Dichter bij schaken (5) – Chess, de musical
Internationale haikudag
Gisteren, vrijdag 17 april, was de internationale haikudag. Mooie aanleiding voor een nieuwe aflevering met schaiku’s.
Chess
De succesvolle musical Chess gaat niet alleen over de bloedstollende match om het wereldkampioenschap schaken tussen de Rus Boris Spasski en de excentrieke Bobby Fischer, maar vooral over de koude oorlog in de tachtiger jaren tussen Oost en West, Rusland en Amerika. Time Rice, de lyricus, liep al langer met het idee iets te doen met het thema koude oorlog. Het begon al na de Cubacrisis toen hij hierover met zijn vriend ‘Mister Musical’ Andrew Lloyd Webber filosofeerde. Tim Rice was onder de indruk van de politieke machinaties rond de match tussen Spasski en Fischer in Reykjavik. Samen met de twee mannen van de succesvolle popgroep ABBA , Benny Andersson en Björn Ulvaeus kon hij aan een nieuwe uitdaging beginnen. Als decor voor hun musical Chess namen ze de tweestrijd tussen een Amerikaanse grootmeester (losjes gebaseerd op Bobby Fischer) en een Russische grootmeester, met karaktertrekken van Victor Korchnoi en Anatoly Karpov. Tijdens de tweestrijd ontstaat er een vurige maar onmogelijke liefde tussen de Rus en Florence. Florence is assistent, agent, secondant en liefje van de Amerikaan. Florence laat zich schaken door de Rus wat leidt tot talloze verwikkelingen. Als de Rus overweegt over te lopen naar het Westen beseft hij dat hij zijn familie nooit meer terug zal zien.
Het album werd uitgebracht in 1984 en in 1986 opende de musical haar deuren in London’s West End. De marketingstrategie was: eerst een album, daarna videoclips met losse songs en dan de musical. Een Amerikaanse versie startte op Broadway in 1988. De musical is verschillende malen aangepast. Vorig jaar waren er uitvoeringen in de Stadsschouwburg van Groningen en dit jaar stond de musical op de agenda in Tokio. Hits werden: ‘I Know Him So Well’ en ‘One Night in Bangkok’.
De Britse internationaal schaakmeester William R. Hartston verrichtte voor de musical onderzoek naar de ontwikkeling en geschiedenis van het schaakspel en maakte een overzicht van de wereldkampioenen. Hij construeerde ook een fictieve partij met een zinderend slot. Een eindoffensief à la Michael Tal en Paul Morphy. Het slot van de musical is gebaseerd op actuele schaaktactieken. Zingend en dansend werd een heus mat ten tonele gevoerd als bekroning van een ‘wervelende’ combinatie. Het werd een schitterend geheel. Welke echt gespeelde partij kan aan zo’n slot tippen?
William R. Hartston schreef het boekje: Chess – The Making of a Musical, met een introductie van Tim Rice. Hierin nam Hartston ook een flink stuk schaakgeschiedenis op. De schaakmagazines hebben dit boek destijds links laten liggen, Bill Hartston kreeg erg veel kritiek. Waarom? Jaloezie? Ik heb het niet kunnen achterhalen.
De volledige partij heb ik nog niet kunnen vinden. Hieronder het adembenemende slot van deze schaakpartij, probeer eerst zelf maar eens na te gaan met welke mooie offercombinaties wit deze zinderende partij won. Ik geef de zetten niet maar wel een verslag in schaikuvorm met diagrammen. De oplossing is op deze manier ook makkelijk te volgen. Deze schaiku’s kunnen natuurlijk veel beter en poëtischer, het gaat om de emotie die de stellingen bij iemand oproepen. Wie neemt deze handschoen op?
‘i know him so well’
een kille koude oorlog
‘one night in Bangkok’
wie is er aan zet?
attaqueren is een kunst
wit begint alweer
heeft offeren zin?
de koningen staan bronstig
laat ons maar eens zien
dame schaakt koning
de koning staat bijna naakt
paal staat in de weg
er is geen weg terug
zwarte koning lijkt de sjaak
offer in de maak
majesteit moet slaan
hij kijkt twee keer om zich heen
loper blijft loeren
wit bijna niets over
dame, loper, toren weg
monarch dikke pech
toren geeft weer schaak
zwarte koning blijft de sjaak
geen luchtgat meer over
eindspel is in gang
paard steigert en galoppeert
moet dood in de kist
kasteel lacht zich rot
grijpt de monarch naar zijn strot
gaat de heerser dood?
waar moet ik nu heen?
nog maar een vluchtweg te gaan
het slot tegemoet
ja, heerser gaat dood
met een opgeheven hoofd
nog niet verslagen
koning toch niet dood
hij richt zich op uit zijn kist
voor een nieuw begin
Volgende afleveringen:
De volgende afleveringen gaan, zoals eerder gemeld, over de vele mooie inzendingen en leuke reacties. Inmiddels ligt het aantal schaiku’s al boven de 100. Ook werden er enkele leuke initiatieven geopperd die we willen melden. Het bestand zal dan ook worden bijgewerkt.
Nieuwe schaiku’s zijn meer dan welkom! Inzenden kan op drie manieren:
Op schaaksite.nl in de commentaar box onder de artikelen in de serie Dichter bij Schaken
mail: dichterbijschaken@hetschaakkasteel.nl
twitter: @schaakdichter
De combinatie is uit een partij P. Schmidt – K. Richter, volgens diagram 107 op blz. 96 van Der Rochade-Angriff, Berlin 1961, door Vladimir Vukovic.
Daar staat de witte K op f2, Tc1 op b1, witte D op e3, geen pionnen op a2 en b2 maar wel een op c4.
Zwart heeft D op a3, T op a8, L op c8, Pc5 op d4 en extra zwarte pionnen op c5 en d7.
En geen zwarte pion op b4.
Jaap Staal stuurde de volgende schaiku:
velden acht bij acht
stukken van hout of ivoor
eeuwenlang genot
Bedankt Jaap!
Henk,
Bedankt, dus het blijkt geen originele constructie, meer een afgeleide zoals jij aangeeft?
Teun
En er staat ook geen zwarte pion op e5.
Als de link chessgames.com/player/paul_felix_schmidt.html werkt, dan vergelijke men de reactie van kibitzer GrahamClayton van Nov-13-09.
Plus de direct daarop aansluitende reactie van Alan McGowan.
elysium
schaakzacht schuift de hand
traag het lijf onderuit zijn
laatste geeuw voorbij
weerzien
verlang nog het meest
naar de teamwedstrijd een feest
voor wie daar chineest
praatschaak
daar komt ie sprak de
clubveteraan en wat nu
klonk het door de zaal
Pi Unneke
Dag Henk,
Interessante informatie in de door jou gegeven link! Zowel van de kibitzers Grayham Clayton en Alan McGowan. jij had het eerder over de Rochade Angriff van Vukovic. Een van de kibitzers meldde het boek The Art of Attack van Vukovic. In dit boek kwam ik in hoofdstuk 7 over ranks, files and diagonals ook de stelling tegen met de combinatie (weer even wennen aan die Engelse notatie!) Ik vermoed dat dit hetzelfde is als in jouw boek over de Rochade Angriff. Maar dat het uit de partij tussen Schmidt en Richter zou zijn heb ik nog nergens kunnen vinden en de kibitzers twijfelen daar ook aan.
Misschien komt er nog meer informatie. Ik overweeg er een apart stukje aan te wijden deze week op onze site. Blijf onderzoeken! Bedankt, Teun
“Weiß (P. Schmidt) kündigte dem Gegner (K. Richter) ein Matt in 9 Zügen an.” Aldus in hoofdstuk 7 ‘Reihen, Linien und Diagonalen im Rochadeangriff’.
Het laatste subkapitel van hoofdstuk 12 ‘Wandel in der Schachgeschichte’ met het partijengedeelte ‘Der Rochadeangriff in der gegenwärtigen Meisterpraxis’ stond niet in de oorspronkelijke uitgave in het toen nog als één taal beschouwde Servo-Kroatisch van 1959. Kon er uiteraard nog niet in staan, heeft o.a. het koningsgambiet waarin Spassky in 1960 tegen Bronstein Tf1 door de tot e2 opgerukte pion met schaak liet slaan en waarvan het slot met weglating van de witte pionnen d4 en c5 is gebruikt in de film ‘From Russia with Love’.
Eerste publicatie van de stelling was in januari 1947 in de ‘Mannheimer Morgen’ (rubriek van Georg Heinrich) en in ‘Der Tagesspiegel’ (rubriek van Kurt Richter).
Tegenstanders waren zoon P.F. Schmidt en vader P.R. Schmidt en mogelijk betreft het geen partijstelling maar analyse.
Ik heb deze wijsheid van Michael Negele, biograaf van Paul Felix Schmidt.
Zoals Alan McGowan schreef: Richter had het Engelse tijdschrift Chess geïnformeerd. Slordige lezers hebben van Richter de zwartspeler gemaakt.
Dag Henk, mooi werk, we komen steeds dichterbij!
Ik heb contact gehad met Jonathan Levitt en kreeg het volgende antwoord:
Teun
Het diagram staat in mijn boek Secrets of Spectacular Chess, p126 met als bron Heidelberg 1945. Ik herinner me dat ik met mijn co-auteur (David Friedgood) een stevige discussie had of het hier een echte partijstelling betrof of een gecomponeerde stelling. (zelfbedacht of uit analyse).
Over de rol van Bill Hartston ben ik niet zeker, hij is op Facebook.
Succes!
Dit boek kwamen we al tegen in de door jou gegeven link!
Zou mooi zijn als we van die rubrieken in de Mannheimer en Der Tagespiegel een kopie zouden kunnen bemachtigen.
Dan gaat het er naar uitzien dat Hartston dit gebruikt heeft bij zijn geconstrueerde partij en een andere eindstelling heeft bedacht. Het lukt me nog niet de partij van Hartston te bemachtigen. Hij moet de andere stelling dan in het Engelse tijdschrift Chess zijn tegengekomen?
We houden nog even vol om te trachten het gehele raadsel op te lossen. Ik heb nog een vraag uitstaan in Engeland. Bedankt weer! Teun
Dag Henk,
John Upham van het magazine British Chess News gaat kijken wat hij voor ons kan doen.
Wordt vervolgd. Teun
Over ABBA en Fischer en Spasski gesproken, ABBA Voyage roept de ervaring van de 1e matchpartij in Sveti Stefan op.