Schaakgeschiedenis in vogelvlucht 23: Anatoly Karpov
Deze rubriek is gemaakt voor schaaksite.nl en is terug te vinden onder het kopje ‘Schaakhistorie’.
Omdat het schaakspel een eeuwenoud spel is, dat naar schatting al 3000 jaar oud is, lijkt het mij gepast om een serie korte artikelen te presenteren, waarin de schaakgeschiedenis voor het voetlicht wordt gebracht. In de vorige aflevering hebben we het gehad over Bobby Fischer. In deze nieuwe aflevering zullen we het hebben over Anatoly Karpov (Geboren in 1951).
Karpov (foto Jos Sutmuller)
De Rus Anatoly Karpov kreeg in 1975 de wereldtitel in de schoot geworpen omdat met Fischer geen overeenstemming gevonden kon worden voor een match om het wereldkampioenschap. Hoewel het bijna rond was, kwam de tweekamp niet tot stand. Karpov was de uitdager geworden door in het kandidatentoernooi zijn respectievelijke tegenstanders Polugaevsky, Spassky en Korchnoi uit te schakelen.
Omdat Fischer zich uit de schaakwereld terugtrok – naar later bleek voor maar liefst twintig jaar – wilde Karpov graag bewijzen dat hij de terechte wereldkampioen was. Dat deed hij met verve. In een periode van ruim tien jaar won hij bijna alle toernooi waaraan hij deelnam en dat waren er heel veel. Ook leed hij bijzonder weinig nederlagen gedurende deze tijd, hij bleek een zeer moeilijk te kloppen tegenstander. Zijn spel sprak evenwel, zeker aanvankelijk niet, niet tot de verbeelding bij het grote publiek. Op ondoorzichtige wijze wist hij menig tegenstander tot fouten te verleiden, die voor die het in de gaten had in de houdgreep werd genomen. De stijl van Petrosian, die gebaseerd was op het indammen van de kansen van de tegenstander, leek nog het meest op het subtiele spelletje dat Karpov speelde. Maar Karpov was veelzijdiger dan zijn voorganger. Naast zijn sublieme positiespel en zijn weergaloze eindspeltechniek, kon hij in tegenstelling tot zijn voorganger ook geweldig aanvallen. Hoewel hij het niet vaak deed, zijn er ook genoeg aanvalspartijen van hem bekend.
Maar zijn grote specialiteit, het manoeuvreren in gesloten stellingen (in navolging van Capablanca), het spel op twee vleugels laat hij zien in de volgende schitterende strategische partij:
Karpov, Anatoly – Gligoric, Svetozar
(De aantekeningen zijn grotendeels een extract van de analyses van Kasparov in ‘My Great Predecessors Part V’ en soms citaten van Karpov.)
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 a6 4. La4 Pf6 5. O-O Le7 6. Te1 b5 7. Lb3 d6 8. c3 O-O 9. h3 Pb8
De theoretische discussie na 10. d4 ging Karpov pas een jaar later aan.
10…Pbd7 11. Pbd2 Lb7 12. Pf1 Pc5 13. Lc2 Te8 14. Pg3 Lf8 15. b4 Pcd7 16. d4
16…h6
Later bleek dat zwart de stelling gelijk kan maken met 16…a5 zoals o.a. in Tal-Timman, Niksic 1983 gespeeld werd.
17. Ld2 Pb6 18. Ld3
18…Tc8
Zes maanden later werd in Karpov-Spassky, Moskou 1973 18…g6 gespeeld.
19. Dc2 Dd7
Kritiek is 19…exd4 20. cxd4 c5 met grote complicaties.
20. Tad1 Dc6
Dit ziet er merkwaardig uit, de dame gaat voor zijn pion op c6 staan (HG).
21. Le3 Pa4 22. Tc1
22…Pb6 23. Db1 Dd7 24. Pd2 c5
Eindelijk dan deze zet, maar hij lijkt niet zo goed getimed (HG). Hij krijgt echter in het boek een uitroepteken.
25. bxc5 dxc5 26. d5 Pa4
Zo stabiliseert wit zijn centrumpion op d5 en krijgt hij een langdurig ruimtevoordeel.
27…b4 28. Tf1 Dc7 29. f4 Pd7 30. Dc2 Pc3 31. f5!
Na deze zet komt zwart in een passieve stelling terecht.
31…Pf6
Karpov schrijft dat hij een pion kon winnen met 32. Pf3 gevolgd door Be3-d2xc3. Maar dan zou zwart de zwarte velden in handen kunnen krijgen.
32…Pxe2+ 33. Lxe2 Ld6 34. g4 Kf8
35. h4 Ke7 36. g5 hxg5 37. hxg5 Pd7 38. Lg4 Tg8 39. Kf2 Th8 40. Th1 Tcg8 41. Dd1 Kd8 42. Dg1!!
1) Black has only one obvious weakness – the c5-pawn; an attack on should be arranged quickly – this will be enable the manoeuvrability of the opponent’s pieces to be restricted;
2) The best square for the king is f3, where it is not liable to be checked, it overprotects the bishop at g4, and it opens the g1-a7-diagonal for the bishop and queen battery and the 2nd rank for rook manoeuvres;
3) White must fight to control the h-file and develop an initiative on the kingside; at a a favourable moment he can switch the entire weight of the struggle to the opposite flank, exploiting the great mobility of his forces, White’s last move complies with all these conditions’.
42…Pb6 43. Th2 De7?
Zwart voelt het gevaar niet op de damevleugel en hij probeert om voor de controle over de h-lijn te vechten.
44. Pb3 Kc7
! van Karpov maar misschien toch niet de beste. HG: Karpov had er waarschijnlijk beter aan gedaan om verder te gaan met 45. Txh8! Txh8 46. Kf3 Pa4 47. a3! en wit breekt door na 47…bxa3 48. Ta1
45…Pd7?
Die verliest. HG: Misschien had zwart nog 45…Txh2 46. Dxh2 a5 kunnen proberen hoewel zijn perspectieven hierna ook niet groots zijn.
46. a3!
Een mooie zet (HG).
46…bxa3 47. Ta2
47…Th4 48. Txa3
De truc met 48…Pf6 werkt niet: 49. gxf6 gxf6 Stockfish acht 50. Taa1 de juiste zet en geeft aan dat wit na [Karpov geeft 50. Ta5 Tgxg4 (HG: beter is 50…Df8 51. Pxc5 Tgxg4 52. Dxg4 Txg4 53. Kxg4 Dh8 54. Tca1 Lxc5 55. Txc5+ Kd8 en wit moet nog even werken.) 51. Dxg4 Txg4 52. Kxg4 Dd8 53. Pxc5 Lxc5 54. Txc5+ en dat wint ook.] 50…Df8 51. Dg3 Thxg4 52. Dxg4 Txg4 53. Kxg4 huizenhoog op winst staat (+4.50).
49. Tb1 Tb8
HG: ook een mooie switch van de dame, met tempo naar de damevleugel.
50…Txg4 51. Kxg4 Lc8 52. Da5+
Karpov geeft de volgende variant: 52. Da5+ Tb6 53. Pxc5 Lxc5 (zie analysediagram)
en nu is 54. Txb6! is de mooiste weg naar de winst!
1-0
Karpov (foto Jos Sutmuller)
Nadat Karpov in 1975 de wereldtitel over had genomen van Bobby Fischer bleef Karpov maar liefst 10 jaar aan het bewind. In de tijd dat hij wereldkampioen was, won hij vrijwel alle toernooien waaraan hij deelnam. De eerste aanval op de titel kwam in 1978 van Viktor Korchnoi in het Filippijnse Baguio City. “Viktor de Verschrikkelijke”, was een paar jaar daarvoor het land uitgevlucht en hij was nu een Russische dissident die – vervuld van haat jegens zijn oude moederland – de tweekamp inging om ook een politiek succes te halen. Het werd een zinderende match die ging om zes winstpartijen. Karpov kwam met 5-2 voor, maar liet zijn tegenstander terugkomen tot 5-5.
De hele wereld zat op het puntje van de stoel omdat er aan twee kanten aan psychologische oorlogsvoering werd gedaan. We zijn nog altijd niet vergeten hoe Korchnoi te keer ging tegen de door Karpov ingehuurde parapsycholoog, terwijl Karpov het had gemunt op de yogaleraren die Korchnoi in de zaal liet zitten om het effect van de parapsycholoog te neutraliseren. Uiteindelijk sloeg Karpov toe in de 32ste partij waardoor hij toch zijn wereldtitel behield.
Karpov (foto Jos Sutmuller)
Drie jaar later ontmoetten beide kemphanen elkaar wederom in een tweekamp om de wereldtitel die toen in het Italiaanse Merano werd gespeeld. Dit keer was Korchnoi geen partij voor de wereldkampioen die met 6 overwinningen, 2 nederlagen en 10 remises de titel prolongeerde.
Het duurde tot 1984 voordat Karpov echt op de proef werd gesteld. Het jonge talent Garry Kasparov werd de uitdager in een WK-match die in Moskou gespeeld werd. Ook hier ging het om zes winstpartijen. Karpov kwam met 5-0 voor en het leek nog een kwestie van tijd. Maar Kasparov gaf geen krimp. Hij hield bij deze score eerst alle partijen op remise en slaagde er zienderogen in om zelf ook driemaal tot winst te komen. De tweekamp had al bijna vier maanden geduurd toen Fidevoorzitter Campomanes besloot om verder spelen te verbieden wegens ziekte van de wereldkampioen. Kasparov was furieus aangezien Karpov inderdaad gesloopt leek. Maar ook Karpov was boos omdat hij zei dat hij nog altijd slechts één overwinning nodig had om zijn titel te behouden. Hieronder een indrukwekkende aanvalspartij van Karpov tegen Korchnoi.
Karpov, Anatoly – Kortchnoi, Viktor
1. e4 c5 2. Pf3 d6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 g6 6. Le3 Lg7 7. f3 Pc6 8. Dd2 O-O 9. Lc4 Ld7 10. h4 Tc8 11. Lb3 Pe5 12. O-O-O Pc4 13. Lxc4 Txc4 14. h5 Pxh5 15. g4 Pf6 16. Pde2 Da5 17. Lh6 Lxh6 18. Dxh6 Tfc8
Dit haalt mogelijke kwaliteitsoffers uit de stelling.
19. g5 Ph5 20. Txh5 gxh5 21. Pd5 Txc2+ 22. Kb1 Dd8 23. Pef4 Df8 24. Pxe7+ Dxe7 25. Pd5 Txb2+ 26. Kxb2± Dobsa, S-Reinhardt, E/corr/1982/19. Td5 T8c5 [19…Dd8 20. e5 dxe5 21. Td2 Dc7 22. Pd5 Txc2+ 23. Kb1 Txd2 (23…Dc5 24. Pxf6+ exf6 25. Dxh7+ Kf8 26. Txd7 Txb2+ 27. Kxb2 Db5+ 28. Ka1 Dxd7) 24. Pxc7 Txe2 25. Pd5 Te8 26. Pc3∞ Omelchenko, L-Mikhailov, A/corr-9 Wch/1977/] [19…Dc7 20. Kb1 Kh8 1-0/ Skjoldager-Dalhoff/corr/1975/] 20. Txc5 [20. g5 Ph5 21. Txc5 Txc5 22. Pf4 Txg5 23. Pcd5 Txd5 24. Pxd5 Dd8 25. Dg5] 20…Txc5 21. Pd5 Txd5 22. exd5 Dxd5 23. Th3 Dxa2 24. b3 Da1+ 25. Kd2 Df1 26. Tg3∞ Ipek, Y-Eskelinen/Groningen EU-chJ/1982/
19…T4c5?
Een betere verdediging is 19…Dd8 hoewel zwart het na 20. g5 Ph5 21. Pf4! Df8 22. Dxf8+ Txf8 23. Pxh5 gxh5 24. Pd5 Te8 25. Txh5 ook niet gemakkelijk zou hebben gekregen.
20. g5!
Een sterke actie die onmiddellijk wint.
20…Txg5
De pointe van de vorige zet.
21…Txd5
21…Pxd5 22. Dxh7+ Kf8 23. Dh8#
22. Pxd5 Te8 23. Pef4
Het zwarte paard op f6 moet de stelling bij elkaar houden en dat gaat nu niet meer lukken.
23…Lc6
En nog een geweldige zet!
24…Lxd5
24…dxe5 25. Pxf6+ exf6 (zie analysediagram)
26. Ph5 Allemaal even fraai! 26…gxh5 27. Tg1+ Kh8 28. Dg7#
25. exf6 exf6 26. Dxh7+ Kf8 27. Dh8+
Opgegeven.
Op 27. Dh8+ Ke7 28. Pxd5+ Dxd5 wint 29. Te1+.
1-0
De confrontaties met zijn tweede aartsrivaal Garry Kasparov volgen in de volgende aflevering!
(Geraadpleegde bron o.a. “Geschiedenis van het schaakspel” door Silbermann/Unzicker, De Megadatabase van Chessbase, een paar artikelen op het internet en Wikipedia. Deze serie is lange tijd geleden verschenen in het Eindhovens Dagblad. Inmiddels zijn deze artikelen aangepast en verder uitgebreid.)
Als u alle artikelen nog eens wilt teruglezen, kunt u op het volgende “Overzicht schaakgeschiedenis in vogelvlucht” klikken.
Als u interesse heeft, kunt u nog meer series bekijken aan de hand van het menu: “Even doorklikken”.
Je noemt twee keer 1974 als het begin van Karpov’s wereldkampioenschap, maar het was toch echt pas 1975 dat hij de titel kreeg. Na Fischer’s melding van 27 juni 1975 dat hij zijn titel niet wilde verdedigen.
Dat hij 10 jaar wereldkampioen bleef blijft wel kloppen, want hij verloor tegen Kasparov op 9 november 1985 de tweede match met 13-11, nadat de eerste uit 1984 formeel onbeslist bleef (maar wel 5-3 in Karpovs voordeel).
Daarnaast was Karpov ook van 1993-1999 FIDE wereldkampioen. Beetje bleekjes omdat hij van Short de halve finale had verloren en Short en Kasparov hun eigen wereldkampioenschap buiten de FIDE om hielden. Daarnaast bleef Fischer zich ook nog steeds wereldkampioen noemen, na de gewonnen match in 1992 met Spassky.
Karpov werd in 1993 weer FIDE wereldkampioen door een WK-match te winnen van Jan Timman, die in de finale van de kandidatenmatches had verloren van Short. Ik zag dat die WK-match op drie plaatsen in Nederland werd verspeeld. Er waren drie partijen in Zwolle, drie in Arnhem en zes in Amsterdam, een beetje zoals in de traditie van de Euwe-Aljechin WK-matches, die ook her en der in Nederland werden gespeeld. Voor de rest van die WK-match gingen Timman en Karpov naar Jakarta. In 1996 verdedigde Karpov zijn titel met succes tegen Kamsky en in 1998 tegen Anand, die het WK-knockout had gewonnen in Groningen. Toen de FIDE besloot om in 1999 de wereldkampioen direct via een WK knockout toernooi in Las Vegas te laten beslissen, trok Karpov zich terug.
Bedankt voor de aanvullingen. De jaartallen zijn aangepast.
Hier een partij van Karpov (blind, met zwart) tegen weer een andere wereldkampioen: Maradona.
www.youtube.com/watch?v=JEmxMG8Zfu0
De zetten: 1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 d6 4.Pc3 en remise op voorstel van wit (Maradona).
Grappig om te zien hoe de schuchtere Karpov zich maar moeilijk een houding kan geven in dit show-geweld.
Meer foto’s van Karpov’s Argentijnse avontuur op
en.chessbase.com/post/maradona-and-needleman-karpov-s-argentine-adventure
Wat een leuk filmpje Wijnand! Het viel me op dat Karpov (die toch niet groot is) zelfs qua lengte boven Maradonna uitkwam.
Wat zou Karpov met die gesigneerde bal gedaan hebben? Het shirt dat Pluisje tegen Engeland droeg, schijnt al minimaal twee miljoen waard te zijn…