Recensie: Defensive Tools – A tournament player’s manual
Inleiding
“Openingen bestuderen, tactieken opfrissen, een beetje eindspel studie en betere stellingen ook daadwerkelijk leren afmaken!” Zo ziet het prioriteitenlijstje van een actieve toernooischaker (of een coach die zijn pupil traint) er vaak uit. Goed leren verdedigen is minder populair. Gek eigenlijk, want een groot deel van de partijen ben je als schaker aan de verdedigende hand. Een goede verdedigende bekwaamheid is dan ook essentieel om een hoger niveau te bereiken.
De auteurs van ‘Defensive Tools – a tournament player’s manual’ zien bovenstaande hiërarchie ook terug in de moderne schaakliteratuur: “of the non-opening subjects, defence is easily the one that has been the least discussed in available chess literature’. Met deze observatie werd hun idee geboren om over dit structureel onderbelichte thema een boek te schrijven. Naast het verrijken van de literatuur is het doel van het boek tweeledig. Als eerste wordt de actieve toernooischaker een aantal belangrijke ‘tools’ aangereikt. De grondige bestudering en het juiste gebruik ervan kunnen in de toekomst zorgen voor het voorkomen van vermijdbare verliespartijen. Tevens biedt het boek trainers een systematische uiteenzetting van belangrijke onderdelen van het begrip ‘verdedigen’.
We weten dat onder invloed van de engine het algemene niveau van schakers en zeker hun defensieve vaardigheden omhoog zijn gegaan. Ook is de ‘0.00’ niet meer weg te denken uit ons schaakbrein. Tegelijkertijd gaan de eindeloze geforceerde varianten waarmee de computer ons naar een ‘gelijke stelling’ leidt menig schaker de pet te boven. Dit boek is daarom een waardevolle toevoeging in het arsenaal van de actieve toernooi/clubschaker. Een handreiking waar we wat mee kunnen (ook coaches), indien de verwachtingen van de lezer bij het kopen van het boek de juiste zijn. Maar daarover volgt meer in het eindoordeel…
Auteurs en opbouw
Dit is het eerste boek dat ik lees van de uitgeverij Chess Evolution. Ook waren de auteurs mij voorafgaand aan het lezen nog onbekend. Tadej Sakelsek (IM) is een jonge, bedrijvige schaakcoach. Hij is al ruim 10 jaar een ‘Fide trainer’ en coauteur van de trilogie ‘The Power of Tactics’. Voor de Sloveens grootmeester Marko Tratar is dit, voor zover ik na kan gaan, het eerste schaakboek waar hij aan meewerkt. Wel is de tweevoudig Sloveens kampioen (1997 en 2015) naast actief speler ook schaakjournalist en publicist, zoals op de achterkant van het boek valt te lezen.
Het boek begint met een overzicht van de ‘grote namen’ van het verdedigen uit de schaakgeschiedenis. Beginnend in de 19e eeuw worden namen als Rubinstein, Nimzowitsch, Petrosian en Karpov besproken, eindigend bij Stockfish en Leela Zero. Het zijn stuk voor stuk interessante en instructieve partijen geschreven vanuit het oogpunt van de verdediging. Dat is op zichzelf al verfrissende manier om naar die partijen te kijken. De auteurs vergeten wel om in de rest van het boek terug te verwijzen naar dit eerste deel, waardoor dit hoofdstuk wat losstaand overkomt. Daarna volgen drie hoofdstukken met subparagrafen die allerlei onderdelen (of tools) van het verdedigen doornemen. Zo komen ‘typische remisewapens’ als pat, eeuwig schaak en herhaling van zetten aan bod. Ook wordt ‘actief verdedigen’ uitgebreid behandeld. De auteurs kijken bijvoorbeeld naar verdedigende offers, de tegenaanval en het ruilen van het (beste) aanvallende stuk van de tegenstander. Tot slot behandelt deel 4 de ‘omgang met de veiligheid van de koning’ en stipt het profylactisch denken aan, hoewel dat laatste wel erg summier gebeurt en misschien beter door de auteurs achterwege kon worden gelaten.
Al deze ‘tools’ worden rijkelijk geïllustreerd. In totaal omvat het boek 239 partijfragmenten en sluit het af met een test van 48 puzzels.
Een inkijkje in het boek
Alvorens naar het eindoordeel te gaan, volgen hieronder drie voorbeelden uit het boek. Om zo dicht mogelijk bij de leeservaring te blijven, gebruik ik daarbij met name de beschrijvingen van de auteurs. Twee voorbeelden laten de educatieve waarde van het boek zien en het laatste toont de onderbelichte kant van het verdedigen, namelijk hoe vermakelijk het soms kan zijn. Een origineel thema is de ‘oneindige aanval’ op een stuk. De volgende prachtige studie van Votava uit 1938 is ‘to the point’.
Wit heeft iets speciaals nodig, want alle normale zetten leiden tot verlies…
Zo zijn er vele typische mechanismen die de tegenstander forceren tot herhaling van zetten. Het boek beschrijft vervolgens nog 13(!) voorbeelden, nadat er al 27(!) voorbeelden van eeuwig schaak voorbijkwamen.
De uitleg van het thema ‘verdedigend offeren’ is zeer leerzaam. De meeste schakers zijn bekend met het stukoffer als laatste redmiddel. De auteurs voegen daar nog het offer ‘to change the narrative of the game’, bijvoorbeeld om het initiatief te grijpen aan toe. Zelf leerde ik veel van de bespreking van het pionoffer als afleidingsmanoeuvre om de ontwikkeling af te maken. Vladimir Kramnik (wie anders) wist vorig jaar deze actieve verdediging nog perfect uit te voeren:
Nepomniachtchi – Kramnik
Wit heeft in deze stelling een ontwikkelingsvoorsprong. Wel zijn er al twee lichte stukken afgeruild en daarom moet hij agressief spelen om het initiatief te bemachtigen:
Sterke schakers hebben de voorkeur om actief te verdedigen. Voor de echte liefhebber volgt aan het einde van de recensie nog een prachtig voorbeeld van een actieve verdediging van Max Euwe. Hij liet in 1953 dat die verdedigingsvorm zeer vermakelijk en doeltreffend kan zijn!
Eindoordeel
Het boek is een uitstekend en vermakelijk overzicht van zeer relevante verdedigingstechnieken. Ik weet zeker dat een ijverige student van dit boek zal worden beloond met een bredere en grondiger begrip van dit belangrijke onderwerp. Ook aan coaches verschaft dit boek een bijna onuitputtelijke bron aan partijfragmenten om zo de patroonherkenning van de pupillen te verbeteren. Daarmee maakt het boek zijn twee belangrijkste doelen grotendeels waar.
Ondanks deze positieve woorden zijn er ook een aantal verbeterpunten. Allereerst staan de auteurs bewust stil bij het feit dat ze in het boek niet de ruimte hebben om alle defensieve technieken van het schaken te behandelen, maar dat neemt niet weg dat ik nog wel een bepaalde ‘leegte’ voel na het lezen van dit boek. Toegegeven, de crux van verdedigen komt aan bod, maar ik mis bijvoorbeeld een systematische uitleg van het verschil tussen verdedigen tegen een koningsaanval en een aanval op de damevleugel. Ook is voor mij na het lezen niet duidelijk hoe ik tot het vinden van zogeheten only moves kom. Terwijl in mijn ogen the process of elimination toch een onmisbare ‘tool’ is.
De 239 voorbeelden in een snel tempo voorbij, waardoor het soms een opsomming wordt en daardoor diepgang wordt verloren. Zo wordt in negen bladzijdes uitgelegd hoe je kunt verdedigen in ‘typische pionnenstructuren’, waarbij de Carlsbad-structuur, het Konings-Indisch en de Hedgehog aan bod komen.
De auteurs hebben de algemene tips, zoals het nut van centralisatie van verdedigende stukken, verweven door het boek. Toch is het prettiger als de thematische voorbeelden uitvoeriger worden ingeleid en aan de hand van die bruikbare tips gecategoriseerd zouden worden. Vragen die nu bleven hangen waren bijvoorbeeld: ‘Wat zijn de mogelijke omstandigheden om bijvoorbeeld tot een verdedigend offer over te gaan? Hoe verloopt dat besluitvormingsproces? Hoe weeg ik de psychologische factoren bij zo’n besluit?
Koop het boek daarom met de juiste verwachting. Als je jouw kennis wilt verrijken met zeer bruikbare defensieve patronen, en de bekende patronen als ‘dolle torens’ en afruilen naar een eindspel met een ‘randpion en de loper van de verkeerde kleur’ wilt bestendigen, dan is dit zeker een toereikend boek. Een praktisch handboek met veel kleurrijke voorbeelden van toegevoegde waarde en met de kennis daarvan blijf je tijdens het volgende toernooi zeker kalmer onder de druk van de tegenstander.
Efim P. Geller – Max Euwe
Boek: Defensive Tools – A tournament player’s manual
Auteurs: Tadej Sakelsek en Marko Tratar
Uitgeverij: Chess Evolution
ISBN-nummer: 978-615-5793-27-1
Pagina’s: 356
Gepubliceerd: 2020
Link naar het boek: thinkerspublishing.com/product/your-jungle-guide-to-chess-tactics-sharpen-your-tactical-skills/
Link naar onze recensenten: www.schaaksite.nl/2018/04/09/nieuwe-boekrecensenten/
