Het schaaktafeltje van Napoleon

Schaakhistorie 29 juni 2020 15:43 Ben Hummel 1

Kon Napoleon schaken? Natuurlijk kon Napoleon schaken! Napoleon kon alles. Boekenkasten zijn volgeschreven over de grote, kleine man. Hij kon zijn jasje niet uit doen of het is wel ergens beschreven. Ook over zijn schaakkunsten is het een en ander op papier gezet. De onvolprezen schaakhistoricus Edward Winter heeft er op zijn webstek een artikel aan gewijd. Uitgeprint zijn het negen pagina’s die vooral gaan over Napoleons bekende drie partijen tegen Bertrand, Mme de Remusat en de Automaat.

Austerlitz

Tijdens een uitstapje naar het slagveld van Austerlitz, onder Brno, vond ik nog iets anders. In een aan de veldslag gewijd museum, even buiten het dorp Prace, stond een tafeltje. Volgens het bijschrijft zou Napoleon op deze tafel geschaakt hebben tegen zijn generaals Berthier, Davoud en Lannes. Voorafgaand aan de door hem gewonnen slag. Ook de keizer van Oostenrijk, Josef II, zou erop hebben geschaakt. Als schaker en historicus begon mijn hart sneller te kloppen. Viel hier meer te halen?!

Zoektocht

Het museumpersoneel wist niet veel over de bron van deze bewering. Als ik een e-mail zou sturen… Een goede week later kreeg ik antwoord. De vorige conservator had in de jaren ’90 iets gelezen in een artikel van ene A. B. Kral. Dat was helaas alles. Whatsapp bracht uitkomst. Uit een groep met veel Tsjechische studenten kwam al snel dat Kral een in 2005 overleden kunsthistoricus was. Iemand anders kwam met een link naar een database met zijn artikelen; drie van de 37 gingen over Napoleon. Helaas werd met geen woord in een van de artikelen gerept over een schaaktafeltje. Doodlopend spoor. Uit de andere groep, een schaakgroep met ook enkele Tsjechische leden, kwam het verlossende antwoord. De zoekterm ‘ sachovy stolek Napoleon’ leidde naar een Tsjechisch blog. Ene František Kopecký had in een boekje over de Slag bij Austerlitz over het schaaktafeltje geschreven. Zou Kopecký nog meer over het tafeltje hebben geschreven in dit boek? De bieb in Praag kon het uit Pilsen laten komen. Eenmaal in mijn bezit bleek dit het einde van de zoektocht. Kopecký had een zeer uitgebreide literatuurlijst in zijn boek opgenomen, maar faalde jammerlijk in het plaatsen van ook maar één verwijzing naar een boek uit de lijst. Waar hij de informatie over het schaaktafeltje had opgediept bleef dan ook duister.

Snippers

Kopecký dateert het schaaktafeltje als 18^e-eeuws. Uit een certificaat van echtheid uit 1812 bleek dat de tafel toen in het bezit was van ene Jan Sigmund, als Jezuiet werkzaam in Turany. Josef II, de Oostenrijkse keizer, heeft erop gespeeld in Turany. Het document noemt 1777. Opmerkelijk is dat het document ook de schaakdata vermeldt van Napoleon en zijn generaals: 26 en 27 november 1805.

Brno ligt linksboven, Turany is roodomrand en Vlaskov (Austerlitz) ligt helemaal rechts in het midden

Volgens Kopecký zou dat kunnen. Napoleon was in de omgeving het terrein aan het verkennen. Waarom dan niet op 26 en 27 november in Turany gelogeerd?! Hij vertrok pas op 30 november uit de omgeving van Brno. De generaals vergezelden hem meesttijds op zijn tochten.

Het zou kunnen…

Het zou dus kunnen. Ja, het zou kunnen. Eigenlijk te mooi om waar te zijn.

Tijd om Edward Winter het woord te geven over de partijen van Napoleon:

Each of the three ‘Napoleon games’ conveniently comes with a nice story, but nice stories are not chess history.

Dat zou je ook van het schaaktafeltje kunnen zeggen: één bron is geen bron.

Maar toch, als je voor zo’n tafeltje staat…