Schaakrubrieken weekend 12 september 2020
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Dimitri Reinderman | Rini Kuijf | Henk Prins |
Pion in de Koude Oorlog
Wolfgang Uhlmann (1935-2020), van wie ik vorige week een winstpartij tegen Fischer liet zien, was een rustige vriendelijke man die zich niet met politiek wilde bemoeien, maar doordat hij leefde in een tijd en een land waar de politiek zich met alles en iedereen bemoeide, kwam hij soms in conflicten terecht. In 1960 organiseerde Nederland in Berg en Dal een zonetoernooi van de FIDE. Uhlmann zou meedoen, maar hij was burger van de DDR. Zijn leven lang woonde hij in Dresden, waar hij in 1945 met zijn ouders het verschrikkelijke bombardement overleefde.De DDR werd door Nederland niet erkend en daardoor was er voor mensen uit dat land een moeizame procedure om hierheen te komen. Uhlmann kwam aan op Schiphol zonder de juiste papieren en werd weer naar huis gestuurd. De spelers van de andere Oost-Europese landen trokken zich terug, gesteund door de machtige schaakbond van de Sovjet-Unie. Het toernooi in Berg en Dal werd toch gespeeld, maar later ongeldig verklaard.
In 1970 was er weer zoiets, toen in Belgrado de match tussen de Sovjet-Unie en de Rest van de Wereld werd gespeeld. Uhlmann zou voor de Rest uitkomen, maar om ondoorgrondelijke politieke redenen mocht dat niet van de autoriteiten van de DDR. Door Russische bemiddeling kon Uhlmann toch meedoen. Omdat schaken geen olympische sport is had het in de DDR geen prioriteit, maar voor Uhlmann, die bij de toptwintig van de wereld hoorde, werd een uitzondering gemaakt. Hij kreeg een stipendium en hij mocht reizen, maar zijn vrouw of een secondant mochten nooit mee. Hij was bevoorrecht, zei hij later. Toen hem een paar jaar geleden door de FIDE een eregeld werd aangeboden, liet hij de bond weten dat ze iemand moesten zoeken die het harder nodig had. Zes jaar geleden zag ik hem in het Berlijnse Hauptbahnhof een simultaan geven. Opeens viel hij. Ik schrok, maar Uhlmann stond op en ging gewoon door.
In april van dit jaar zei hij in een Duits televisieprogramma dat hij in zijn leven 34 landen had bezocht en 34 toernooien had gewonnen. Hij leek fris en opgewekt. Zijn onverwachte dood kwam op 24 augustus in een ziekenhuis in Dresden waar hij was opgenomen wegens een val.
Jefim Geller – Wolfgang Uhlmann, IBM-toernooi Amsterdam 1970
1. e4 e6 2. d4 d5 3. Pd2 c5 4. exd5 exd5 5. Pgf3 Pc6 6. Lb5 Ld6 7. 0-0 cxd4 8. Pb3 Pge7 9. Pbxd4 0-0 10. Lg5 f6 11. Le3 Pe5 12. Te1 a6 13. Lf1 Kh8 14. h3 Ld7 15. c3 Tc8 16. a4 Te8 17. Pxe5 fxe5 18. Pf3 h6 19. a5 Tc6 20. Lb6 Db8 21. Tc1 Tf8 22. c4 e4 23. Pd2 Noodzakelijk was 23. Pd4, al staat zwart dan na 23…Lh2+ 24. Kh1 Tcf6 zeer actief.
Partij in de viewer:
De gewantrouwde Franse verdediging – juist gespeeld
Op 24 augustus overleed op 85-jarige leeftijd Wolfgang Uhlmann, verreweg de sterkste en succesvolste grootmeester die de DDR heeft voortgebracht. Hij werd elfmaal kampioen van zijn geboorteland en eenmaal, in 1970, plaatste hij zich voor het kandidatentoernooi, waarin de Deen Bent Larsen hem in de eerste ronde uitschakelde. Naast Emanuel Lasker, Wolfgang Unzicker en Robert Hübner behoort Uhlmann tot de grote vier uit de Duitse schaakgeschiedenis. Misschien zou hij nog hoger hebben gereikt als hij zijn kunst in een ander land had kunnen ontwikkelen. Het aanzien dat schaken in de beginjaren van de DDR genoot, verdween toen het land besloot zich voortaan exclusief te richten op de olympische sporten. In de periode 1978-1986 stuurde de DDR geen vertegenwoordigend team naar de tweejaarlijkse schaakolympiade.
In 1960 haalde Uhlmann de voorpagina’s, toen de Nederlandse regering weigerde hem een visum te geven, waardoor hij niet kon meedoen aan het zonale WK-kwalificatietoernooi in Berg en Dal. De andere Oost-Europese deelnemers verklaarden zich solidair met Uhlmann en trokken zich collectief terug. Het onthoofde, door de IJslander Ólafsson gewonnen toernooi werd door de wereldschaakbond Fide ongeldig verklaard en ‘overgespeeld’ in Tsjechoslowakije. Uhlmann plaatste zich daar voor het interzonale toernooi. Met ijzeren volharding koos Uhlmann zijn leven lang twee openingen die de topgrootmeesters ernstig wantrouwen: het Konings-Indisch en het Frans. Over die laatste verdediging schreef Uhlmann het boek Ein Leben lang Französisch – richtig gespielt. De aantekeningen bij de volgende partij zijn mede gebaseerd op zijn commentaar.
Bogdanovic – Uhlmann Sarajevo 1963
1.e4 e6 2. d4 d5 3. Pc3 Lb4 4. e5 Pe7 5. a3 Lxc3+ 6. bxc3 c5 7. Dg4 Dc7 8. Dxg7 Tg8 9. Dxh7 cxd4 10. Pe2 dxc3 11. f4 Pbc6 12. Dd3 Ld7 Tientallen malen heeft Uhlmann zwarts problemen in deze stelling succesvol opgelost. 13. Dxc3 Pf5 14. Ld2 ‘Een halve zet’, zou Viktor Kortsjnoi zeggen. Vaak gespeeld is 14. Tab1. 14 … Db6 15. a4 Tc8 16. a5 Dd8 17. Dd3 Na deze en de volgende zet komt wit in moeilijkheden. Sterker is 17. Dh3. 17 … a6 18. Ta3 Pa7 19. Tc3 Lb5 20. Txc8 Dxc8 21. Dc3 Lc4 22. g3 Pb5 23. Db2 Dc6 24. Tg1 Th8 25. Tg2? Wit staat matig, maar na 25. h4 (25 … d4 26. Lg2) is nog niets verloren 25 … d4! 26. Tf2
Partij in de viewer:
Hans Böhm
Geen rubriek dit weekend.
Eerst een belangwekkende mededeling: Het kandidatentoernooi wordt 1 november hervat tenzij het echt mis gaat met de pandemie. Weer in Jekaterinenburg of anders Tbilisi Hopelijk zonder al te veel vreemde regels en bepalingen die,hoe goed bedoeld ook,vaak tot hilarische toestanden leiden. Dan: Er zijn nogal wat schakers in de schaakgeschiedenis die aan de wereldtitel geroken hebben maar nooit wereldkampioen zijn geworden. Dat begon al in de 19e eeuw met de geniale Zukertort die onnodig de match tegen Steinitz weggaf. In 1910 wilde Schlechter de laatste partij winnen,verloor en Lasker bleef wereldkampioen.
In 1951 gebeurde iets dergelijks en behield Botwinnik zijn titel tegen Bronstein. En dan zijn er vele geniale grootmeesters die niet eens titelmatch haalden zoals Rubinstein en meer recent Ivanchuk. Ook Jan Timman hoort in dit eervolle rijtje en was dicht bij de wereldtitel maar verloor de match tegen Karpov. Die match was geen uitschieter van Timman want hij was drie keer Kandidaat voor de titel en hij stond in 1982 op de 2e plek van de wereldranglijst. Maar hij was niet alleen een heel briljant schaker,maar hij heeft ook prijs-gekroonde schaakboeken op zijn naam zoals laatst The Longest Game over de legendarische strijd tussen diezelfde Karpov en Kasparov. Maar nu is er een nieuw prachtig boek van zijn hand verschenen: Timman‘s Triumphs My 100 Best Games (New In Chess, € 32.95). Ook hier toont hij weer zijn grote schrijftalent en het vermogen om met diepe analyses alle verborgenheden van de partij te onthullen.
Partij 1 is van 1967 Groningen en partij 100 is van 2018, de Duitse Bundesliga, een carrière van ruim 50 jaar. Uiteraard is er tussen de partijen door gelegenheid voor een levensbeschrijving, ook die wordt smakelijk verteld. Timman deelt het in als volgt: de weg naar de top (1967-1977) de blokkade (1978-1980) Best of the West (1981-1985 de strijd om de wereldtitel (1986-1993) de wereldtitel verdwijn uit het gezicht (1994-2000) het nieuwe millennium (2001-2019) In die volgorde staan ook de partijen. Er zijn teveel pareltjes om op te noemen, velen zijn ook overbekend, maar een dubbel torenoffer is toch niet iets wat men alle dagen tegenkomt dus daarom:
Jan Timman – Efim Geller, (ook één van de giganten uit de tijd van de USSR die niet onderdeed voor wereldkampioenen) Linares 1983.
1.Pf3 Pf6 2.d4 d5 3.Lg5 e6 4.Pbd2 Le7 5.e3 0-0 6.Ld3 b6 7.Pe5 Lb7 8.Lxf6 geeft het loperpaar op maar Geller doet dat ook via 8..Lxf6 9.f4 Lxe5 c5 kan ook 10.fxe5 Dh4+ 11.g3 Dh6 12.De2 Pc6 Nu kan wit kiezen voor c3 (tegen Pb4) of, zoals nu 13.0-0 Pb4 14.Tf4 Pxd3 15.Dxd3 a5 16.Pf3 zo blijft de zwarte koning op een wat ongelukkig veld 16..La6 17.Dc3 Le2 18.Dc6 natuurlijk niet slaan op c7 18..Dh5 19.Kg2 de koning komt het paard te hulp 19..Tae8 20.Te1 La6 heeft geen vertrouwen in een eindspel met de “zware”stukken 21.g4 Dg6 22.Kh1 Te7 23.g5 Dh5 24.Kg2 Tb8 25.Kf2 Dg6 de positie van de zwarte dame blijft moeilijk. 26.Tf6 wit demonstreert dit 26..De4 (volgens Timman had Geller met Lb7 een soort tegenoffensief kunnen starten) 27.Tf4 Dg6 28.Tc1 ook deze pion moet gedekt worden 28..Tc8 29.Tf6 nu heeft Timman hier andere plannen 29..De4 30.g6! zou Geller dit verwacht hebben? 30..Tf8 ? (In tijdnood vindt Geller niet de beste zet nl 30..h6 maar ook dan komt wit er goed uit met 31.Tf4 Dxg6 32.Tg1 Dh7 33.Tfg4 g6 34.h4 met een geweldig overwicht) 31.Tf4 g6 (een wanhoops-zet maar 31..Dxg6 32.Tg1 Dh7 33.Th4 Df5 34.Tg5 bezegelt het lot van de dame) nu nog een paar jammere zetten 32.Txe4 dxe 33.Dxe4 c5 34.c4 en 1-0
Partij in de viewer:
Timmans winst tegen Karpov en 99 andere triomfen
Net uit is een kandidaat voor schaakboek van het jaar: Timman’s Thriumphs, waarin de overgrootmeester zijn honderd beste partijen analyseert. Die zijn niet allemaal nieuw: Timman had toen hij op zijn top was (jaren ‘80 en 90) al verschillende partijenverzamelingen gepubliceerd. Die partijen heeft hij opnieuw bekeken met behulp van sterke engines, wat soms heel andere conclusies gaf. Zo bleven alleen de objectief sterke partijen over voor de top honderd. Er staat ook veel nieuw materiaal in: zo hebben achttien partijen uit deze eeuw het boek gehaald, de laatste zelfs uit 2019!
Net als in de vorige boeken wordt bij elke partij de context geschetst (naar mijn indruk openhartiger dan voorheen) met geregeld met een leuke anekdote, bijvoorbeeld over de keer dat hij in 1982 in Mar del Plata speelde. Voor het toernooi vertelde Miguel Quinteros hem dat ze het toernooi zo georganiseerd hadden dat Karpov het niet kon winnen. “Hoe dan?” dacht Timman. Wat bleek: ze speelden midden in een uitgaansgebied en in het spelershotel was dat in alle kamers tot in de vroege uren te horen. Jan Hendrik had daar geen problemen mee: hij genoot juist van het nachtleven. Door overdag in zee te zwemmen wist hij fris achter het bord te verschijnen en versloeg hij de ene tegenstander na de andere: 9,5 uit 13! Karpov, die niet als een nachtbeest bekend stond, had het daarentegen zwaar en kwam niet verder dan 7,5 punten. Timman smaakte ook nog het genoegen hem met zwart te verslaan in een partij die eerder in Schaakwerk I stond.
Karpov – Timman
1.e4 c5 2.Pf3 e6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 d6 6.g4 h6 7.Tg1 Le7 8.Le3 Pc6 9.Le2 a6 10.Dd2 Pxd4 11.Dxd4 e5 12.Dd2 Le6 13.Lf3 Pd7 14.Pd5 Lg5 Met deze zet introduceert zwart het thema van paard tegen slechte loper. Uiteindelijk zal zwart mede hierdoor winnen. 15.0–0–0 Tc8 16.Kb1 Lxd5 17.exd5 Pc5 18.Th1 Strategisch staat zwart goed, maar allereerst draait de stelling om de vraag wie eerst is met de aanval. 18…Df6 19.Lg2 Lxe3 20.fxe3 Dh4! Hiermee stopt zwart tijdelijk de witte aanvalsplannen. 21.Lf3 0–0 22.De1 Dd8 23.e4 Db6 24.De3 Db5 25.h4 Pa4 26.Db3 Tc5
27.Th3 Karpovs suggereerde in een Argentijnse krant 27.g5 Tfc8 28.Tc1 Da5 29.Le2 Tc3! 30.Dxb7 T3c7 31.Db3 “met gelijk spel”. Dat wordt door Timman weerlegd: 31…Pc5! 32.De3 Tb8 geeft zwart groot voordeel. 27…Tfc8 28.c3 T8c7 29.Ka1 Dd7 30.Le2 b5 31.a3? Geeft zwart een aanknopingspunt en maakt de breekzet b4 krachtiger. “Een behoorlijk alternatief was niet voorhanden” schrijft Timman in 1983, de computer en de Timman van 2020 geven aan dat wit zich met 31.Tb1 kan verdedigen. 31…a5 32.Kb1 Tb7 33.Tg3
33…g6! Zo houdt zwart de koningsvleugel gesloten zodat hij zonder zorgen de boel aan de andere kant kan openbreken.
34.g5 h5 35.Lf1 Tcc7 36.Dc2 b4! 37.axb4 axb4 38.c4 b3 39.Dg2 Tb4 40.Dh3 Dxh3 Het makkelijkst, de witte stelling is ook zonder dames niet te verdedigen. 41.Txh3 Pc5 42.Kc1 Pxe4 43.Te3 Pc5 44.Kd2 Pa4 45.Tc1 Pxb2 46.c5 Td4+ 47.Ke2 Txc5 48.Txc5 dxc5 49.Txb3 Pc4 50.Tc3 Txh4 51.Ke1 Te4+ Wit geeft op.
Partij in de viewer:
Rini Kuijf
Geen diagrammen in het digitale AD aangetroffen op zaterdag.
V. Keymar – A. Guijarro
Een bijzonder mooie partij van het Duitse jeugdtalent Vincent Keymar. De partij getuigt van zelfverzekerdheid en progressie. Van hem zullen we in de nabije toekomst zeker nog meer gaan horen. Vincent Keymar wordt al enkele jaren getraind door de Hongaarse grootmeester Peter Leko.
Herwina en Jan
Op 20 maart dit jaar trouwde onze dochter Herwina Prins met haar man Jan Lam. Vanwege de corona werd deze bruiloft ingeperkt gevierd. Vanavond vindt het diner en het feest plaats, helaas ook weer met coronabeperkingen. Het bruidspaar woont in Ede.
Ter gelegenheid van dit feest maakte ik probleem 969.
Partij in de viewer:
Een in de loop der jaren telkens bij mij terugkerend beeld: een ruimte vol luidruchtige vluggeraars en eenzaam en treurig in een hoekje zat Wolfgang Uhlmann tegen zijn afgebroken stelling van chessgames.com/perl/chessgame?gid=1111958&m=19 aan te hikken, hij was ‘klant’ bij Poloegajevsky. Met de andere kleur won hij enkele maanden later een met 19.Lf4 daarvan afwijkende, verder sterk daarop lijkende partij tegen Gligoric die op c3 zou gaan ruilen. Zie link in de ‘Kibitzer’s Corner’. Gligoric was ‘klant’ bij Uhlmann.
Toen Uhlmann voor het zonetoernooi van Berg en Dal de toegang tot Nederland werd ontzegd was hij samen met Herr Otto. Later tijdens het jeugdwereldkampioenschap in zomer 1961 heb ik nog met Herr Otto gesproken, hoe goed hij was met schaken weet ik niet, in het toernooibulletin wordt hij wel ‘secondant’ genoemd. Ik kwam de door hem begeleide deelnemer in een Haagse straat tegen, die was bij die gelegenheid gewoon loslopend helemaal in zijn eentje, ik heb nog een paar fijnheden van het Duits van hem geleerd zoals de -t- in het midden van ‘eigentlich’ en ‘anderthalb’. En dat acht dagen na het begin van de ‘Mauerbau’!
Wolfgang Uhlmann deed wel gewoon mee aan het zonetoernooi in Wageningen van 1957. Ik denk dat de KNSB geen rekening had gehouden met de visumproblemen in 1960. De eerste drie schakers plaatsten zich voor het interzonale toernooi in Bad Portoroz van 1958. Donner, die in Wageningen een sterk toernooi speelde, verloor de beslissingsmatch tegen Larsen en viel uit de boot.
Wageningen Zonal Tournament
Ziet Gert Ligterink Siegbert Tarrasch over het hoofd? Lijkt me van wel.
Als we ons tot vier moeten beperken, wie zal er dan voor de ‘Praeceptor Germaniae’ moeten wijken?
In dat geval laat ik Unzicker afvallen.