johan Hut opgenomen in zijn Canon van het Nederlandse Schaak.

Bijzonder is dat Renate Limbach ook een plaats kreeg in dit boek. En terecht. Renate stierf helaas onverwachts op zeer jonge leeftijd. Het was een groot verlies voor onze schaaksport. In 1990 werd zij kampioen bij het NK Dames. Naast schaken was de cognitieve psychologie haar passie. Op 8 maart 2001 promoveerde zij aan de Universiteit Twente. Het jeugdschaak en de psychologie had haar bijzondere aandacht. Zij had een overzicht en analyse gemaakt van de vaardigheden die bij schaken (en veel meer dan dat) komen kijken. Zij was actief binnen de KNSB (o.m. Commissie Jeugdschaak) en ook de Vlaamse Schaakfederatie had belangstelling voor haar werk. Met haar wetenschappelijke achtergrond op het gebied van toegepaste onderwijskunde had zij van zeer grote betekenis kunnen worden bij ons (school)schaakonderwijs, bij de opleiding van trainers en coaches en bij het trainen van jonge talenten. Helaas heeft ze dit mooie en uitdagende werk niet mogen afmaken.

Typerend voor Renate was dat de tiende stelling in haar proefschrift Supporting Instructional Designers ging over een schaakprobleem. Dat laat ik hieronder graag nog eens zien.

 [FEN "1r4r1/kp5R/p1np4/2pBb2p/P3Pnq1/N1P2p2/1P1N1P1P/R4Q1K w - - 0 1"] 

Wit begint en wint

Meer steun voor onze meisjes en dames!

Onze meisjes en dames verdienen veel meer steun. Het is alweer 20 jaar geleden dat Erika Sziva, een van de vele schaakvriendinnen van Renate, in een paginagroot artikel een lans brak voor het vrouwenschaak in Nederland. En dit sorteerde enig effect. De schaakwereld is helaas nog overwegend een mannenbolwerk. Bij het NK Dames zijn de prijzen aanzienlijk lager dan bij het NK Mannen, sorry NK Algemeen moet ik zeggen alhoewel slechts een keer in de historie een vrouw aan het NK Algemeen heeft meegedaan. Dit zou anders moeten en kunnen. Bij de Canon op onze site gaan 3 van de 64 stukjes over vrouwen. De schaakhistorie gaat vnl. over mannen. Komt dit misschien omdat ze door een man zijn geschreven? Ook de artikelen gaan meestal over mannelijke schakers. De meeste schaakjournalisten zijn mannen, de auteurs van schaakboeken zijn overwegend mannen. In Schaakmagazine schrijven meer mannen dan vrouwen. Een vrouwelijke auteur met aandacht voor het meisjes- en damesschaak zou ook niet misstaan op onze en andere schaaksites.

De huidige samenstelling van de ChessQueens. v.l.n.r.: Zhaoqin Peng, Maaike Keetman, Tea Lanchava, Rosa Ratsma, Bianca de Jong-Muhren, Anne Haast, Iozefina Paulet.

Onze ChessQueens doen veel en zeer goed werk en misschien ligt hier nog een uitdaging voor hen. Geldt ook voor de dames uit het KNSB-bestuur en andere schaakbesturen. Wie neemt de handschoen op?