Recensie: Mastering Chess Middlegames
Inleiding
In deze recensie bespreek ik het boek Mastering Chess Middlegames – Lectures from the All-Russian School of Grandmasters van Alexander Panchencko. Alexander Panchenko (1953-2009) was een van de meest succesvolle schaaktrainers in de Sovjet-Unie en later in Rusland. Hij stond bekend als een zeer enthousiaste en toegewijde trainer die vele Russische talenten heeft geholpen in het zetten van hun stap naar meesterniveau. Naast succesvol trainer was hij zelf ook een sterke grootmeester.
Dit boek richt zich, zoals de titel al doet vermoeden, op het middenspel. Het geeft een overzicht van de belangrijkste lessen binnen het middenspel die onderdeel uitmaakten van Panchencko’s methodiek. Het materiaal is rechtstreeks afkomstig van de lessen die hij tussen 1981 en 1991 gaf op de beroemde Russische schaakacademie.
Het bijzondere van deze in 2015 verschenen editie is dat de befaamde lessen uit de Russische schaakschool nu ook in het Engels beschikbaar zijn. Hiermee kan de westerling (die geen Russisch spreekt) nu ook eindelijk zijn voordeel doen met deze rijke bron aan Russische schaakkennis. Hoewel het boek dus al enkele jaren geleden is verschenen blijven de lessen tijdloos en kan het geen kwaad het boek weer eens in de spotlight te zetten. Overigens is het goed om voor de kritische student op te merken dat alle stellingen in het boek zijn gecheckt met moderne engines.
Inhoud
De opbouw van het boek is thematisch. Eigenlijk alle klassieke middenspelthema’s komen wel aan bod. Van profylaxis (anticiperen op de dreigingen van je tegenstander) en de tegenaanval tot loper versus paard en het creëren van een voordeel. De volledige lijst van onderwerpen die aan bod komen en waar een speciaal hoofdstuk aan is gewijd:
- Koningsaanval
- Verdediging
- Tegenaanval
- Profylaxis
- Het creëren van een voordeel
- Gelijke stellingen
- Het gevecht van de zware stukken
- Twee lichte stukken tegen een toren
- Ongelijke lopers met veel stukken op het bord
- Gelijke lopers
- Loper tegen paard
- Voorbeeldpartijen en eindspellen
Elk hoofdstuk begint met een theoretische inleiding op het onderwerp. Daarna volgen partijen en fragmenten waarin de concepten in de praktijk worden getoond. De partijen en fragmenten variëren van klassieke en beroemde voorbeelden van wereldkampioenen tot aan voorbeelden uit partijen van minder bekende schaakgoden. Tussen de partijen door worden binnen het leidende thema van het hoofdstuk nieuwe subonderwerpen geïntroduceerd. In het eerste hoofdstuk over de koningsaanval komen bijvoorbeeld als sub-onderwerpen voor: uitschakelen verdedigers, het aanvallen van het zwakste punt en het witte positionele paard-offer (in het Siciliaans) op d5.
Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een aantal stellingen die moeten worden uitgespeeld en een aantal opgaven. Vooral het uitspelen van de posities vind ik erg origineel en kom je niet in elk boek tegen. Het idee is dat je de positie met een trainingsmaatje uitspeelt, vervolgens de partij samen analyseert en deze tot slot vergelijkt met hoe de partij daadwerkelijk is verlopen (dit is achterin het boek te vinden). Op deze manier word je gedwongen om op een zeer actieve manier met de thema’s van het boek bezig te zijn. Je moet even iemand vinden die het leuk vindt om dit met je te doen, maar mij beviel het erg. Mocht je hiervoor niemand kunnen vinden, dan kun je natuurlijk altijd nog de stellingen invoeren en deze tegen de computer uitspelen.
Conclusie
Mastering Chessgames is een uitstekend boek voor ambitieuze spelers die hun strategisch spelinzicht naar een hoger niveau willen tillen. Veel van de concepten die in het boek worden behandeld zullen reeds bekend zijn, maar Panchencko weet ze op een leerzame manier verder uit te diepen. De meeste hoofdstukken zijn compact van aard en daardoor goed behapbaar. Om zoveel mogelijk uit het boek te halen, zou ik zeker aanraden om met de opgaven en uitspeelstellingen aan de slag te gaan.
De opgaven zijn niet altijd gemakkelijk en het is geen kwestie van ‘de meest forcerende zet wint’. Dit verhoogt vanzelfsprekend het leergehalte, maar maakt ook dat je voor dit boek echt wel even de tijd moet nemen. Om deze reden zou ik het boek aanraden voor spelers met een rating vanaf 1800 die al bekend zijn met de genoemde middenspelthema’s, maar nog relatief weinige praktische ervaring hiermee hebben.
Mijn inschatting is dat vanwege de rijkdom aan interessante opgaven en stellingen het boek voor mensen met een rating tot 2200-2300 zeker kan bijdragen aan de verbetering van hun spel.
Ter afsluiting twee opgaven uit het boek. De antwoorden vind je onderaan deze pagina. Hopelijk maakt dit nieuwsgierig naar het boek!
Eén uit het hoofdstuk over de koningsaanval:
En eentje uit het hoofdstuk over het creëren van een voordeel:
Dit boek is een echte aanrader voor mensen die willen leren van de Russische schaakschool en er klaar voor zijn om echt de diepte in te gaan met het middenspel. Ik heb het als 2000-speler met veel plezier gelezen en er veel van geleerd.
Titel: Mastering Chess Middlegames – Lectures from the All-Russian School of Grandmasters
Auteur: Alexander Ponchencko
Aantal bladzijden: 272
Uitgeverij: New in Chess
Prijs: € 22,95
Gepubliceerd: 2015
Link naar onze recensenten met hun recensies
Antwoord opgave 1
1. Le4!
Met het idee Lxd5.
1,.. dxe4 2. Pxe4 P8d7 3. Dc3! De7 4. Pf6+ Pxf6 5. exf6 Df8 6. Dc7 Pd7 7. Pd5! +-
Antwoord opgave 2
1. f5! gxf5 2. Ta7 Pc7 3. exd6 Dxd6 4. Dg5+ Kh8 5. Td1 De5 6. Pg4 Dxe2 7. Td8 1-0
Een kanttekening bij het boek: als je het partijmateriaal checkt met een engine blijft er weinig van over. Veel zetten die uitroeptekens krijgen blijken in werkelijkheid helemaal niet zo sterk of zelfs gewoon slecht. Dat is het lot van oud materiaal helaas.
Erg nuttige aanvulling om in het achterhoofd te houden, alvorens tot aanschaf over te gaan. Dank daarvoor! Wat vind je van de opzet van het boek? Ben je daar wel tevreden over? Ik vind het uitspelen van posities met een trainingspartner, en daarna vergelijken met het werkelijke verloop echt een vondst.
Ik gebruik het om opgaven met een bepaald thema uit te halen, de gebruikte onderverdeling in hoofdstukken is nuttig daarvoor. Gelukkig blijft er na schrappen van wat niet klopt, van wat ik al heb en van wat niet zo geschikt is nog steeds wel wat over dat ik kan gebruiken.
Voor de geïnteresseerde: https://www.schaakboek.nl/training-2e-hands/panchenko-a-mastering-chess-midd