Bloed, zweet en tranen

Columns 25 september 2021 21:53 Nick Maatman 4

Tien jaar geleden kwam ik met mijn arm in het gips op school. „Wat heb je gedaan?”, werd uiteraard gevraagd. „Meegedaan aan een schaaktoernooi”, antwoordde ik triomfantelijk. Dat schaakpartijen intens kunnen zijn, dat kunnen mensen zich wel voorstellen. Maar dat je er ook blessures mee kunt oplopen… Stiekem was de oorzaak natuurlijk een voetbalpotje op het pleintje buiten de speelzaal.

Een blessure zul je bij een schaken niet zo snel oplopen, toch kunnen schaakpartijen bijzonder inspannend zijn. Tijdens de slopende match tussen Karpov en Kasparov in 1984 bleek Karpov na afloop liefst 10 kilo te zijn afgevallen. De match eindigde uiteindelijk onbeslist omdat de spelers om fysieke redenen niet verder konden. Uit een studie blijkt dat topschakers op een wedstrijddag zo’n 6000 kilocalorieën kunnen verbranden. Dit is driemaal de gebruikelijke consumptie van een mens. Hoe komt dit? Tijdens de partij kan de ademhalingsfrequentie toenemen. Er is een enorme verhoging van de bloeddruk door stress. Daarnaast neemt het aantal hartslagen toe, zodat meer zuurstof wordt rondgepompt voor de verhoogde energieverbranding in het lichaam, waarna de longen weer harder moeten werken en zo verder.

Binnen de schaakliteratuur duikt de vraag geregeld op of het schaakspel kunst, sport of wetenschap is. Maakt het eigenlijk uit? Jazeker! Bij dit soort vraagstukken wil de overheid ook een vinger in de pap. In een arrest in 2017 heeft het Europees Hof bepaald dat schaken geen sportactiviteit is omdat het een ‘verwaarloosbare lichamelijke component heeft’. Activiteiten die ‘louter rust en ontspanning’ geven worden niet aangemerkt als sport. Op het Europees Hof wordt overduidelijk niet geschaakt…

Enfin, de wet zal worden aangepast waardoor denksportverenigingen vanaf 1 januari 2022 btw-plichtig zullen zijn. De prognose is dat dit de schatkist zo’n 1 miljoen euro oplevert. Dit geld zal natuurlijk wel door clubleden moeten worden opgebracht, waardoor zij mogelijk een aanzienlijke contributieverhoging kunnen verwachten. Eigenlijk is dat opmerkelijk. Competitief schaak vinkt alle vakjes van sport aan. Er is sprake van grote inspanning, waardoor zeer veel calorieën verbrand worden. De hartslag kan oplopen. Er is zweet en soms zijn er zelfs tranen. Ook de maatregelen die worden genomen om de wedstrijden eerlijk te laten verlopen wekken alle schijn van een sportactiviteit. Op hoog niveau worden dopingtesten gedaan. Daarnaast staan arbiters soms met een metaaldetector bij de ingang. Zo wordt ook de kans verminderd dat wordt gebruikgemaakt van mechanische doping.

Is er dan nog een uitweg? Een alternatief voorstel werd gedaan om ‘culturele vrijstelling’ te regelen. Om hiervoor in aanmerking te komen moet een activiteit een grote plaats innemen in het sociale en culturele erfgoed van een land. Kenmerkend is dat de activiteit sociale risico’s vermindert. Dit lijkt het geval: schaken is voor alle groepen toegankelijk, vermindert de vereenzaming en draagt bij aan leerprestaties. De culturele uitweg liep echter dood, omdat ‘onvoldoende aanwijzingen zijn gevonden dat denksporten in verband kunnen worden gebracht met cultureel erfgoed’.

Er rest nog één mogelijkheid: het spel meespelen. Het belastingstelsel is bijzonder gecompliceerd, maar biedt ook mogelijkheden. Schaakverenigingen kunnen zich aanmelden voor de kleineondernemersregeling (KOR), waardoor ze de btw-afdracht alsnog omzeilen. Volledig uitsluitsel geeft dit niet, omdat de schaakbond zelf wel btw moet afdragen. Er wordt momenteel overlegd over de juiste invulling.

Intussen ga ik even de buitenlucht in voor een hardlooprondje: ik moet natuurlijk wel fit blijven.

Dit stuk werd geplaatst in het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant, waar ik een wekelijks de schaakcolumn verzorg.