The Creative Power of Bogoljubov: Volume 1
Deze recensie gaat over het boek ‘The Creative Power of Boguljobov: Volume 1’, geschreven door Grigory Bogdanovich. Dit eerste deel, uitgebracht in 2020, is sinds dit jaar vergezeld van het tweede en laatste deel, dat eveneens in gaat op de partijen van Boguljobov. Twee dikke pillen, elk zo’n 400 pagina’s. Ruim voldoende om een recensie over te schrijven. Ik recenseer hier alleen het eerste deel. Het tweede deel volgt later dit jaar.
Wie is Boguljobov?
Tja, ik stel de vraag toch maar even. Weet u het? Ja? Mooi, dan heeft u vast een keertje de schaakgeschiedenis bestudeerd. Ik had Bogoljubov’s naam weleens langs horen komen. Pas echt geïnteresseerd raakte ik in hem, toen zijn naam veelvuldig benoemd werd in het boek van Romanovsky, waar ik eerder een recensie over schreef. Toen ik zag dat Elk and Ruby, de uitgever van het eerder gerecenseerde boek, recentelijk het tweede deel over Bogoljubov had uitgebracht leek dat mij een goede aanleiding beide boeken te recenseren.
Toch stelde ik de vraag niet helemaal zonder reden. Want net als in het boek van Romanovsky, wordt ook in dit boek in het eerste deel een biografie gegeven. In pakweg 70 pagina’s geeft Bogdanovich een interessant kijkje in het leven van deze Oekraïense (Sovjet) – Duitse schaakmeester. Zo leer je dat Efim Boguljobov nooit om zelfvertrouwen verlegen zat, zelfs niet toen hij pas net als jonge student de schaakkroegjes instapte met een notitieblokje en zelfbedachte openingsnieuwtjes. Lekker spelen, dat straalde van Boguljobov af. Zijn optimistische spel was niet vlekkeloos, iets dat hem de kans op een wereldtitel in de strijd met Aljechin helaas ontnam. Ook leer je dat Boguljobov een echt familiemens was, zijn familie stond op 1. Tijdens de eerste wereldoorlog leerde hij in Duitsland, waar hij wat ongelukkig vast kwam te zitten toen de oorlog uitbrak tijdens een schaaktoernooi daar, zijn vrouw kennen. Duitsland werd zijn woonplaats en uiteindelijk, om voor zijn familie te kunnen zorgen, nam hij afstand van het Sovjet burgerschap.
Nog een laatste keer: wie is Bogoljubov? Na het opgeven van het Sovjet burgerschap was er, zoals gebruikelijk in die tijd, geen goed woord over voor de voormalig vaderlandse helden. Ook niet voor Bogoljubov. Een vraag is of dit ook doorsijpelde in de schaakliteratuur. Nimzowitsch, die overigens niet meer in de Sovjet Republiek woonde, nam in zijn boek ‘Mijn Systeem’ enkel drie verliespartijen van Bogoljubov op en geen enkele winstpartij. Ook andere prominente schrijven ontweken de winstpartijen van Bogoljubov. Zou dit te maken hebben gehad met zijn vertrek uit de Sovjet Republiek? Of waren er andere redenen? (Zie voor wat nuances ook de opmerkingen onder dit artikel!)
Opzet van het boek
Na een biografie van 70 pagina’s duikt het boek de partijen van Bogoljubov in. Maar liefst 194 partijen en fragmenten worden gegeven. De partijen zijn voorzien van commentaar, maar niet alleen dat van auteur Bogdanovich. Integendeel zelfs: veel van de partijen zijn voorzien van commentaar door Bogoljubov zelf, of tijdgenoten zoals Aljechin, Lasker of Euwe. De auteur doet dit expres, zo geeft hij aan, omdat hij vindt dat we nog steeds veel kunnen leren van ‘de klassieken’. Geef hem eens ongelijk. Waar nodig grijpt Bogdanovich in met wat computermacht, om aan te geven waar de klassieken een inschattingsfoutje hebben gemaakt. Toch blijft dit erg beperkt, je zult dus ook zeker niet verdrinken in grote hoeveelheden complexe of lange computervarianten.
De partijen zijn onderverdeeld in thema’s, in totaal elf in dit deel. Elk thema is een hoofdstuk, met daaronder verschillende subhoofdstukken. Voor het inzicht geef ik de elf hoofdstukken:
- Lady Luck
- “Lipschutz did not expect this!”
- Dancing on a volcano
- Sacrifice, to avoid becoming the victim
- Pawn sacrifice theory according to Bogoljubov
- Play with Rook’s pawns
- The pawn phalanx: Pro’s and Con’s
- Restriction play
- Conversion of an advantage
- Bogoljubov’s swap shop
- Bogoljubov’s central strategy
Voor mij zit er in deze hoofdstukken een duidelijke tweedeling. De eerste drie hoofdstukken zijn meer inleidend en geven een inkijkje in het wisselende spel van Bogoljubov. Ze laten zijn spel op het randje zien en hoe hij af en toe, gewoon dom geluk of juist volledig pech had. Hoewel grappig om te lezen, kwamen deze hoofdstukken zonder enige inleiding direct na de biografie (had de biografie de inleiding moeten zijn? Ik miste een beetje het doel van deze hoofdstukken en misschien ook wel het didactische karakter. Ik wilde leren van Bogoljubov, niet zien hoe hij met geluk een verloren partij won. Vanaf hoofdstuk vier komt het dan toch, en met succes. Elk van de daaropvolgende hoofstukken geven per thema een mooie verzameling aan partijen. Ik zou uit elk hoofdstuk wel een voorbeeld kunnen geven, maar deze twee geven een leuk beeld van Bogoljubov’s opportunistische speelstijl:
Dit eerste miniatuurtje laat zien dat Boguljobov niet vies was van een pionoffertje hier en daar. Het interessante is dat hij vaker zijn d4-pion snel weggeeft, gevolgd door een e4 en een snelle ontwikkeling. In deze partij, echter, gaat zijn tegenstander wel heel snel de fout in. Toch wel leuk om te zien.
In deze tweede partij laat Bogoljubov zijn aanvallende speelstijl zien. De Duitse meester Machate gaat helaas wat ongelukkig in de fout, maar dat neemt niet weg dat Bogoljubov lekker de aanval in zet. Zou Carlsen door Bogoljubov’s randpionnen zijn geïnspireerd?
Voor wie is dit boek?
Allereerst is dit boek natuurlijk voor liefhebbers van geschiedenis en van de klassieken. Dit boek is goed om door te spelen en te genieten van de partijen van Boguljubov en tegelijkertijd om meer te leren over wie Boguljubov was. Dit boek is ook voor de studeerder, maar houd er rekening mee dat niet alles wordt voorgekauwd. Ondanks dat de partijen op thema zijn geordend, denk ik dat dit vooral gedaan is om te laten zien dat Bogoljubov zo’n veelzijdige speler was en niet om, bijvoorbeeld, je echt helemaal onder te dompelen in pionoffers. Ja, je leert veel over een thema, maar het hoofddoel van het boek is naar mijn idee niet om te onderwijzen. Wil je de tijd nemen om te studeren, dan is dit boek goed. De partijen zijn van hoge kwaliteit en het commentaar helpt je begrijpen waarom een partij goed is. Toch zul je zelf in veel stellingen je hoofd nog wel moeten gebruiken (volgens mij inherent aan ‘studeren’, maar toch zeg ik het maar even). Voor spelers die meer over strategische concepten willen leren, is dit een mooi boek.
Al met al een mooi boek, uitgebreid qua onderzoek en mooi opgesierd door het commentaar te behouden van de klassieken. De kern zit hem uiteraard in Bogoljubov’s karakter en spel, iets waar iedereen zeker van kan genieten.
Titel: The Creative Power of Bogoljubov: Volume 1
Auteur: Grigory Bogdanovich
Aantal bladzijden: 405
ISBN: 9785604071076
Uitgeverij: Elk and Ruby Publishing House (en hier de link naar NIC om het boek te kopen)
Gepubliceerd: 2020
Link naar onze recensenten met hun recensies
Het is net alsof Nimzowitsch hier wordt opgevoerd als sovjetburger – dat kan toch niet de bedoeling zijn?
Hoi Frits,
Ik heb de tekst wat genuanceerd. Toch heb ik het idee dat de auteur van het boek wel degelijk een suggestie doet in die richting. Al was het, nu ik het na lees, toch niet zo stellig als ik hierboven opschreef. Wel schrijft hij dat Bogoljubov zoveel goede partijen had gespeeld in die tijd (1921-1926) dat het erg opmerkelijk was dat Nimzowitsch en latere schrijvers hem structureel niet opnamen in hun boeken. Daarnaast, Bogoljubov had al bonje met de Sovjet Republiek ten tijde van het uitkomen van Mijn Systeem en zegde korte daarna zijn burgerschap op. Het boek spreekt van een “boycot” (ook tussen hoge aanhalingstekens). Erg suggestief, wat mij betreft. Ongeacht, ik heb de tekst wat genuanceerd.
Om hier even op door te gaan. Nimzowitsch zal zeer waarschijnlijk niet iets met de Sovjet te maken hebben gehad. Maar, andere (latere) schrijvers hebben volgens de auteur wel degelijk zijn partijen omzeild. Dit boek, maar ook dat van Romanovsky, schrijft dat de Sovjet republiek wel een stevige vinger in de pap had in toernooien (wie waar mocht spelen), brieven (voor in magazines) en andere literatuur. Wellicht heb ik de “boycot-passage” wat met een bril op gelezen.
Voor de duidelijkheid: Letland is slechts enkele maanden gedurende Nimzowitsch’ leven een sovjetrepubliek geweest. Vanaf 1920 tot WW2 was het land onafhankelijk. Nimzowitsch wist inlijving in een van de legers te voorkomen ‘by feigning madness’, aldus de Engelse wiki; er zou de hele tijd een vlieg op zijn hoofd zitten. In 1920 wist hij naar Duitsland te ontsnappen waarna hij zich in Denemarken vestigde. Enige connectie met de sovjets is dus zeer onwaarschijnlijk.
chessgames.com/perl/chessgame?gid=1990317 nog in Letland gespeeld, ik veronderstel dat N. terug was na zijn vlucht naar Berlijn. Een maand later speelt hij te Göteborg, waar hij nog een maand later een tweekamp tegen Bogoljubow met 1-3 verliest.
Edward Winter in Chess notes:
‘A number of C.N. items have discussed, desultorily, the subject of Bogoljubow and the Nazis. For instance, Reuben Fine’s unsubstantiated claim that Bogoljubow had some of his rivals put in concentration camps by the Nazis was dealt with on pages 183-184 of Chess Explorations and pages 191-192 of Chess Facts and Fables, whereas page 92 of the latter book referred to Bogoljubow’s attempts at rehabilitation vis-à-vis FIDE in 1946. Has any chess writer ever published a rigorous, extensive study of Bogoljubow’s conduct during the Third Reich?’
Komt die laatste vraag in dit boek aan de orde?
Ja, die wordt ook behandeld. Het boek wijst alle Nazi-claims resoluut af, wellicht wat summier en zonder al te veel in te gaan op bronnen zoals je die hierboven benoemd. Het karakter van Bogoljubov wordt getekend als een man die pragmatisch was en niks had met politiek. Hij gaf zijn burgerschap op, om te kunnen deelnemen aan toernooien zonder de toestemming van de Russische schaakbond (die moest voor elk toernooi buiten de Sovjet Republiek toestemming geven om deel te nemen) en later, tijdens de 2e wereldoorlog, moest Bogoljubov schaaktoernooien spelen om rond te komen, aangezien een groot deel van zijn inkomen weg was gevallen. Dit alles deed hij voor zijn familie, die het financieel niet breed had. De auteur houdt stellig vast dat Bogoljubov niks met politiek had, en ook niks met het Nazisme.
In dit artikel staat een foto van Boguljubov en Aljechin, die hun partij na-analyseren uit het toernooi in Warschau in november 1941. Dit toernooi was georganiseerd door de hoogste Nazi in Polen, Hans Frank. Deze Nazi was ook verantwoordelijk voor de concentratiekampen in Polen en is daarvoor in Neurenberg ter door veroordeeld.
chesshistory.com/winter/extra/frank.html
Nimzowitsch is volgens de boekje geboren in Riga en voor en rond 1900 behoorde Riga bij het Russische keizerrijk. Dus in die zin is hij een Rus.
Zelfs tot in de Eerste Wereldoorlog. In die tijd was de situatie nogal onduidelijk, omdat het front over Letland heen schoof. Maar sovjets waren er pas na 1917 – ook met wisselend succes.
Je zou Nimzowitsch wellicht een anarchist uit zelfbehoud kunnen noemen. Niet iemand die zich voor wat voor karretje dan ook zou laten spannen. Iedere suggestie dat hij dat wel zou zijn, lijkt mij er volledig naast te zitten.
Op 11 november 1918 capituleerde Duitsland en viel het Rode Leger Letland binnen. De Bolsjewieken installeerden een communistische regering. Met Duitse militaire steun wisten de Letse nationalisten de communisten te verdrijven. In mei 1919 werd Riga ingenomen door het Letse leger. In augustus 1920 kwam er een vredesverdrag met de Sovjet-Unie tot stand. De Russen beloofden “nooit meer aanspraken te zullen maken” op Letland.
Nimzowitsch emigreerde in 1920. Waarschijnlijk had hij toen een Lets paspoort. Zijn naam betekent ‘de Duitse’, wat kan inhouden dat zijn Joodse familie ooit uit Duitsland kwam.