Dichter bij schaken (2) – reacties en nieuwe schaiku’s
Leuke reacties ontvangen met veel waardering voor dit initiatief in deze moeilijke tijden. Iemand meldde: ‘Het is op zich al een leuke uit de hand gelopen actie geworden.’ En een ander: ‘Met haiku’s heb ik geen enkele ervaring. Ik ben niet zo’n poëet. Maar ik kan het natuurlijk wel proberen!’
- Commentaar op de haiku van Herman van Rompuy
In de eerste aflevering was er aandacht voor Herman Van Rompuy, oud-voorzitter van de Europese Raad en oud-premier van België. Tom Terhorst: ‘In de haiku van Van Rompuy waren er zes lettergrepen in plaats van zeven.’ Het ging om de tweede regel: ‘in de spiegel gezien’.
Dit een juiste constatering. Interessant was dat zo’n functionaris met een zeer drukke baan ontspanning vindt in het maken van haiku’s. Van Rompuy hanteerde waarschijnlijk eigen regels. Wel weinig lettergrepen maar geen al te strenge beperking. De genoemde haiku voor zijn opvolger in de Europese Raad, Jean Claude Juncker, luidde als volgt:
Ook hier een vrije stijl en geen 5-7-5.
In onze serie willen we graag vasthouden aan een vaste regel, de 5-7-5 regel. Schakers moeten zich ook aan spelregels houden!
- Tanka
Een andere vorm is een uitbreiding van de haiku en deze wordt tanka genoemd.
Een tanka, een lyrisch gedicht of vers, bestaat uit 5 regels met 5-7-5-7-7 lettergrepen. Ook rijmen of een vaste maat is hier niet nodig. Voorlopig laten we de tanka even links liggen.
- Omgekeerde haiku
Scandinavische schakers hanteren soms de ‘inverterad haiku’, of wel een omgekeerde haiku met 7-5-7 lettergrepen. Voorlopig laten we de ook omgekeerde haiku’s links liggen.
- Hopla
De hopla is een klein gedichtje of versje. Een hopla bevat slechts enkele regels (max. 4 of 5) en kent verder weinig regels. Rijmen etc. is niet nodig.
De grootmeesteres van de hopla in Nederland is Judith Herzberger. Zij publiceerde een bundel met 111 hopla’s. De hopla’s komen later aan de orde. Eerst de schaiku’s.
- Beeldtaal en schaiku’s
Pi Unneke vroeg aandacht voor zijn inbreng van voorbeelden met beeldtaal. Hij vindt dat er meer is dan alleen lettergrepen.
- Een greep uit nieuwe schaiku’s
met iedere zet
zwart geschreven op wit vel
komt het eind nabij
(Schaakvereniging Bedum)
Chinese uitvlucht
kandidatentoernooi geen
Pengs kus op Dings Wang
(Harry Sibbing, Hilversum)
Cees Buddingh’
De dichter C. Buddingh’ was ook een enthousiast schaker in het eerste team van Dordrecht dat in de landelijke competitie speelde. Op zaterdag 10 december 1966 speelde de nog geen vijftien jaar oude Jan Timman tegen Leo Jansen. Jan Timman werd toen al een groot talent genoemd. Deze partij inspireerde Buddingh’ tot het maken van het gedicht ‘Bij een vroege partij van Jan Timman’. Toen Buddingh’ in 1978 ereburger werd van Dordrecht werd dit gedicht gepubliceerd bij zijn Hollands Dagboek in NRC/Handelsblad. In november 2010 speelde Leo Jansen een erepartij tegen Jan Timman ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van schaakvereniging Sliedrecht. Jan Timman, ook liefhebber van poëzie, kende uiteraard dit gedicht van Buddingh’. Leo Jansen, samen met Jerry van Rekom, ook bekend van de opening ‘De zwarte Leeuw, was trots op dit gedicht. Zo was hij deel van de literaire geschiedenis geworden.
Leo en Jan ontmoeten elkaar weer in Sliedrecht
Buddingh’: ‘Ik moest denken aan het antwoord dat Tal eens gaf toen men hem vroeg of hij nog wel eens iets anders deed dan schaken. ‘Ja’. ‘Wat dan?’ ‘Denken aan schaken’. Die bezetenheid heb ik nooit kunnen opbrengen, zelfs niet voor de poëzie.’
Buddingh’ heeft meerdere gedichten over schaken geschreven.
In 2013 schreef ik een stukje over een Buddingh’ momentje in de Van Aardenne zaal in Dordrecht.
Aan de orde kwam o.m. de bundel BUDDINGH’ GEBUNDELD, gedichten 1936 – 1985, bezorgd door Wim Huijser. In deze bundel misschien wel zijn aller kortste gedicht.
ACHTER HET BORD
een zwarte pion naast een glas bier:
wat een pointe!
Ik maakte toen de volgende foto van Hans Berrevoets, journalist en voorzitter van het Buddingh’ Genootschap.
En hiervan afgeleid de volgende schaiku.
een zwarte pion
naast een mooi glas witte wijn
mooie pointe toch?
(Teun Koorevaar, Rotterdam, vrij naar Cees Buddingh’)
Houd hem tegen!
Michael Adams, ook wel Mickey genoemd, is een bekend Brits schaker. In 1988 werd hij grootmeester en won vele malen het kampioenschap van Groot-Brittannië. Er is zelfs een gambiet naar hem genoemd in de Weense opening. Zijn beste prestatie was waarschijnlijk het winnen van Dos Hermanas in 1999 waaraan ook Kramnik en Anand deelnamen. Hij heeft meerdere malen mee gedaan aan het Tata Steel Chess Toernooi en werd in 2004 gedeeld tweede.
In 2005 werd in Londen de match ‘Mens tegen Machine’ gespeeld. Mickey nam het op tegen het schaakprogramma Hydra, ontwikkeld door o.m. Christian Donninger en Christopher Lutz. Hydra werd toen beschouwd als een van de sterkste schaakprogramma’s met een Elo van tegen de 3000. Michael verloor met grote cijfers en dit leidde tot een Duitse haiku. Vrij vertaald luidde deze:
die arme Mickey
de koude doos verslaat hem
de schakers treuren
(Teun Koorevaar, Rotterdam, vrij vertaald uit het Duits)
COVID-19
Pi Unneke stuurde nog de volgende bij elkaar horende schaiku’s betrekking hebbend op COVID-19.
met e-vier e-vijf
f-vier het koningsgambiet
redden wij het niet
(Pi Unneke)
slik wat profylax
c- of e-vier openen
en rochade straks
(Pi Unneke)
(We moeten voor schaiku’s misschien opnemen dat b,c,d,f,g,h, ook als lettergreep mag gelden?)
Vrouwen slaan mannen
Denkend aan het boekje Vrouwen slaan mannen van Jan van Reek en aan de uitspraak van Marian Donner, dochter van Jan Hein Donner, ‘Vrouwen kunnen wel schaken’, de volgende schaiku.
moeder en dochter
heersen op de schaakborden
twee koninginnen
(Teun Koorevaar, Rotterdam)
Kandidatentoernooi in Jekaterinenburg
Er zijn stevige discussies gevoerd naar aanleiding van een telefonisch interview met Hans Böhm in de Volkskrant. Mooi onderwerp voor schaiku’s waarover er al een paar zijn gemaakt.
Giri vs Böhm
Nageslacht of niet?
Böhm, Giri, strijdend alom
Niemand stelt remise voor…
(M. van Leeuwen)
Nog meer nieuwe schaiku’s
Er zijn nog meer nieuwe schaiku’s ontvangen. Het blijkt aan te slaan en men vindt het steeds leuker als de eerste schroom is overwonnen. Ook kunnen schaiku’s uit een andere taal worden vertaald.
De volgende aflevering gaat over de musical Chess, de aflevering daarna over ontvangen nieuwe schaiku’s. Dan wordt ook het bestand bijgewerkt en gepresenteerd.
Inzenden kan als volgt en zijn meer dan welkom!
Op schaaksite.nl in de commentaar box onder de artikelen in de serie Dichter bij Schaken
mail: dichterbijschaken@hetschaakkasteel.nl
twitter: @schaakdichter
Naast het inzenden van schaiku’s kan ook via deze kanalen worden gereageerd.
HOU VOL!
