De eerste wereldkampioene schaken: Vera Menchik

Schaakhistorie 7 juni 2020 13:14 0

Vera Menchik werd in 1906 geboren in Rusland als dochter van een Tsjechische vader, die een adellijke betrekking had. De familie vluchtte na de Bolsjewistische revolutie van 1917 naar Engeland, waar Vera samen met haar moeder en zuster in de buurt van Hastings bleef wonen. Het bleek dat ze een talent voor schaken had en ze won in 1927 in London het individuele damestoernooi dat samenviel met de Olympiade. Na afloop verklaarde de FIDE dit toernooi als het eerste wereldkampioenschap voor dames en daardoor werd Vera Menchik de eerste wereldkampioene.

Ze verdedigde haar titel zes keer met succes, vier keer in WK toernooien en twee keer in WK matches tegen Sonja Graf. Haar wereldkampioenschap duurde 17 jaar tot aan haar dood in 1944, toen ze in London bij een bombardement omkwam. In 1934 zette Euwe zich in om in Amsterdam een officieuze WK-match tussen Menchik en Graf te organiseren, die Menchik won. Een jaar later was ze oppermachtig in het WK toernooi voor dames in Warschau en won ze met 9 uit 9. De beker werd haar uitgereikt door FIDE voorzitter Alexander Rueb.

Er was een tweede, wel officiële WK-match tussen Menchik en Graf in 1937 in Semmering, die ook door Menchik werd gewonnen. De speelwijze van Vera Menchik komt goed tot uiting in deze aanvalspartij, met een prachtig torenoffer aan het eind, tegen Sonja Graf in die WK-match van Semmering van 1937. Toch was Sonja Graf de enige vrouw, die een beetje tegen Menchik op kon.

Vera Menchik – Sonja Graf (Half Slavisch)

1.c4,e6 2.Pc3,d5 3.d4,Pf6 4.Pf3,Pbd7 5.e3,c6 6.Ld3,Le7 7.O-OO-O 8.e4,dxe4 9.Pxe4,Pxe4 10.Lxe4,Pf6 11.Lc2,c5 12.dxc5,Da5 13.Le3,Lxc5 14.Ld2,Dc7 15.Lc3,Le7 16.De2,b6 17.Pg5!,g6 18.Df3,Lb719.Dh3,h5 20.Tad1,Pg4? 21.Td7!! Zwart geeft op vanwege 21…Dxd7 22. Dh5x, gh5x 23. Lh7 mat. 1-0

Vera Menchik speelde vaak in het toernooi van Hastings, dat tijdens de jaarwisseling plaats vond. Ze kon goed mee in zulke toernooien, waaraan verder meestal alleen mannen meededen. Die waren van verschillende sterkte en tegen de subtoppers had ze zeker wel wat in te brengen. Om een indruk van haar frisse aanvallende spel te geven voeg ik een partij toe tegen Sir George Alan Thomas, die ooit kampioen van Engeland was en waartegen ze wel goed opgewassen bleek. In 18 klassieke partijen wonnen ze beiden 7 keer en werd het 4 keer remise. Deze partij is uit een toernooi in London van 1932, dat door Aljechin werd gewonnen.

Vera Menchik – Sir George Alan Thomas (Konings-Indisch Sämisch)

1.d4,Pf6 2.c4,g6 3.Pc3,Lg7 4.e4,d6 5.f3,O-O 6.Le3,e5 7.Pge2,b6 8.Dd2,Pc6 9.d5,Pe7 10.g4, De koningsaanval wordt ingezet. 10…Pd7 11.Tg1,a5 12.O-O-O,Pc5 13.Pg3,Ld7 14.h4,a4 15.h5,Db8 Hier kan de zwarte dame niet meer meedoen met de verdediging van haar koning.16.Lh6,Qa7 17.Lxg7,Kxg7 18.Pf5+ De beslissende aanval. 18…Pxf5 Veel beter lijkt Lxf5, want het paard kan meedoen met de verdediging en de loper niet. 19.gxf5,a3 20.f6+,Kh8 21.Dh6,axb2+ 22.Kb1,Tg8 23.hxg6,fxg6 24.Dxh7+ Een fraai dameoffer om een variant van het Anastasia’s mat te bewerkstelligen. 1-0

Sommige mannen voelden zich wat ongemakkelijk bij het vooruitzicht van een vrouw te verliezen. De Oostenrijkse schaker Prof. Albert Becker richtte tijdens het zeer sterk bezette toernooi van Karlsbad in 1929 een Vera Menchik club op, waarvan die mannen lid zouden worden die van haar verloren hadden. Hij was zelf daarna de eerste die een partij van haar verloor. Toch kon Vera Menchik de laatste plaats in Karlsbad niet ontlopen. Maar ze was met haar 23 jaar wel de jongste deelneemster. Winnaar werd Nimzowitsj met 15 uit 21, een half punt voor Capablanca en Spielmann.

Aljechin, die toen wereldkampioen was, maar niet meedeed aan dit toptoernooi, was ondanks deze laatste plaats lovend over Vera Menchik. Hij schreef: Ik heb mijn eindoordeel over Vera Menchik herzien. Ze is heel talentvol en met wat meer schaaktraining en toernooi-ervaring, zal ze er zeker in slagen van een verdienstelijke schaakster door te groeien tot een internationale kampioene van groot formaat. En daarbij vermeldt hij dat ze verschillende keren beter stond tegen andere schakers, maar uiteindelijk verloor. Toch was ze ook later tegen de wereldtop van die dagen niet opgewassen. Tegen een andere wereldkampioen, Max Euwe, had Vera Menchik echter wel een positieve score. Ze won tweemaal en verloor één keer, terwijl het ook een keer remise werd.

Op deze afsluitende foto zie je Vera Menchik met het Engelse Olympiade team van 1939 in Buenos Aires. Daar zal ze haar laatste WK toernooi voor dames ongeslagen winnen met 18 uit 19. Sonja Graf werd tweede met 16 uit 19. De Nederlandse kampioene Catharina Roodzant bezette er de gedeelde 7e plaats. Een opmerkelijk feit daarbij is dat de Duitse Graf niet onder de vlag van haar land mocht spelen, omdat ze tegen het Nazi-regiem gekant was. Na het toernooi, toen de tweede wereldoorlog al was uitgebroken, bleef ze in Argentinië. Die moed om zich als schaker tegen het Nazi-regiem te keren kwam niet vaak voor.

Vera Menchik had een bijzonder talent voor het schaken, waardoor ze goed opgewassen was tegen de Engelse schakers uit die tijd. Zelf werd ze getraind door de Hongaarse grootmeester Geza Maroczy, die ook de jonge Euwe onder zijn hoede nam. Maar het niveau van het schaken in Engeland was niet zo hoog dat er iemand was die zich kon meten met de schakers van de toenmalige wereldtop, zoals Aljechin, Capablanca en Botwinnik. Ondanks dat was haar schaakcarrière, vooral door haar overmacht bij de dames, indrukwekkend en ik denk dat ze over het algemeen veel respect kreeg van haar mannelijke collega’s. Maar wat vooral naar voren komt is dat ze een voorbeeldfunctie had voor andere vrouwen om te gaan schaken.

Alleen geregistreerde gebruikers kunnen een reactie achterlaten.