Schaakrubrieken weekend 18 april 2020
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Carlsens kwelduivel
Onlangs kocht Magnus Carlsen voor 1,8 miljoen euro een appartement op het schiereilandje Tjuvholmen aan de rand van Oslo. De naam betekent Dieveneiland en stamt uit de tijd dat het een rauwe havenwijk was. Die is opgeknapt en als er nog dieven zijn, dan zijn het dieven van stand die er naar het museum van moderne kunst gaan en hun gasten ontvangen in hotel The Thief, dat het meest luxueuze hotel van Noorwegen wordt genoemd. Carlsen heeft een eigen garage en kan in het complex gebruikmaken van een serviceafdeling met een vergaderzaal, een feestzaal en een fitnesscentrum. Zijn appartement heeft uitzicht op de heuvel waar het appartement staat dat hij in 2015 kocht en dat nog steeds op zijn naam staat.
Maar wat baat het een mens indien hij alle schatten der aarde won en niet mocht schaken? Ik denk dat de schaakhongerige Carlsen iedere dag op internet speelt, al zien we lang niet alles. Begin april speelde hij tegen Alireza Firouzja (16) een serie van 194 bulletpartijen, schaken met een minuut bedenktijd voor de hele partij. Firouzja won met 103½ – 90½. Het zal zes of zeven uur geduurd hebben en als je bedenkt hoeveel zetten ze deden in die tijd val je om van schrik en ontzag.
Afgelopen week had Carlsen een kans op revanche, want ze kwamen elkaar weer tegen in de finale van het Banter Blitz-toernooi van chess24, een site waarvan Carlsen aandeelhouder is. Banter Blitz is vluggeren terwijl je praat over de partij. Firouzja won met 8½ – 7½ en verdiende 14.000 dollar. Carlsen sprak over duivelse trucjes van zijn tegenstander en over eigen mentale demonen. Anderen zeiden dat hij te veel gepraat had.
Deze zaterdag begint op chess24 het Magnus Carlsen Invitational, een rapidtoernooi met Carlsen en zeven door hem uitgekozen topspelers. Het prijzengeld is 250.000 dollar en het duurt tot 3 mei. Zijn kwelduivel Firouzja is er weer bij. Volgens chess24 zal er daar commentaar worden gegeven in negen talen, ik neem aan ook in het Nederlands.
Als voorbereiding op het toernooi van Carlsen speelde Anish Giri een trainingsmatch tegen Jorden van Foreest met hetzelfde speeltempo: 15 minuten, plus 10 seconden per zet. Giri verloor met 3-1. Slechte generale, goede première, zeggen toneelspelers.
Jorden van Foreest – Anish Giri, vierde matchpartij
1. c4 e5 2. Pf3 e4 3. Pd4 Pc6 4. e3 Pf6 5. Pc3 Lb4 6. Db3 Pxd4 Waarschijnlijk had zwart deze ruil beter achterwege kunnen laten, om wits Lc1 in te tomen. 7. exd4 a5 8. a3 Lxc3 9. dxc3 a4 10. Dc2 h6 11. Le2 d6 12. h3 Lf5 13. Le3 Lg6 14. g4 Wit staat beter, onder meer doordat zwart geen veilige plaats voor zijn koning heeft. 14…De7 15. 0-0-0 b6 16. h4 h5 17. gxh5 Lxh5 18. Tdg1 Lxe2 19. Dxe2 Ph5 20. c5 bxc5 21. dxc5 d5 Zwart stond al slecht, maar dit verliest ook nog een pion. 22. Tg5 g6 23. Txd5 c6 24. Td6 0-0 Van de regen in de drup.
Partij in de viewer:
Magnus Carlsen buigt voor de vingervlugge Iraniër Firouzja
Woensdagavond werd nog eens duidelijk dat Magnus Carlsen in de nabije toekomst ernstig rekening moet houden met een veel jongere rivaal die geen ontzag heeft voor de gevestigde orde. In zestien spannende blitzpartijen met elk drie minuten bedenktijd versloeg de 16-jarige Iraniër Alireza Firouzja de wereldkampioen met 8,5-7,5 dankzij bewonderenswaardige vingervlugheid en bij vlagen voortreffelijk spel.
De match was de droomfinale van het online-toernooi om de Banter Blitz Cup, een eind vorig jaar begonnen knock-outwedstrijd. De 128 deelnemers moesten snel spelen en tegelijkertijd aan het internetpubliek uitleggen wat hun overwegingen waren en welke tegenzetten ze niet hadden zien aankomen. Carlsen had die kunst als geen ander onder de knie. Het was een genoegen hem te volgen, ook in de finale waarin hij voor het eerst een tegenstander trof die niet bang voor hem was.
Vanaf de eerste partij, waarin hij een paar venijnige trucs van Firouzja over het hoofd zag, had Carlsen het moeilijk. Viermaal moest hij een achterstand goedmaken totdat hij, na winst in de elfde en twaalfde partij, voor het eerst de leiding nam. Na een gelukzalige schreeuw zei hij dat het keerpunt in de match was bereikt. Hij juichte te vroeg. Firouzja won drie van de laatste vier partijen.
Het zijn maar vluggertjes, zult u zeggen. Dat mag waar zijn, maar bedenk wel dat Carlsen bedrevenheid in het snelle spel hoog waardeert en zijn overwinningen in rapid- en blitz WK’s evenzeer koestert als de wereldtitel in het klassieke spel. Trouwe fans mopperden dat Carlsen in abominabele vorm stak. Dat was overdreven, want hij faalde niet als concrete kansen zich aandienden. Kwetsbaar was hij als hij onder druk werd gezet in stellingen waarin op het eerste gezicht weinig aan de hand was:
Firouzja – Carlsen (Veertiende matchpartij)
1.e4 e5 2. Pc3 Pf6 3. Lc4 Pc6 4. d3 Pa5 5. Lb3 Pxb3 6. axb3 d5 7. Pf3 dxe4 8. Pxe5 exd3 9. 0-0 Le7 10. Pxd3 0-0 11. Df3 c6 12. h3 Te8 Na een kalme openingsfase meende Carlsen ten onrechte dat hij met zijn loperpaar niets te duchten had. 13. Td1 Le6 14. Le3 Dc7 15. Lf4 Dc8 16. Le5 Pd7 Sterker is 16 … Pd5 17. Pe4 Lf5. 17. Ld4
Partij in de viewer:
Mooie boeken
Dit is een uitgelezen periode om de aandacht te richten op enkele bijzondere boeken die raken aan de schoonheid en diepgang van de schaaksport. We pakken The Anand Files, een doorwrocht werk over drie succesvolle WK-tweekampen die Viswanathan Anand speelde: in 2008 tegen Vladimir Kramnik, in 2010 tegen Veselin Topalov en in 2012 tegen Boris Gelfand. Eerst iets over de schrijver.
Het zal zo’n 36 jaar geleden zijn dat ik een jongetje zag worstelen met een afgebroken stelling. Hij kwam er niet uit en ik hielp hem en was aangenaam verrast hoeveel hij al begreep. Inmiddels is Michiel Abeln 46 jaar en een expert in financiële transacties en het analyseren en transformeren van bedrijven en organisaties, maar zijn liefde voor de schaaksport is altijd gebleven. Hij was een fan van de schaakstijl van Anand, die in zijn toptijd niet alleen razendsnel speelde en desondanks onvoorstelbaar veel begreep zoals uit de analyses bleek maar ook omdat hij altijd voor de meest dynamische voortzettingen koos.
Wat was het geheim achter al die kennis en gecalculeerde risico’s, dat wilde Michiel weten en hij begon aan een boekproject dat zeven jaren zou duren. Hij benaderde alle secondanten en naarmate het project vorderde kreeg hij alsmaar meer medewerking. Dat is op zich al bijzonder want men geeft niet zo snel kijkjes in de keuken. Inmiddels is Peter Heine Nielsen al jarenlang de secondant van Magnus Carlsen maar in die tijd leidde hij het team van Anand. Welke openingen scoren het beste tegen een bepaalde speler, hoe wordt een sterkte/zwakte analyse gemaakt, hoe worden verschillen van inzicht in het eigen kamp aangepakt, welke strategie wordt ingezet en wanneer wordt daarvan afgeweken?
Allemaal kwesties die hoog kunnen oplopen als het team bestaat uit sterke spelers en karakters. En dat was het geval. In het Anand-team zaten naast Nielsen: Rustam Kazimdzjanov (wereldkampioen in 2004) Radek Wojtaszek (drievoudig Pools kampioen en in 2015 won hij van Carlsen en Caruana in het TataSteeltoernooi) en Surya Ganguly (een Indische grootmeester die al op zeer jonge leeftijd met de wereldtop kon meekomen). De bijdragen en overpeinzingen van alle teamleden betreffen zowel de emotionele aspecten in de voorbereiding en tijdens de matches als de schaaktechnische invalshoeken: alle 39 partijen worden diepgaand geanalyseerd.
Toen dit levenswerk klaar was miste Michiel de zegen van Anand zelf. Hij kreeg meer dan hij verwachtte: een lang voorwoord! Enkele passages daaruit: ‘Voor mij is dit boek een reis terug in de tijd. Het ongelooflijke respect voor details herinnerde mij aan zaken die ik vergeten was. Dit boek geeft een uitstekend inzicht in hoe een team werkt, de wisselende emoties, de vreugde en de teleurstellingen, het geeft een compleet beeld. Met de kennis van nu zou ik dingen anders hebben gedaan, het is heel moeilijk om controle te behouden.
Als je geïnteresseerd bent in hoe een WK-match verloopt, zowel van buitenaf bekeken als van binnenuit, dan krijg je dat hier voorgeschoteld. Ik houd van dit boek, het is het beste boek over mijn periode van 2008-2012’.
V. Kramnik – V. Anand, partij 5 (analyses uit het boek)
1.d4 d5 2.c4 c6 3.Pf3 Pf6 4.Pc3 e6 5.e3 Pbd7 6.Ld3 dxc4 7.Lxc4 b5 8.Ld3 a6 9.e4 c5 10.e5 cxd4 11.Pxb5 axb5 12.exf6 gxf6 13.0-0 Db6 14.De2 Lb7 15.Lxb5 Tg8 Dezelfde scherpe opening als in partij 3 waar 15…Ld6 gespeeld werd en die Anand won! 16.Lf4 Ld6 17.Lg3 f5! Een uur voor de partij werd 17…Ke7 verworpen, met prachtige varianten zoals 18.a4 Pe5 19.Pxe5 Lxe5 20.Tfc1 h5 21.Dxh5 Th8 22.De2 Txh2 23.Lxh2 Txh2 24.Kxh2 Th8+ 25.Kg1 Dd6 26.f3 Dh2+ en zwart forceert remise. Het probleem was echter 20.Dd2. 18.Tfc1 f4 19.Lh4 Le7! 20.a4 Lxh4 21.Pxh4 Ke7 Dit ziet er riskant uit maar Anand had voor de partij gezien dat de koning veilig staat na 22.Pf5+ Kf6.
22.Ta3?! Kramnik: “Ik heb het gevoel dat wit beter moet staan”. Misschien 22.Lxd7 Kxd7 23.Dh5 Tg7 en na 22.g3 fxg3 23.hxg3 Tg5 24.Lxd7 Tag8! met gelijke kansen. 22…Tac8! Verandering van spel op Kg1. 23.Txc8 Txc8 24.Ta1 Dc5 25.Dg4 De5 Hier voorzag Anand de combinatie die over tien zetten verschijnt. 26.Pf3 Df6 27.Te1 Tc5 28.b4 Tc3 29.Pxd4??
De beslissende fout onder tijdsdruk. Wit had moeten gaan voor 29.Lxd7 Lxf3 30.gxf3 Kxd7 31.Te4, hij ziet zet 34 niet aankomen: 29…Dxd4 30.Td1 Pf6 31.Txd4 Pxg4 32.Td7+ Kf6 33.Txb7 Tc1+ 34.Lf1 Pe3! 35.fxe3 fxe3 en wit gaf op. The Anand Files, 500 bladzijden, gebonden, uitgeverij Quality Chess, 36 euro. De verdiensten van Michiel Abeln schenkt hij aan een goed doel.
Partij in de viewer:
N.B.: Dit boek is door Koen Leenhouts eerder besproken in de boekenrubriek. Zie hier…
In het algemeen wordt zwendel door daders en slachtoffers verschillend gewaardeerd en dat geldt ook bij het schaken. Het verschil is wel dat de schaker die het slachtoffer is geworden van zwendel zich niet kan beklagen bij de politie, maar hoogstens thuis kan uithuilen. Op iedere schaakclub is wel een speler die bekendstaat vanwege dit soort praktijken, maar kun je het ook leren? Wel volgens David Smerdon. Vandaar zijn boek The Complete Chess Swindler (New In Chess, € 24,95). Hoewel het niet verboden is in een gewonnen stelling te schwindelen, zoals schakers zeggen, ligt het voor de hand dat de verloren stelling er meer voor geschikt is. Smerdon geeft voorbeelden van dit vooral psychologische gebeuren: zwart staat gewonnen, in zijn hoofd is hij reeds bezig aan iemand te vertellen hoe hij won, wit doet nog een stomme zet (pakken die pion!), en opeens wordt hij het slachtoffer van een paardvorkje met dame-verlies. Een leuk boek dat inderdaad aantoont dat deze legitieme vorm van oplichterij de mens niet maar komt aanwaaien, maar wel degelijk logische en psychologische kanten heeft die men kan oefenen en leren. Behalve leuk dus ook wel degelijk een studieboek.
Niet-schakers toonden zich verbaasd over het feit dat het kandidatentoernooi in Jekaterinenburg doorging, maar er viel wel wat voor te zeggen. Nu is het alsnog afgebroken toen de eerste helft klaar was. Het argument, het luchtruim kan dichtgaan, is wat vreemd, want de vliegtuigen met goederen vliegen gewoon door. Dan maar in de achterklep. Aanvankelijk leek Nepomniatchi het al in de eerste helft te beslissen, onder andere door deze partij:
Ian Nepomniatchi – Liren Ding
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.La4 Pf6 5.0-0 Le7 6.d3 b5 7.Lb3 d6 8.a3 0-0 9.Pc3 Pa5 10.La2 Le6 11.b4 Lxa2 12,Txa2 Pc6 13.Lg5 (h3!) Dd7 14.Lxf6 Lxf6 15.Pd5 a5 16.Tb2 axb17.axb Ld8 Tot nu toe hebben beide spelers de zetten van de computer gevolgd, alsof het apparaat ernaast stond. 18.c4 Pd4 19.Pxd4 exd4 20.Dc2 Te8 de eerste zet die de computer afkeurt (c6) 21.g3 bxc 22.Dxc c6 23.Pf4 Lg5 24.Pe2 d5 25.exd cxd 26.Db3 h5 27.b5 h4 28.b6 h3 29.Kh1 Teb8 30. Tfb1 Ld8? het begin van een aantal zetten waarbij de zwarte blunders fataler zijn dan de witte 31.Db5 Dg4?? (31..Dxb5 32. Txb5 Tb7 gaf in ieder geval nog wat spel) 32. Dxd5? (Nu begint ook wit aardappels af te gieten. Gewoon De8+ natuurlijk) Ta5 33.Dc6?? (gruwelijk! Natuurlijk kan 33.Dxa5 niet vanwege 33..Df3+ met mat, maar na 33.f3 Txd5 34.fxg4 is de winst zeker) 33..Tc5?? Is dit een grap, of om te huilen? (Na 33..Txb6 34.Txb6 Dxe2 heeft zwart remisekansen.) 34.De8+ wit is weer bij de les Kh7 35.Pg1 Txb6 36. Dxd8 Txb2 37.Txb2 Tc1 zwart hoopt nog wat met Dd1 maar 38.Dh4+ Dxh4 39.gxh4 Td1 40.f3 en Ding geeft op.Er kan nog wel twintig zetten geworsteld worden, maar op dit niveau laat men het zich liever niet aantonen. Wit op voorsprong dus, maar in de zevende ronde kwam VachierLagrave toch langszij. Wanneer ze verdergaan is onduidelijk.
Partij in de viewer:
Probleem 2781 is een driezet van Barry:
Schwindelen is slim en niet per definitie gemeen
De eerste diagramstelling kwam op het bord in een partij Golubev-Kotov in 1939 in de Sovjet-Unie. Zwart heeft een enorme materiële voorsprong, wat voor wit voldoende aanleiding zou zijn om de partij op te geven. Dat leek ook te gebeuren. Terwijl Kotov over zijn zet zat na te denken, schreef Golubev ‘Geeft op’ op zijn notatieformulier.
Formeel is dat nog geen opgave en het is ook ongebruikelijk om op te geven terwijl je tegenstander zit na te denken. Golubev ging zelfs nog veel verder. Hij vouwde zijn formulier op, stak het in zijn zak met een hopeloze gezichtsuitdrukking. Dus Kotov dacht: laat ik dan maar een zet doen en dan krijg ik een hand.
De arme Kotov kon daarop niets anders doen dan zelf op te geven, want na 2…Kxd8 3.Pxf7 en 4.Pxg5 staat wit een paard voor. Na 2…Ke6 3.Lxg5 is het nog wel een heel gevecht, maar wit wint wel.Een rotstreek van Golubev? Jazeker, de lichaamshouding had er niet bij gemogen. Verder is het wel een geweldige schwindel. Het voorbeeld komt uit het boek ‘The Complete Chess Swindler’ van David Smerdon met als ondertitel ‘How to save points from lost positions’. Schwindelen is geluk hebben, denk aan het woord zwijnen. Maar het is actiever dan dat, je moet een schwindel actief inzetten. Liefst niet met een toneelstukje zoals Golubev dat deed, maar er zijn zeker sportieve manieren om het aan te pakken. De belangrijkste regel is dat je op tijd beseft dat je verloren staat en dat het dus niet erg is als je schwindel mislukt.
Begin er op tijd mee. Smerdon heeft nog vele tips, waarvan ik een leuke vind: geef je tegenstander wat hij wil. Hij laat een voorbeeld zien waarbij een tegenstander in het eindspel niets liever wil dan dames ruilen. Door dat zogenaamd per ongeluk toe te laten, ziet de tegenstander niet dat er een duivelse truc onder zit. Maar ook hier geldt: haal dat soort grappen alleen uit als er geen andere manieren zijn om je partij te redden.
Reddeloos verloren stond Robert Hübner in een partij in zijn WK-kandidatenmatch in 1980 tegen Andras Adorjan. Althans, dat vond hij in de tweede diagramstelling. Hij kon 1.Kh1 spelen, maar met zo’n inactieve koning en een pion minder zou op dat niveau de winst voor zwart eenvoudig zijn. Hier al zag Hübner een pat-truc aankomen. Er volgde:
Hübner-Adorjan
1.Kf3 Tc3+ 2.Kg4 Tg2+ 3.Kh5 Txg5+ 4.Txg5 Allemaal logisch en dus snel gespeeld. Adorjan bleef in zijn modus van snel spelen en deed de meest logische zet. In plaats daarvan had 4…Txh3 winst opgeleverd. 4…Tc5? Na 5.Txc5 6.bxc5 zou hij nu eenvoudig winnen. 5.Kxh4! Txg5 Pat. Remise.
David Smerdon: The Complete Chess Swindler (€ 24,95)
Uitgeverij New in Chess, Alkmaar
www.newinchess.com
Voor beginners A8221
Voor gevorderden B8221
Er zijn veel Russische schakers die in de top van de wereld meedraaien. Ook op het gebied van de eindspelstudie voert Rusland de boventoon. Er werden zelfs wedstrijden georganiseerd van Rusland tegen de “rest van de wereld”, waarbij vaak Rusland overtuigend won. Zo ook in een wedstrijd die in 1989 begon en waarvan het juryverslag pas in 1999 werd geplaatst. De eindspelstudie voor die wedstrijd moest voldoen aan het volgende thema: “In een verleiding redt zwart zich met een tempozet en in de oplossing wint wit met een tempozet.”
De Rus N. Kralin behaalde de eerste prijs in dit toernooi. Zie diagram 1.
Wit heeft een stuk en een pion extra, aan de witte pion op c6 lijkt wit niets te hebben en de zwarte pion op h4 kan wit moeilijk tegenhouden zonder dat dit materiaal kost.Omdat de paarden op f8 en f4 gepakt kunnen worden is de verleiding 1. P8e6? echt verleidelijk. Het vervolg is dan 1. …h3 2. Lg1 Lxe6+ 3. Pxe6. Wit staat niet verkeerd, maar zwart heeft nog 3. …Lh2! Als wit slaat dan is het pat. Te proberen is nog 4. Pg5 Lxg1 5. Pxh3 maar dan 5. …La7!, de thematische tempozet die zwart redt, 6. Kc4 Kc7 7. Kd5 Le3 en wit komt niet verder. De oplossing is: 1. P8g6! h3 2. Lg1 Lxg6 3. Pxg6 Kc7 4. Ph4 h2 (of 4. …Kxc6 5. Pf3 met winst) 5. Lxh2 Lxh2 6. Pf3 Lg3 7. Pd4 Lf2 (op 7. …Le5 komt 8. Kc4 Kd6 9. Pf3 en 10. Kh5) 8. Kc3! (de winnende witte tempozet, niet goed is 8. Kc4? Kd6! en het is remise.) 8. …Kd6 9. Kc4 Lg1 10. Pe2 Lh2 11. Kb5 en wit wint.
Diagram 2 is een grappig eindspel van de Russische componist Kasparjan. Hoe kan wit remise maken?
