Schaakrubrieken weekend 11 juli 2020
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Dimitri Reinderman | Rini Kuijf | Henk Prins |
Wapenwedloop
Een paar deelnemers aan het Chessable Masters toernooi bespraken wat ze prettiger vonden, het oude schaak aan het bord of het nieuwe online schaak van de coronatijd. Vroeger gingen ze vaak naar een mooie stad, ze troffen er oude vrienden en maakten er nieuwe. Online schaken had volgens sommigen ook voordelen, maar wat die waren ben ik vergeten en zelf kan ik ze niet bedenken.
Alexander Grisjtsjoek had een tussenoplossing. Hij wilde het liefst naar een hotel in een andere stad en daar online spelen. Vertrouw op Grisjtsjoek voor een originele invalshoek. Het was misschien niet zijn bedoeling, maar zijn idee kan een bijdrage leveren aan de strijd tegen online bedrog. Er is een wapenwedloop. De schaakwebsites hebben steeds betere software die aangeeft of partijen te veel op computerpartijen lijken en daardoor kunnen ze bedriegers een toegangsverbod geven. Aan de andere kant schijnt er schaaksoftware te bestaan die speciaal is ontwikkeld om ijzersterke partijen te spelen die er toch menselijk uitzien.
Als de hotelier van Grisjtsjoek een gediplomeerde wedstrijdleider is van onbesproken gedrag en in de hotelkamer toezicht houdt op de partij van zijn gast, die dan natuurlijk een schone computer heeft gekregen, zoals een crimineel in zijn cel, dan zou er in de strijd tegen het bedrog iets gewonnen zijn, in ieder geval tot de volgende ronde in de wapenwedloop.
FIDE-president Arkadi Dvorkovitsj zei dat de topspelers nooit bedrog zullen plegen, omdat ze te veel te verliezen hebben. En wat de anderen betreft vond hij dat kinderen al vroeg moeten leren dat misdaad niet loont.Te veel te verliezen en misdaad loont niet. Het is een magere ethiek die me deed denken aan de opmerking van de Amerikaanse journalist H.L. Mencken: „Het geweten is de innerlijke stem die zegt dat iemand je in de gaten houdt.” Maar goed, ik ben er inderdaad van overtuigd dat onze topspelers eerlijk zijn, net als de grote meerderheid van de anderen.
Vorige week schreef ik over de finale van Chessable Masters tussen Magnus Carlsen en Anish Giri, zonder te weten hoe dat zou aflopen. Carlsen won, maar het had anders kunnen gaan, zoals te zien is aan de partij hieronder.
Anish Giri – Magnus Carlsen, Chessable Masters finale 2020
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 d5 4. Pc3 c6 5. Lg5 Pbd7 6. e3 Da5 7. Pd2 dxc4 8. Lxf6 Pxf6 9. Pxc4 Dc7 10. Tc1 Le7 11. g3 0-0 12. Lg2 Td8 13. 0-0 Ld7 14. e4 b5 15. Pe3 Db6 16. e5 Pd5 17. Pe4 Le8 18. a3 a5 19. Dd3 Ta7 20. Pc5 a4 21. Le4 h6 22. Tfd1 Db8 23. De2 Wit heeft de openingsstrijd gewonnen. Hij kan aanvallen op de koningsvleugel en zwart heeft nauwelijks tegenspel. 23…b4 24. Pg4 bxa3 25. bxa3 Lxc5 26. Txc5 Tb7 27. Lc2 Dreigt 28. De4. Zwarts stelling is kritiek. 27…Pe7 28. Pf6+ Kf8 Pijnlijke noodzaak, want na 28…gxf6 29. exf6 Pg6 30. De3 Dd6 31. h4 heeft wit een winnende aanval. 29. Dg4 Tb5 30. Ph5 g6 31. Df4 Pf5 32. Txb5 Dxb5 33. Lxf5 g5 34. Df3 exf5
Partij finale in de viewer:
Als Ennio Morricone niet componeerde, zat hij achter het schaakbord
In de aan Ennio Morricone gewijde herdenkingen werd niet altijd vermeld dat hij een groot schaakliefhebber was. Hij kreeg les van Italiaanse meesters en hij kende vele grote spelers persoonlijk. Hij zei eens dat hij graag het leven van een grootmeester van wereldklasse zou hebben geleid als hij niet componist was geworden. Er zijn meer liefhebbers met die alternatieve carrièrewens.
De topspelers gunden Morricone graag het genoegen van een vriendschappelijke partij. Een remise tegen Boris Spassky tijdens een ontmoeting in Turijn beschouwde de componist als een hoogtepunt, al gaf hij toe dat zijn tegenstander misschien niet op volle kracht had gespeeld. Tot zijn spijt was het niet gelukt het volgens hem adembenemende gevecht te reconstrueren voor het nageslacht.
Wederzijdse bewondering koesterden Judit Polgar en Morricone. Polgar zei eens dat ze voor het begin van een toernooipartij in de juiste vechtstemming kwam door naar de muziek van Morricone te luisteren. In 2004 speelde ze tijdens een bezoek aan Rome twee partijen tegen haar inspirator. Anders dan Spassky had ze geen mededogen.
Polgar – Morricone (Rome 2004)
1.e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 a6 4. La4 Pf6 5. 0-0 Lc5 6. c3 0-0 7. d4 exd4 8. cxd4 Lb6 9. d5 Pa7? Hierna is zwart niet meer te redden. Na 9 … Pe7 is wits volgende zet verhinderd. 10. e5 Pg4 11. h3 Pxf2 12. Txf2 Lxf2+ 13. Kxf2 Te8 14. Dd3 b5 15. Lc2 g6 16. Lg5 Te7 17. Pc3 Df8 18. Pe4 f5 19. Pf6+ Kg7 20. Dc3 Kh8 21. Dd4 Tf7 22. Tc1 Lb7
De door Magnus Carlsen gewonnen finale van het derde toernooi van de Online Chess Tour viel tegen. Tegenstander Anish Giri speelde lang niet slecht, maar miste te veel kansen voor open doel om op de eindzege te mogen hopen. Carlsen schitterde alleen in de volgende partij:
Carlsen – Giri
1.d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 d5 4. Pc3 c5 5. cxd5 Pxd5 6. e4 Pxc3 7. bxc3 cxd4 8. cxd4 Lb4+ 9. Ld2 Lxd2+ 10. Dxd2 0-0 11. Lc4 Pd7 12. 0-0 b6 13. Tad1 Lb7 14. Tfe1 Tc8 15. Lb3 Te8 16. Te3 Pf6 17. d5 exd5 18. e5 Pe4 19. De1 Excellente voorbereiding van Carlsen, die nog geen bedenktijd had gebruikt. 19 … Dc7 20. Pd4 a6 21. h4 Tcd8 Zwart ontneemt zich zelf de mogelijkheid 22. f3 Pc3. De computerprogramma’s adviseren 21 … h6 of 21 … b5. 22. f3 Pc5 23. h5 Pe6 24. Pf5 d4 25. Ted3 Pc5 De beste en wellicht laatste kans op verdediging is 25 … Ld5. 26. Txd4 Txd4 27. Txd4 Pxb3 28. Dg3 g6 29. axb3 Td8
Partijen in de viewer:
Gids voor matbeelden
Er zijn vele manieren om een partij te winnen maar de meest bevredigende is toch wel het mat zetten van de koning. “Schaakmat”, wordt er theatraal in films uitgeroepen, meestal gevolgd door het letterlijk omgooien van de koning. Dat is feitelijk een mooie verwijzing naar de term Sjahmata. Sjah was een eretitel in het Oud-Perzische rijk voor de koning der koningen, want je was al gewoon koning als je over een domein regeerde. En ‘mata’ staat voor dood, dus sjahmata betekent: de koning is dood. Er zijn over de hele wereld vele schaakverenigingen die Sjah Mata heten.
Vanaf het moment dat het schaakspel veranderde van een veroveringsspel (zoals bij dammen) tot een strategisch gevecht (dat was rond het jaar 500 volgens de historici) werd er ongenadig op de koning gejaagd. Die romantische spelvoering ging door in de Middeleeuwen en verandert pas rond 1750 bij de eerste grondleggers van positionele, structurele inzichten zoals François Philidor, 1726-1795. Hij liet zien hoe pionnenstructuren de hele partij bepalen en dat legt meer gewicht in de schaal dan als een dolle achter de koning aan gaan.
Tegenwoordig wordt er over het hele bord om ieder veld gevochten en is de aanval op de koning slechts een belangrijk onderdeel van het totale strijdplan. Maar nog steeds is het daadwerkelijk mat zetten een plezier om mee te maken en het verheft de schaaksport ook boven andere denkspelen want vanwege dat mat wint de geest het van de materie: je kunt met een bord vol stukken achter toch winnen.
In zijn boek Een moderne gids voor matbeelden behandelt Vladimir Barsky 1000 voorbeelden. Hij doet dat instructief door te beginnen bij de basis, het uitgeklede model, en dan hangt hij er alsmaar meer stukken omheen tot hij bij het eerste praktijkgeval terecht komt. Er zijn tien hoofdstukken die tot mat leiden met als thema: toren, dame, zwakke stukken en pionnen, twee torens, toren en paard, dame en loper, dame en paard, dame en toren, drie stukken. De opzet is: een inleiding met uitleg van het thema, enkele praktijkgevallen en dan vele opgaven. Achterin staan alle oplossingen. We pakken er een paar uit.
Beide spelers zijn goede grootmeesters. Dat is ook de reden dat zwart gelijk opgaf na 30.Td6!! want hij zag dat de dame niet genomen kan worden en na 30…Tc8 31.Ta6 Pc4 32.Dxc4 het paard verloren gaat. Vervolgens krijgt de lezer een zestigtal opgaven die allemaal uit de praktijk komen en te maken hebben met dat typische matbeeld op de onderste rij.
Ander thema.
In deze merkwaardige materiaal-verhouding vindt de veteraan de enige winstweg en dat is niet 58.h6 Kh7! 59.Pxd3 Pxd3 60.Te7+ dat leidt tot remise maar
58.Kg6!! dxe2 59.h6 Lb3 60.h7+ Kh8 61.Kh6 en zwart gaf op want mat met het paard is niet te voorkomen. Vervolgens krijgt de leergierige lezer een negentigtal opgaven waarbij de koning op alle plekken op het bord ten onder gaat aan bewegingsvrijheid.
K. van der Weide – L. van Wely, NK 2001
We zien de contouren van zijn geliefde Najdorf en dit keer maakt de latere kampioen het mooi af:
36…Pxa3++ 37.Ka2 Taa8 38.Pxe4 Pc2+ 39.Kb3 Pa1 mat.
Dit leerzame boek heeft als ondertitel verbeter uw blik op typische matbeelden, wordt uitgegeven door New in Chess, telt 250 bladzijden en kost 25 euro.
Partijen in de viewer:
Het bestuur van de schaakbond lijkt wel dagelijks te vergaderen want de enquêtes en de voorstellen zijn niet van de lucht en dat kan ook niet anders : Twee personen zitten soms uren tegenover elkaar met alleen een schaakbord er tussen, ook nog zwetend van inspanning om de goede zet te vinden: een prachtige kans voor welk virus dan ook. Voor een partijtje tegen de buurman of buurvrouw de volgende tip : ga aan de kleine kant van de tafel zitten met ieder een bord en speel zoals tegen een blinde: de zetten zeggen. Dit voor mensen die nog steeds panisch worden als je binnen hun anderhalve meter komt.
Dat ook de uitgevers van schaakboeken met allerlei problemen te maken krijgen, zoals logistieke, is bekend. Desondanks kwamen er 2 binnen van Thinkers Publishing,zoals altijd prachtig uitgevoerd en met een kunstwerk als voorplaat. Allereerst van Jankovic The Grandmaster Mindset (€ 22.95) De auteur probeert de jonge schaker die hogerop wil komen (natuurlijk mogen ook pensionados het boek lezen) klaar te stomen via het behandelen van talrijke thema‘s uit de partij zoals de aanval op de koning, het eigenlijke doel van iedere partij, daarbij leerzame details zoals: mat achter de paaltjes, de macht van de torens, onder-promotie tot een paard en vele andere tactische motieven. Maar ook algemene lessen: eerst rustig een stelling analyseren om te zien wie beter staat en bovenal: leer van je verlies en analyseer die partijen. Doen de meeste clubschakers liever niet….Een voortreffelijk en interessant leerboek. Dat geldt zeker ook voor boek nummer 2: Ipatov Unconventional approaches to modern chess .Het is deel 2, in deel 1 kwam zwart aan de beurt,nu Rare Ideas for white. De bovengenoemde zaken komen natuurlijk ook bij hem langs maar het gaat meer om de praktijk Men hoeft in een stelling niet zozeer de beste zet te vinden als wel de zet die de tegenstander voor praktische problemen stelt. Met vele voorbeelden wordt dit uitgewerkt met het advies voor ieder voorbeeld ruim de tijd te nemen.Dat gold ook al in het eerste boek van deze rubriek. Voor de student die zich wil verbeteren. (€ 30.95)
Zo‘n 70 jaar geleden vond in Moskou een match plaats om de wereldtitel tussen twee van de beste schakers aller tijden: Botwinnik en Bronstein. Er zijn nog steeds geruchten dat Bronstein niet mocht winnen van kameraad Stalin maar hij won in ieder geval deze partij:
Botwinnik- Bronstein, 11e matchpartij Moskou 1951:
1.d4 e6 2.Pf3 Pf6 3.c4 b6 de dame-indische verdediging, gericht op veld e4 4.g3 Lb7 5.Lg2 Le7 (5.d5 kan ook) 6.0-0 0-0 7.b3 d5 Bronstein gaat er voor 8.cxd exd 9.Lb2 Pbd7 10.Pc3 Te8 11.Pe5 Lf8 12.Tac1! (ook Botwinnik gaat het gevecht aan i.p.v. het rustige 12.Pd3) 12..Pxe5 Bronstein aarzelt niet. 13.dxe Txe5 14.Pb5 Te7 15.Lxf6 gxf ziet er dreigend uit voor zwart 16.e4 dxe 17.Dg4+ Lg7 18.Tfd1 Df8! een sterke verdedigingszet. 19.Pd4 Lc8 20.Dh4 f5 zwart staat goed 21.Pc6 Te8 22.Lh3 Lh6 23.Tc2 e3! de tegenaanval begint 24.fxe Lxe3+ 25.Kh1 Le6 26.Lg2 a5 27.Lf3 (beiden hebben goed doorgerekend: 27.Pe7+ Txe7 28.Lxa8 Dxa8+ 29.Tg2 Ld5 30.Txd5 Dxd5 31.Dxe7 Dd1+ 32.Tg1 Dxg1 mat) 27..Kh8 28.Pd4 Tad8 29.Txc7 Ld5 30.Te1 Dd6 31.Tc2 Te4! de rest is duidelijk 32.Lxe4 Lxe4+ 33.Dxe4 fxe 34.Pf5 Db4 35.Txe3 Td1+ 36. Kg2 Td2+ Txd2+ 37.Txd2 Dxd2+ 38.Kh3 Df2 39.Kg4 f6 0-1. (40.Txe4 h5+) Door een zeer verdachte nederlaag van Bronstein in de 23e partij ( al wordt het door deskundigen ontkend) eindigde de match in 12-12 waarmee Botwinnik wereldkampioen bleef.
Partij in de viewer:
Giri is goed maar Carlsen is nog beter
Vorige week kon u lezen dat Anish Giri door veel te oefenen een stuk beter is geworden in (online) rapid en snelschaken. In de zeer sterk bezette Chessable Masters versloeg hij de ene na de andere topgrootmeester, totdat hij in de finale wereldkampioen Magnus Carlsen tegenkwam, die nog iets te sterk bleek. “Blijkbaar heeft die nog meer geoefend.” denkt u dan misschien. Nou, dat klopt: alleen dit jaar al heeft de Noor duizenden partijen online gespeeld (waaronder heel veel 1minuutpartijen). Veel van die partijen zijn gestreamd (op internet live uitgezonden). Op Youtube kunt u als u zoekt op banter blitz carlsen opnamen van die filmpjes zien.
De actiefste wereldkampioen schaken ooit dus, maar toch was de finale (die over twee gewonnen sets ging) tegen Giri geen gemakkelijke overwinning. De eerste set won Carlsen pas in de verlenging en in de tweede set kwam hij zowel in de tweede, derde als vierde partij verloren te staan. “Giri speelde in die partijen gewoon beter dan ik”, verklaarde hij, maar omdat onze landgenoot de kansen niet pakte werden de partijen toch remise. En dat betekende dat Carlsen, die de eerste partij gewonnen had, de set, de match en het toernooi won. Die eerste partij was een meesterwerk, een modelpartij voor wit in het Semi-Tarrasch. Of zoals commentator Peter Svidler het zei: “Zelfs met klassieke bedenktijd mag je op zo’n partij trots zijn.”
Carlsen – Giri
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pf3 d5 4.Pc3 c5 5.cxd5 Pxd5 6.e4 Pxc3 7.bxc3 cxd4 8.cxd4 Lb4+ 9.Ld2 Lxd2+ 10.Dxd2 0–0 11.Lc4 Pd7 12.0–0 b6 13.Tad1 Lb7 14.Tfe1 Tc8 15.Lb3 Te8 16.Te3 Pf6 In deze stelling liggen de witte kansen in het centrum en op de koningsvleugel (en dus meer in het middenspel), die van zwart op de damevleugel (en dus meer in een eindspel). Het volgende pionoffer is een bekend idee, maar was in deze stelling nog niet gespeeld. 17.d5!? exd5 18.e5 Pe4 19.De1 Dc7 20.Pd4
Voor de pion heeft wit een sterk paard op d4 gekregen dat eventueel naar f5 of zelfs d6 kan springen. Zwart heeft een passieve loper en zijn actiefste stuk, het paard op e4, kan elk moment verjaagd worden. 20…a6 21.h4 Tcd8?! Beter was 21…b5 om met Pc3, b4 en a5 tegenspel te krijgen.
22.f3! Pc5 23.h5 Pe6 24.Pf5 Het paard dreigt naar d6 te gaan, maar ook een plan met Dh4, h6 en Df6 kan vervelend zijn voor zwart. 24…d4 25.Ted3 Pc5? Zwart speelt een verdediger weg van zijn koning. 25…Ld5 26.Pd6 Lxb3 27.Pxe8 Txe8 28.axb3 was de laatste kans: zwart heeft dan nog een beetje compensatie voor de kwaliteit. 26.Txd4 Txd4 27.Txd4 Pxb3 28.Dg3 g6 29.axb3 Td8?
Dit verliest geforceerd, maar er was al geen goede verdediging meer. 30.e6! Dc1+ 30…Dxg3 31.Txd8 is een soort mat achter de paaltjes. 31.Kh2 Txd4 32.e7! Dc8 De pion kan niet goed gestopt worden: 32…Lc6 33.Db8+ Le8 34.Dxe8 is weer mat. 33.De5 Th4+ 34.Kg3 Zwart gaf op vanwege de dubbele dreiging e8D+ en Dg7 mat.
Partij in de viewer:
Voor beginners A8292
Voor gevorderden B8292
Correctie
Zo was dit probleem niet op te lossen. We plaatsen het diagram weer opnieuw en zullen volgende week de oplossing bespreken. Ter voorbereiding op de uitleg van deze mooiste tweezet van de jaren 2013-2015 laten we een tweezet zien waar een belangrijk thema van tweezet 965 ook in aanwezig is.
Lacny thema
De laatste tientallen jaren wordt er in de schaakproblematiek veel gecomponeerd met allerlei cyclische thema’s. In zulke problemen herhalen matzetten zich in diverse fasen van het probleem. Het diagram van Ludovit Lacny is een tweezet met een cyclisch thema, zie diagram. Het probleem heeft een verleiding. Een verleiding is een fase van de tweezet. Een verleiding is een bijna goede sleutelzet, maar faalt in het algemeen op één zwarte tegenzet. De verleiding in het probleem van Lacny, die tevens de uitvinder is van het cyclische thema, is 1. Dc7? Wit dreigt met 2. Pb5 mat te zetten. Deze dreiging wordt zet A genoemd, en die keert straks terug in de oplossing. Zwart kan tegen de dreiging 1. … Ke5 spelen, maar dan volgt 2. Lb2 mat. Deze matzet wordt B genoemd. Ook 1. … Pa4 pareert de dreiging. Wit zet dan met 2. Txe4 mat. Deze zet heet C. De derde zet van zwart tegen de dreiging is 1. … Kc3. Wit zet dan met 2. Txd3 mat, zet D. De verleiding wordt weerlegt door (helaas) twee zwarte zetten, namelijk 1. … d2! en 1. … Pb3! Jammer dat de verleiding faalt op twee zetten en dit zal meegespeeld hebben bij de jury, omdat dit probleem niet werd onderscheiden.
De sleutelzet van de tweezet is 1. Kf2! Wit dreigt nu met 2. Lb2 mat, deze zet keert terug van de vorige fase en heette zet B. Ook hier pareert 1. … Ke5 de dreiging, in de verleiding kwam er toen zet B, maar nu zet C, 2. Txe4 mat. Op 1. … Pa4 kwam in de verleiding zet C, en nu 2. Txd3 mat, zet D. De derde verdediging van zwart is 1. … Kc3 waarop in de verleiding 2. Txd3, zet D, kwam. Nu volgt op 1. … Kc3 2. Pb5 mat, en dat is juist de dreiging van de verleiding, of wel zet A. De cirkel is nu rond. In de verleiding zien we ABCD, waarbij A de dreiging is en B,C en D volgen op dezelfde zwarte zetten als in de oplossing, die de cyclus BCDA heeft op dezelfde zetten, inclusief dreiging. In de op te lossen tweezet van Peter Gvodjak speelt de dreiging geen rol in de cyclus, maar gaat het om alleen de matzetten na zwarte paraden. Dit zal volgende week worden verduidelijkt.
In de rubriek van Hans Böhm: ‘Vanaf het moment dat het schaakspel veranderde van een veroveringsspel (zoals bij dammen) tot een strategisch gevecht (dat was rond het jaar 500 volgens de historici) werd er ongenadig op de koning gejaagd.’ Ik ben geïnteresseerd welke bron hiervoor is. Ik ken theorieën dat het schaakspel uit racespellen is voortgekomen (bij Indiase herkomst) of uit spelen die iets met divinatie te maken hebben (’toekomstvoorspelling’, vergelijk tarot), als je bij de minderheid hoort die de oorsprong van het schaken in China zoeken. Maar dat er een veroveringsspel aan vooraf is gegaan, is nieuw voor mij.
De bron is Leo Diepstraten en andere historici, die behoorden tot een internationale groep van 14 schaakhistorici die voor het eerst bijeen kwamen in 1991 in Königstein (Duitsland). Zij kwamen vervolgens om de paar jaar bij elkaar om de verschillende inzichten over ontstaan en ontwikkeling van het schaakspel te bespreken. Dit staat overigens uitgebreider vermeld in de serie Wij presenteren…, die gaat over de geschiedenis van het schaakspel en de geschiedenis van ieder stuk. Het staat, zoals bij wel meer zaken, een ieder vrij om daar geheel anders over te denken of daar iets geheel anders over te vinden. Ik houd me maar vast aan de bronnen die ik respecteer en die hun kennis al zo vaak hebben geëtaleerd.
Hartelijk dank, Hans. Het was overigens niet mijn bedoeling je verhaal in twijfel te trekken; ik ben gewoon geïnteresseerd. Heb je nog een iets preciezere bron, zodat ik het zelf na kan lezen?
Mijn bron is een niet gepubliceerd manuscript van Leo Diepstraten, dat als vertrekpunt diende voor de serie. Dat manuscript was dus de resultante van al die samenkomsten van schaakhistorici (de eerste keer in 1991 en de laatste keer in 2005). Men gaat zelfs zover terug als 4000 voor het begin van onze jaartelling maar dan moet je wel de definitie van schaken heel, heel ruim nemen (een bord en een aantal stukken met verschillende krachten en choreografieën). Ik heb met Leo ook wel eens een boekje gemaakt over schaakcafé’s door de eeuwen en landen heen, ik weet hoe consciëntieus hij te werk gaat, vandaar. Hij heeft nog een manuscript op zolder liggen over belangrijke vrouwen in de schaakgeschiedenis.