Schaakrubrieken weekend 19 september 2020
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Dimitri Reinderman | Rini Kuijf | Henk Prins |
Gepaste afstand
Mijn boekhandel had een tijd een plankje ingericht met verhalen die zich afspelen tijdens epidemieën. Camus en Boccaccio over de pest, García Márquez over cholera, Saramago over blinden en nog het een en ander. Ons sinistere hoekje, noemde de verkoopster het. Er was veel vraag naar. Ik kocht zelf iets vrolijkers en vroeg me af of het smaakvol was om goede zaken te doen met de ellende die we doormaken. Nou ja, ik gunde hun die goede zaken graag. Een carnavalsoptocht met het virus als thema zou me tegen de borst stuiten en het Corona Kompositionsturnier dat het Duitse maandblad Schach uitschreef zit er een beetje tussenin. Schach laat sinds het meinummer rode bolletjes met stekels op de voorkaft zweven en in juni schreef het blad dat compositietoernooi uit.
Er waren speciale coronaregels. Er moest afstand worden gehouden, wat inhield dat er in de uitgangsstelling niet twee stukken op aangrenzende velden mochten staan. Tijdens het oplossingsverloop gold die eis ook, met een paar uitzonderingen. In een nevenvariant mocht er wel nauw contact zijn, slaan mocht altijd en ook mocht er met de laatste zet van de oplossing wel contact worden gemaakt. Het toernooi werd gewonnen door de Rus Oleg Pervakov, een van de grootste componisten van eindspelstudies; een man met een geweldige reputatie in een kleine wereld van grote denkers.
Pervakov werd geboren in 1960 en had in 1995 een baan als natuurkundige op een wetenschappelijke instituut toen hem werd gevraagd om voor het schaaktijdschrift 64 te werken. Hij aarzelde, maar niet lang, want bij 64 zou hij mensen als Smyslov, Karpov, Kasparov en Kramnik ontmoeten, mensen die hij bewonderde en die, zoals later zou blijken, ook hem bewonderden als studiecomponist.
Er is een mooi boek over de studies van Pervakov met een rare titel: Oleg Pervakov’s Industrial Strength Endgame Studies. Die industriële kracht doet denken aan helden van de arbeid uit de Sovjet-Unie, maar het boek is van 2018. Ik moest ook denken aan wat Vladimir Nabokov in zijn memoires Speak, Memory schreef over „het mechanische Sovjet-probleem van het zogenoemde task-type, dat artistieke strategie vervangt door het log bewerken van thema’s tot hun maximale capaciteit.” Daar overspeelde het genie Nabokov zijn hand. Zoals hij onrecht deed aan de problemisten van de Sovjet-Unie, zo doet die vreemde boektitel onrecht aan Pervakov’s constructies.
1. Tb8 Het verleidelijke 1. Lc3+ werkt niet na 1…Kb1 2. Tb8+ Kc1 3. Ld2+ Kc2 4.Tc8+ Kb2 5. Tc1 Ld5 met remise. Bovendien houden de stukken in deze variant niet de gepaste afstand, zodat het niet de hoofdvariant zou kunnen zijn. 1…Ka2 Na 1…h1D 2. Lc3+ Ka2 3. Tb2+ Ka1 4. Th2+ wint wit de dame. 2. Lc3 Le8+ De enige manier om nog tegenstand te bieden. 3. Txe8 h1D 4. Te2+ Kb1 5. Te1+ Ka2 6. Pf3 Na 6. Txh1 zou zwart pat staan. 6…Dh4+ Of 6…Dxf3 7. Ta1 mat of 6. …Dg1 7. Te2+ Kb1 8. Pxg1 of 6…Df1 7. Kb4 Dh1 8. Kc4 en nu het pat is opgeheven, moet zwart zijn dame geven. 7. Ld4 Na 7. Pxh4 zou het weer pat zijn, maar nu wint wit, want na 7…Dh1 8. Kb4 Df1 9. Lc3 (of een andere loperzet op die diagonaal) Dh1 10. Kc4 is het pat opgeheven en verliest zwart zijn dame.
Caruana – Gumularz: radicale zet kan zwart niet redden
Met enig voorbehoud heeft de wereldschaakbond Fide aangekondigd dat het halverwege afgebroken kandidatentoernooi op 1 november zal worden hervat. De acht deelnemers zullen terugkeren naar Jekaterinenburg, de Russische stad die zij op 26 maart halsoverkop moesten verlaten nadat Rusland had aangekondigd het luchtverkeer met het buitenland stil te leggen. Een tijdige thuisreis van de buitenlandse spelers en officials kon anders niet langer worden gegarandeerd. Mocht een heftige uitbraak van het coronavirus Jekaterinenburg in de komende weken treffen, dan staat de Georgische hoofdstad Tbilisi klaar om de organisatie van het toernooi over te nemen. Waarschijnlijk is dit scenario niet: Jekaterinenburg telt zo weinig besmettingen dat Daniël Doebov, een van de commentatoren tijdens de eerste zeven ronden, besloot in de stad te blijven en niet terug te keren naar zijn woonplaats Moskou.
De stand na de eerste helft is overzichtelijk. De Rus Ian Nepomniatsjtsji en de Fransman Maxime Vachier-Lagrave gaan aan kop met 4,5 uit 7. Vier spelers, onder wie Anish Giri en de Amerikaan Fabiano Caruana, kunnen met een score van 3,5 uit 7 slechts hopen dat zij in de tweede helft in topvorm zullen zijn. Om het toernooi te winnen zal een eindscore van minimaal 8,5 uit 14 nodig zijn.
Na zeven maanden min of meer onafgebroken rapid- en blitzschaak benutten Vachier-Lagrave en Caruana deze week de kans om weer te wennen aan het klassieke spel met langere bedenktijd. In de finale van de Duitse clubcompetitie in Karlsruhe leveren zij aan het eerste en tweede bord een belangrijke bijdrage aan een nieuwe landstitel voor het sterrenteam van Baden-Baden.
Caruana – Gumularz, Karlsruhe 2020
1.e4 g6 2. d4 Lg7 3. Pc3 d6 4. Le3 a6 5. g4 Een agressieve, maar verantwoorde ¬reactie op zwarts trage openingsspel. 5 … b5 6. Lg2 Lb7 7. h4 h5 Een radicale maatregel die de openingsproblemen niet oplost. Ook na 7 … h6 8. Dd2, gevolgd door Pg1-e2-g3 heeft zwart het moeilijk. 8. gxh5 Txh5 9. Lf3 Th8 10. h5 e5 Na 10 … gxh5 moet zwart rekenen met ¬11. e5 Pc6 12. Txh5 (12 … Txh5 13. Lxc6+ Lxc6 14. Dxh5). 11. dxe5 Lxe5 12. hxg6 fxg6 13. Txh8 Lxh8
Partij in de viewer:
Houd afstand! Maar hoe?
De schaaksport moet zich ook aanpassen aan het nieuwe normaal volgens de richtlijnen van het RIVM. Maar hoe doe je dat? Het vertrouwde beeld van 2 spelers aan 1 tafel, met het hoofd tussen de handen op de ellebogen, kan niet meer. Het zit allemaal te dicht op elkaar en wil je een beetje richting anderhalve meter afstand gaan, dan moet die hele setting op de schop. Er werd de afgelopen tijd inventief meegedacht vanuit het verenigingsleven.
Er werden prototype schaakborden gemaakt met een scherm in het midden en ruimte aan de onderkant. Het bord staat op wieltjes en wordt per zet naar de tegenstander gerold. Om chaos in de tijdnoodfase te voorkomen zouden de stukken in gaatjes in de speelvelden gestoken worden. Die borden en aangepaste stukken worden al gebruikt bij het blindenschaak. Er werden ingenieuze looplijnen in de speelzaal bedacht, zodat spelers elkaar niet hoeven te passeren.
Er waren meer opties en ludieke oplossingen maar uiteindelijk beslist de KNSB en die kwam op 9 september met een ‘protocol verantwoord schaken’ (op advies van VWS), dat moest ook wel want de competitie begint weer en de verenigingen willen weten waar ze aan toe zijn. Alle standaardacties betreffende hygiëne zijn natuurlijk van kracht en dan pakken we nog een paar belangrijke punten uit dat protocol:
• Iedere vereniging stelt corona-verantwoordelijken aan.
• De 1,5 meter moet zoveel mogelijk worden aangehouden, alleen in de tijdnoodfase mag daarvan worden afgeweken.
• Per bord wordt 10 vierkante meter speelruimte aangehouden.
• Spelers mogen niet over het bord hangen tijdens de partij, men dient achterover te leunen als men niet aan zet is (met uitzondering van de tijdnoodfase dus).
De praktijk zal uitwijzen of dit soepel werkt en waar de schoenen wringen. De KNSB doet zijn best maar is ook afhankelijk van overheidsstandpunten en die wisselen nogal eens. Verenigingen hebben hun speelzaal vaak in culturele gebouwen of achterzalen in de horeca.
Om extra speelruimte bij te huren zal niet altijd even makkelijk zijn. Maar grote evenementen komen echt in de logistieke problemen, zoals bij Hoogeveen en Dieren en Hogeschool Zeeland en Limburg Open en Groningen en helemaal bij het TataSteeltoernooi waar zo’n 400 schakers spelen in sporthal De Moriaan van 20 bij 40 meter, daar kunnen onder de huidige regels slechts 160 spelers in. Dat wordt dus een enorm gepuzzel voor dit evenement in januari 2021 en er zullen ingrijpende aanpassingen moeten worden gedaan. Bij het live-verslag in een belendend gebouw zitten de toeschouwers schouder aan schouder, kan niet meer. Ook al komt er op de korte termijn een vaccin, dat is te laat voor alle evenementen die gepland staan tot minstens maart 2021.
Om alle betrokkenen een hart onder de riem te steken presenteren wij twee problemen met de bijbehorende oplossingen.
De Roemeense grootmeester Mihail Marin is ongeveer net zo oud als de Chess Informant die wordt uitgegeven door de gelijknamige uitgeverij uit Belgrado. Hij is meermalen kampioen van Roemenië geweest en kan bogen op goede resultaten bij toernooien en Olympiades. Meer dan indrukwekkend is zijn lijst van publicaties over talrijke openingen en andere aspecten van het schaakspel. Bij het zojuist genoemde Chess Informant verscheen nu het zoveelste boek van Marin Old Wine in New Bottles (www.sahovski.com € 32.95). Het prachtige boek, met veel mooie illustraties van prenten en tekeningen uit heden en verleden, is aanvankelijk bedacht als een verzameling van gelijknamige artikelen. Maar de auteur dacht: Het moet meer worden. Hij heeft het boek ingedeeld aan de hand van thema’s met korte introducties. De titel wijst ook op een ander uitgangspunt van Marin nl. dat de grote schakers uit de dagen van ouds ook talrijke partijen hebben gespeeld waarvan de schakers van dit moment kunnen leren.
Het heeft geen enkele zin de vraag aan de orde te stellen of Capablanca, het Cubaanse genie, wereldkampioen van 1921 -1927, een groter schaker was dan de huidige wereldkampioen Carlsen maar beiden spelen volgens dezelfde basisprincipes. Marin heeft vanuit deze uitgangspunten nog interessante artikelen toegevoegd in 25 hoofdstukken over onderwerpen als: een sterke koning in het centrum, de sterkte en zwakte van dubbele pionnen, zijn alle toreneindspelen nu werkelijk remise ook als ze verloren zijn (zoals een onder schakers gebruikelijk gezegde luidt), dameruil tijdens een offer-aanval en zo kunnen we nog wel even doorgaan met opsommen maar er kan geconcludeerd worden dat de hele partij wordt bestreken. Gezien ook de prachtige illustraties kunnen we eigenlijk niet om het afgezaagde cliché heen: Dit boek mag niet ontbreken in een collectie schaakboeken.
Uit het hoofdstuk Fire on the board de partij Dragoljub Velimirovic – Mihai Suba 1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 Pf6 4.Pc3 cxd 5.Pxd4 e6 de Scheveningse variant, zo genoemd vanwege een partij Maroczy – Euwe Scheveningen 1923, een partij die Euwe toch duidelijk verloor met deze variant. (Misschien is het wel leuk deze partij zonder commentaar te geven, dan mag men zelf uitzoeken waar het nu fout ging voor zwart: 1.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.d4 cxd 4.Pxd Pf6 5.Pc3 d6 6.Le2 e6 7.0-0 Le7 8.Kh1 0-0 9.f4 Dc7 10.Pb3 a6 11.a4 b6 12.Lf3 Lb7 13.Le3 Pb4 14.De2 d5 15.e5 Pe4 16.Lxe dxe 17,Df2 b5 18.axb axb 19.Pd4 Lc6 20.Dg3 Txa1 21.Txa1 Tb8 22.f5 exf 23.Pxf5Lf8 24.Lf4 Ta8 25.Tc1 g6 26.e6 Db7 27.e7 Lg7 28.Pxg Kxg 29.Dh4 f6 30.Dh6+ Kg8 31.Ld6 1-0) Het was ook een zege voor de routine: Maroczy, 2e van de wereld rond 1900 was 53, Euwe 22 en nog lang geen wereldkampioen. Men kan het dus opmerkelijk noemen dat juist deze partij heeft geleid tot de naam van deze opening voor zwart gezien het feit dat de zwartspeler er mee verloor. Dan nu verder met Velimirovic: 6.Le3 a6 7.Lc4 b5 8.Lb3 Lb7 9.f4 Pbd7 10.0-0 b4 tot nu toe geen echt verrassende zetten 11.Pa4 Lxe4 een nieuwtje, dit soort pion-winst in de opening is vaak link. 12.f5 e5 13.Pe6!! een fantastisch offer dat wit moet gaan bewijzen 13..fxe6 (13..Db8 14.Pg5) 14.fxe6 Pb8 Ineens ziet de ontwikkeling van zwart er droevig uit. 15.Pb6 Le7 dan maar een kwaliteit teruggeven 16.Lc4+ Lc6? (Zwart zit natuurlijk so wie so in de problemen, ook na zetten als 16..Pc6 17.Txf6 Lxf6 18.Dg4 of 16..Kf8 17.Pxa8 Lxa8 18.Dh5 g6 19.Lh6+ maar nu is het slechter) 17.Pxa8 Lxa4 18.Lb6 Dc8 19.Txf6 nog een offer 19..Lxc2 20.Tc1 simpel maar dodelijk Lxf6 21.Txc2 Db7 het is hopeloos 22.Dxd6 Le7 23.Pc7+ Kf8 24.Tf2+ 1-0.
Partijen in de viewer:
Gepensioneerde Kasparov weerstaat wereldkampioen Carlsen in Chess960
Op 18 maart 2004 speelde de dertienjarige Magnus Carlsen verrassend remise in een rapidpartij tegen de toenmalige nummer één van de wereld, Garry Kasparov. Een jaar later stopte de laatste met (serieus) toernooischaak. Hij werd criticus van Poetin, werd in Rusland bedreigd en aangevallen en verhuisde mede daarom naar Amerika. Vanaf 2016 werd “The Boss” vaste deelnemer bij het toernooi van Saint Louis, maar alleen bij het rapid en snelschaken. Carlsen had hij daar nog niet ontmoet, tot afgelopen weekend. Al was dat op een iets andere manier: een online Chess960-toernooi!
Bij Chess960 (ook wel Fischer Random genoemd) staan de stukken willekeurig op de eerste rij. Lopers niet op dezelfde kleur, koning tussen de torens, wit en zwart gespiegeld en zo zijn er 960 mogelijke beginstellingen. Zie diagram 1 (de beginstelling van Kasparov-Carlsen) als voorbeeld.
Een groot voordeel van Chess960 is dat openingstheorie geen rol meer speelt, ideaal voor gepensioneerde schakers zoals Kasparov. Die begon goed met een overwinning op Firouzja maar gaf in de vierde ronde een vol punt weg door een muisfout. Daardoor ontdaan eindigde hij op de achtste plaats met 3.5 uit 9. In de tweede ronde speelde hij het langverwachte duel tegen Carlsen (die gedeeld winnaar van het toernooi zou worden met 6.5 punten). “Nu is het mijn beurt om te wijzen op een oneerlijk leeftijdsvoordeel!” verwees Kasparov op Twitter naar de partij van zestien jaar eerder. De 57-jarige ex-wereldkampioen wist de 29-jarige Noor ondanks pionverlies echter keurig op remise te houden.
Kasparov-Carlsen
1.d4 d5 2.e3 Pf6 3.Pf3 e6 4.c4 a6 5.Pc3?! Bij Chess960 kun je de opening niet op de automaat spelen. Kasparov was boos op zichzelf dat hij niet 5.Dc2! met wit voordeel gedaan had om c5 te voorkomen. 5…dxc4 6.Lxc4 c5! 7.dxc5 Lxc5 8.Dxd8+ Kxd8 Gunstig voor Carlsen, die zich zonder dames veel meer in zijn element voelt dan Kasparov. 9.Ld3 Ke7 10.0–0–0 Lang rokeren werkt net zoals normaal schaak: koning naar c1, toren naar d1. 10…Pc6 11.Pg5 Td8 12.Pge4 Pxe4 13.Pxe4 Lb6 14.Lc3 f6 15.g4? Wit wil g5 doen, maar na ruil van de zwartveldige lopers blijkt de pionopstoot voornamelijk verzwakkend te zijn. 15…La5! 16.Lxa5 Pxa5 17.Lc2 Lc6 18.Thg1 Pc4 19.Txd8 Txd8 20.g5 f5 21.Pc3 Pe5 22.f4 Pf3 23.Tg2 g6 24.Tf2 e5 25.e4? Kasparov houdt van complicaties, maar dit helpt zwart alleen maar. 25…fxe4 26.Pxe4 Pd4 27.Pg3 Pxc2 28.Kxc2 Tf8 29.Pe2 Ke6 30.Kd2 Lb5 31.Tf3
31…Tf7? Carlsen wil het subtiel doen maar had het witte antwoord gemist. Simpel 31…Lxe2 32.Kxe2 exf4 leidt tot een gewonnen toreneindspel.32.Te3! Lxe2 33.Txe5+ Kd6 34.Txe2 Txf4 35.Ke3? Na 35.Te3! heeft zwart nauwelijks voordeel. In de partij wint hij alsnog een pion. 35…Tg4 36.Td2+? Ke6 37.Tc2 Txg5 38.Tc7 Tb5 39.Txh7 Txb2 40.a4 a5 41.h4 Tb4 42.Th6 Kf7? Verkeerde kant: 42…Kd7! om in de buurt van de b-pion te blijven wint. 43.h5! gxh5 44.Txh5 b6 45.Te5! Kf6 45… Rxa4 46. Rb5 Rb4 47. Rxb4 axb4 48. Kd3 is remise. De partij ook. 46.Te4 Tb3+ 47.Kd2 Kf5 48.Th4 Ke5 49.Kc2 Tf3 50.Th6 Tf6 51.Txf6 Kxf6 52.Kd3 Ke5 53.Ke3 Kd6 54.Kd4 Kc6 55.Kc4 b5+ remise
Partij in de viewer:
Voor beginners A8352
Voor gevorderden B8352
Een schaakwonderkind die zich specialiseert in het schrijven van schaakboeken, dat is niet alledaags.De Amerikaan Daniël Naroditsky (1995) behaalde in 2007 de jeugdwereldtitel onder de 12 jaar. In 2010 werd hij op 15-jarige leeftijd internationaal meester en speelde hij mee in het Amerikaans kampioenschap. Hij was de jongste schaakschrijver toen hij in 2010 zijn boek publiceerde Mastering Positional Chess. In 2012 kwam zijn tweede – en tot op heden laatste – boek op de schaakmarkt: “Mastering Complex Endgames”.
Ongelofelijk hoe deze zeer jonge meester als een oude ervaren grootmeester over eindspelen schrijft. Het boek telt ruim 300 bladzijden. Het boek is een samenstelling van praktische eindspelen en biedt toegevoegde waarde aan de standaard eindspeltheorie. In zijn frisse, maar toch verrassend volwassen stijl presenteert Naroditsky een boek met levendige en onderhoudende lessen. Hij geeft een glasheldere uitleg van ideeën en plannen. Vooral de leerzame oefeningen aan het eind van elk hoofdstuk, uiteraard met een vakkundige uitleg, vormen prima materiaal om het eindspel beter te gaan begrijpen. Naroditsky verzorgt vanaf 2010 de eindspelcolumn in het Amerikaanse tijdschrift ChessLife. Twee voorbeelden uit het boek, één van de jonge meester en één uit de grootmeesterspraktijk.
Naroditsky – Gutman 2008
Sahovic-Kortchnoi 1979
Mastering Complex Endgames, auteur: Daniël Naroditsky, uitgever: New in Chess, Alkmaar, ISBN 978-90-5691-405-9; € 28,95.
