Avonturen in Jekaterinenburg

Links toernooidirecteur van het Tata Steel Chess Tournament, Jeroen van den Berg (foto Lennart Ootes)

Bij het doorzoeken van clubbladen, beter gezegd het bekijken van clubwebsites, kwamen we een bijzonder aardig artikel tegen van niemand minder dan Jeroen van den Berg uit Amsterdam.

Jeroen is onder meer de toernooidirecteur van het Tata Steel Chess Tournament maar dat is één van de vele toernooien waar hij ooit bij betrokken is of is geweest. Dat een directeur de nodige dingen meemaakt, is een eufemisme, maar meestal blijven die binnenskamers. Daarom is het natuurlijk extra leuk als er een tipje van de sluier wordt opgelicht bij het gebeuren in een groot toernooi. Van den Berg was één van de officials bij het laatste Kandidatentoernooi in Jekaterinenburg (Rusland) dat toevallig na één cyclus heel onverwacht werd afgebroken door de uitbraak van het corona-virus.

Wat er op dat moment allemaal gebeurde, leest u in het hier volgende verslag dat Jeroen schreef voor het clubblad (Patten geheten) van zijn vereniging SV Amsterdam West. Dat blad wordt al tijden in elkaar gesleuteld door de onvolprezen Dirk Goes. Hoewel het al even geleden is, leek het de redactie aardig om dit verhaal, met instemming van Jeroen, aan de bezoekers van Schaaksite te presenteren.

Donderdag 26 maart begon voor mij als een dag als alle andere tijdens het kandidatentoernooi in Jekaterinenburg. Rond 9.00 uur op stond ik op, ging naar de ontbijtzaal en was ondertussen benieuwd wat de tweede toernooihelft ons zou brengen. Ik ging vóór mijn dagelijkse bezoek aan de dokter (zowel organisatoren als alle spelers en hun secondanten werden verplicht tweemaal per dag gecheckt op symptomen van Covid-19) nog even naar het fitnesscentrum in het hotel om wat aan mijn conditie te werken.

Zittend in de toernooizaal, Jeroen van den Berg (foto Lennart Ootes)

Nog maar net terug op de hotelkamer kreeg ik rond 11.40 uur een WhatsApp-bericht uit Israël van Emil Sutovsky (algemeen directeur FIDE), die mij vertelde dat het toernooi voorbij was: het Russische luchtruim zou die dag om 24.00 uur worden gesloten, nu Covid-19 ook Rusland meer in de greep kreeg. Nog geen vijf minuten later kreeg ik een nieuw bericht van een van de lokale organisatoren, dat ik om 12.00 uur in de speelzaal werd verwacht voor een spoedbijeenkomst.

Het toernooi was dus echt voorbij. Twaalf dagen eerder was ik, samen met toernooifotograaf Lennart Ootes, vertrokken uit Amsterdam om via Moskou naar Jekaterinenburg af te reizen. Dat was op zichzelf al een avontuur, want zowel Lennart als ik sloten niet uit dat we bij de overstap in Moskou problemen zouden kunnen krijgen met het virus. Weliswaar was de coronasituatie toen nog niet zo erg als dat het een of twee weken later zou worden (en zeker niet in Rusland!), maar verschillende indianenverhalen deden al de ronde: als je lichaamstemperatuur hoger was dan 37 graden, zou je twee weken in quarantaine moeten. En er werd op de luchthaven van Moskou streng gemeten, zei men. Ook zouden mensen met een Spaans, Duits of Italiaans paspoort sowieso niet worden toegelaten. De problemen waren echter van geheel andere aard: een plotselinge sneeuwstorm in Moskou zorgde ervoor dat we met twee uur vertraging in Moskou landden, waardoor we onze aansluitende vlucht naar Jekaterinenburg misten.

We kregen allebei wat vouchers voor eten en drinken en de nodige excuses, maar nergens op de luchthaven van Moskou was ook maar iets waarneembaar dat op angst voor het coronavirus zou kunnen duiden. Op 15 maart arriveerden wij, na een lange nacht zonder slaap, in de vroege middag in het Hyatt-hotel, dat tevens als speellocatie diende. Twee dagen later werd de eerste ronde gespeeld. Terug naar 26 maart. Omdat ik inmiddels wist dat het toernooi zou worden stopgezet, had ik in allerijl mijn koffer alvast ingepakt, zonder enig nadenken, dus eerder volgepropt dan ingepakt. Toen ik om 12.00 uur de speelzaal bereikte, zag ik Caruana, zijn secondant Kasimdzhanov, Wang Hao, Grischuk, Nepo en MVL al wat onrustig wachten. Wat bleek: de speelzaal was gesloten en het duurde zeker een kwartier voordat deze werd geopend. De onrust bij het wachten nam hierdoor verder toe. Eenmaal in de speelzaal namen vertegenwoordigers van de FIDE en de lokale organisatoren het initiatief in de gesprekken: door de spoedige sluiting van het luchtruim was het zaak dat iedereen op tijd weg kon. Voor de drie Russen was het relatief eenvoudig om thuis te komen, terwijl de twee Chinezen het ook zouden gaan redden (Wang Hao moest overigens naar Japan). Bleven over Giri, MVL en Caruana. Gevraagd werd of er eventueel behoefte was aan een charter naar Amsterdam. MVL en Caruana antwoordden meteen met “ja”, terwijl dit voor mijzelf, Lennart en Zhaoqin Peng (zij deed samen met Hou Yifan het Chinese live-commentaar) sowieso natuurlijk geweldig was.

Op de foto met o.a. Zhaoqin Peng en Hou Yifan (foto Lennart Ootes)

En niet voor Giri en zijn secondant L’Ami dan, zult u zich misschien afvragen? Anish is doorgaans sneller dan het licht en hij wilde niets aan het toeval overlaten. Hij had op zijn telefoon al twee reguliere vluchten naar Amsterdam geboekt en verliet om 13.00 uur het hotel. Hij en Erwin zouden diezelfde avond veilig in Amsterdam landen. De anderen moesten vervolgens beneden in de lobby van het hotel wachten op verdere informatie over de charter. Caruana oogde wat onrustig, terwijl Grischuk in de bar het grootste glas bier bestelde dat zij hadden. “Dat lijkt me nu wel een goed moment” zei hij tevreden nadat hij zijn bestelling had gekregen. Lennart en ik bestelden een glas prosecco, alvast toostend op een goede afloop. Peng leek zich in eerste instantie nog nauwelijks te realiseren wat er allemaal gaande was, maar ook zij werd snel rustiger. De lokale organisatoren vroegen naar de paspoorten van ons vijven, die info zouden ze alvast doorgeven voor de chartervlucht. We kregen te horen dat we om 20.00 uur weer beneden moesten zijn voor vertrek naar het vliegveld in Jekaterinenburg. Ik trok mij terug op mijn hotelkamer en kon zodoende mijn koffer opnieuw inpakken, maar nu wat gestructureerder en met meer rust. In Nederland was het nieuws over het stopzetten van het kandidatentoernooi kennelijk ook aangekomen, want ik werd voortdurend gebeld door journalisten. Het enige nog in gang zijnde internationale sporttoernooi was abrupt afgebroken. Hoewel ik mij relatief rustig voelde, spookte het ook door mijn hoofd hoe het zou zijn als ik Rusland niet zou kunnen verlaten. Liever in Jekaterinenburg blijven dan in Moskou, bedacht ik. Enkele maanden Moskou trok mij minder …. Toch wilde ik mij niet te veel met dergelijke gedachten bezighouden, want juist op die momenten merkte ik dat mijn spanningsniveau van binnen hoger werd, en daar had ik geen zin in. Om 19:00 uur ging ik eens beneden kijken hoe de vlag erbij hing.

Mijn verklaring dat ik negatief was getest op corona.

De lokale organisatoren waren er ook, maar hulden zich in stilzwijgen. Wel kregen we allemaal wat souvenirs, die eigenlijk pas na het toernooi zouden worden uitgedeeld. Informatie kregen we echter niet, totdat ineens iemand ons kwam vertellen dat het met de charter wel zou gaan lukken, maar ook werd hieraan toegevoegd dat we pas om 23.30 uur weg konden (uit het hotel). Opnieuw onrust in onze groep. Zou dit allemaal wel gaan lukken? Had ik een goede afweging gemaakt door dezelfde vlucht als Caruana en MVL te kiezen? (zij moesten immers door de FIDE veilig worden thuisgebracht, dat leek me een noodzakelijke opgave voor de wereldschaakbond; daarom had ik voor dezelfde vlucht als die van hen gekozen). Ik hield moed en besloot rond 21.00 uur, zoals dagelijks, wat te gaan eten in het restaurant. Daar was het druk. Niet alleen mijn beoogde reisgenoten waren er, ook de organisatoren namen plaats en lieten de wijn 31 rijkelijk vloeien. Ook kregen wij allemaal een (in het Russisch geschreven) verklaring dat we negatief waren getest op corona. Mijn verklaring dat ik negatief was getest op corona. Als supervisor van het toernooi had ik op dat moment ook één op één contact met Arkady Dvorkovich, de voorzitter van de FIDE. Hij wilde weten hoe de stemming was en bood ons vanuit Moskou nog meer eten en drinken aan. Ook verzekerde hij mij dat alles goed zou komen, maar Lennart en ik waren desalniettemin bezorgd omdat expliciet in de berichtgeving was vermeld dat het luchtruim om 24.00 uur zou sluiten en wij zouden pas daarna gaan opstijgen. Mij werd echter verzekerd dat dit niet voor privévliegtuigen gold, en juist op dat moment kwam het hoofd van de lokale organisatie breeduit lachend naar ons toe: het vliegtuig stond nog in Boekarest maar zou zo naar Jekaterinenburg komen. We moesten nu om 03.30 uur in de lobby verzamelen, en we gingen niet naar Amsterdam maar naar Rotterdam. Ik werd aangewezen als delegatieleider en moest de contacten met een gereedstaand busje in Rotterdam onderhouden, want deze zou ons na aankomst naar Amsterdam brengen. Caruana was nu duidelijk boos en plaatste onmiddellijk een venijnige tweet. De vele veranderingen in de vertrektijden hadden hem zichtbaar van slag gebracht. De rest niet, wij geloofden allemaal wel dat het nu goed zou gaan komen, een bevestiging die ik overigens ook van Dvorkovich kreeg. De meesten besloten daarop te gaan slapen, maar Lennart en ik gingen met de lokale organisatoren naar de Karaokebar in het hotel om daar te vieren dat alles toch nog goed zou gaan komen. En zowaar: om 3:30 uur stond ons busje klaar om naar het vliegveld te gaan.

Eindelijk in het vliegtuig!

Onderweg moesten we Leontxo Garcia nog ophalen, een bekende Spaanse journalist die de speelzaal nooit heeft gezien. Een bijzonder verhaal: Leontxo is Spanjaard en de Spanjaarden stonden op de zwarte lijst in Rusland, dus hij moest meteen na aankomst 32 twee weken in zijn hotelkamer blijven (een ander hotel dan waar het toernooi werd gespeeld). Sommige vrienden, waaronder ik, hadden via telefoon en WhatsApp regelmatig contact met hem zodat hij in ieder geval zijn stukjes kon blijven schrijven. Net toen zijn verplichte quarantaine voorbij was, kwam de mededeling dat het toernooi was beëindigd, en zodoende was zijn eerste contact met de buitenwereld ons busje. Meer dan het vliegveld en zijn hotelkamer heeft Leontxo in twee weken Jekaterinenburg niet gezien. De stemming was nu vrij relaxed, er werd onderweg wat naar buiten gekeken en ook gelachen. Op het vliegveld werden we als heuse vips ontvangen: voor de eerste keer in mijn leven hoefde ik bij het inchecken niets te doen. Koffers en paspoort werden bij binnenkomst afgegeven, inchecken hoefde niet. Daarna belandden we in een zeer chique vertreklounge voor privévluchten, waar we aan de bar opnieuw werden verwend. Ik stond intussen in nauw contact met de chauffeur van het busje in Rotterdam, want MVL en Leontxo moesten na aankomst met enige haast naar Schiphol. Ik bleek nu alles weer min of meer onder controle te hebben, dat gaf me een fijn gevoel. De lokale organisatoren waren met ons meegegaan en brachten ons hoogst persoonlijk omstreeks 05.00 uur in de nacht naar het gereedstaande privévliegtuig. Na het warme afscheid gingen we met z’n zessen aan boord: daar bleken twaalf luxe fauteuils voor zes personen beschikbaar te zijn. Ieder nadeel heb zijn voordeel (Cruijff), zo ook hier: het lange wachten en de permanente onzekerheid over het verlaten van Rusland leverde mij een eerste vlucht op deze wijze op. In het vliegtuig werden we goed bediend, ik at samen met Peng, en de tafel werd zelfs voor ons gedekt. Na de maaltijd vielen we allemaal in een diepe slaap, waarna we om 06.00 uur Nederlandse tijd Rotterdam bereikten.

Aankomst op vliegveld Rotterdam

Eindelijk in het vliegtuig! 33 Hier had ik nog enige zorg om Caruana, want zijn twee paspoorten (Amerikaans en Italiaans) zouden bij de Nederlandse douane weleens tot problemen kunnen leiden. In die twee landen had Covid-19 immers hard toegeslagen. Niets bleek minder waar: de douane was duidelijk ingelicht over onze komst en de vier ambtenaren in functie heetten ons persoonlijk welkom in Nederland. De koffers waren er binnen een kwartier en douaneproblemen waren er in het geheel niet. Zo stonden we ineens, wat onwerkelijk nog, buiten in Rotterdam onder een beginnend koud lentezonnetje. Ik was weer terug in Nederland! Aankomst in Rotterdam. De chauffeur van de bus stond al klaar en bracht ons binnen een uur naar Schiphol. De band tussen ons zessen was groter geworden, dus op Schiphol volgde een warm afscheid. Iedereen ging vanaf hier zijns weegs. De chauffeur attendeerde ons nog op de nieuwe regels in Nederland (afstand 1½ meter, geen contact met anderen), daar moesten wij duidelijk nog even aan wennen. Fabiano is nog even meegegaan naar mijn huis, ik informeerde ondertussen zijn ongeruste vader dat hij veilig was aangekomen in Amsterdam, en nadat wij nog wat hadden gerust, koffie gedronken en een beetje gekletst, bracht ik hem om 11.30 uur Nederlandse tijd met de auto terug naar Schiphol, waar zijn vlucht naar Detroit wachtte. Dezelfde nacht om 05.00 uur stuurde hij mij een appje dat ook hij veilig was aangekomen in St. Louis. Van de anderen had ik deze bevestigingsberichten al eerder ontvangen. Ook voor mij begon vanaf dat moment het nieuwe leven in Amsterdam, in vrijwillige quarantaine en met weinig contact met de rest van de wereld. Het is even niet anders. Toch zal dat avontuur in Jekaterinaburg mij de rest van mijn leven bijblijven.